Chính sách đặc thù tiếp động lực cho giáo viên xóa mù chữ

Con người là yếu tố then chốt

Công tác xóa mù chữ (XMC) nhiều năm qua đã góp phần thay đổi diện mạo vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi. Theo Báo cáo tổng kết 5 năm thực hiện các nội dung về giáo dục và đào tạo thuộc CTMTQG phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và MN giai đoạn 2021–2030, giai đoạn I: 2021–2025 và định hướng 2026–2030 của Bộ GD&ĐT, nhiều địa phương đã đạt kết quả nổi bật như duy trì chuẩn xóa mù chữ mức độ 2.

Đằng sau những con số ấy là công sức của hàng nghìn giáo viên, cán bộ, bộ đội biên phòng, những người trực tiếp mở lớp, dạy chữ. Họ lặn lội vào bản làng, tổ chức lớp học ngay tại nhà văn hóa thôn, điểm trường lẻ, thậm chí cả trong phòng trực ban đồn biên phòng.

Tuy nhiên, chính sách hỗ trợ lực lượng này vẫn còn nhiều hạn chế. Giáo viên xóa mù chữ đa số kiêm nhiệm, mức phụ cấp thấp, điều kiện làm việc thiếu thốn. Báo cáo của Bộ GD&ĐT chỉ rõ, sự thiếu hụt đội ngũ tham gia hoạt động xóa mù chữ đã ngăn cản việc triển khai các mô hình linh hoạt như lớp học lưu động hay hỗ trợ tại gia.

Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến hàng chục nghìn người mù chữ còn sót lại, như ở Thanh Hóa, đến cuối năm 2024 vẫn còn 18.269 người mù chữ trong độ tuổi 15–60, trong đó đồng bào DTTS chiếm 8.014 người.

Chính sách chưa đủ mạnh khiến nhiều giáo viên khó toàn tâm toàn ý bám lớp. Họ phải vượt qua rào cản địa hình, thời tiết, sự e ngại của học viên lớn tuổi, nhưng chế độ nhận được lại rất khiêm tốn. Vì vậy, yêu cầu cấp bách đặt ra là cần có chính sách đặc thù để giữ chân và động viên đội ngũ này.

Luật Nhà giáo 2025 sẽ tiếp thêm động lực cho giáo viên.

Động lực cho giáo viên xóa mù chữ

Sự ra đời của Luật Nhà giáo 2025, có hiệu lực từ 1/1/2026, mở ra một bước tiến quan trọng trong chính sách dành cho giáo viên. Khoản 1 Điều 24 quy định rõ: nhà giáo làm công tác xóa mù chữ, phổ cập giáo dục, biệt phái, dạy tăng cường, dạy liên trường, dạy tại điểm trường sẽ được hưởng phụ cấp lưu động. Đây là một chính sách mới, được kỳ vọng sẽ trực tiếp tạo động lực cho những người bám lớp nơi vùng sâu, vùng xa.

Không chỉ vậy, giáo viên công tác tại vùng đồng bào dân tộc thiểu số, miền núi, biên giới, hải đảo và khu vực đặc biệt khó khăn còn được thụ hưởng thêm các chính sách như: bố trí nhà công vụ hoặc hỗ trợ tiền thuê nhà, hỗ trợ tiền tàu xe, phụ cấp theo đối tượng. Luật cũng trao quyền cho địa phương và cơ sở giáo dục chủ động xây dựng thêm chính sách phù hợp với thực tiễn và khả năng tài chính, nhằm đảm bảo đời sống, điều kiện làm việc và phát triển nghề nghiệp cho nhà giáo.

Đây là điểm mới rất đáng chú ý. Nếu như trước đây, chính sách hỗ trợ giáo viên xóa mù chữ chủ yếu dừng lại ở mức động viên tinh thần, thì nay đã có hành lang pháp lý cụ thể để bảo đảm quyền lợi vật chất. Khi phụ cấp lưu động được áp dụng, người thầy sẽ yên tâm hơn khi phải di chuyển nhiều, mở lớp ở điểm trường xa xôi, hay kèm cặp học viên tại nhà.

Đặc biệt, chính sách này phù hợp với định hướng mà Báo cáo Tổng kết 5 năm… của Bộ GD&ĐT đã đề xuất: “Ban hành chính sách hỗ trợ đặc thù cho đội ngũ cán bộ, giáo viên tham gia công tác xóa mù chữ tại các vùng đặc biệt khó khăn… bao gồm phụ cấp trách nhiệm, hỗ trợ chi phí đi lại, tài liệu giảng dạy, chế độ làm thêm giờ…”. Như vậy, từ năm 2026, các giải pháp trong báo cáo đã được thể chế hóa bằng Luật, mang tính ràng buộc và bền vững hơn.

Khi chính sách đi vào cuộc sống, những “người thầy thầm lặng” ở vùng cao sẽ được tiếp thêm sức mạnh để kiên trì gieo chữ. Họ không chỉ dạy chữ, mà còn truyền tri thức, giúp đồng bào áp dụng kiến thức vào cuộc sống, từ quản lý tài chính gia đình, chăm sóc sức khỏe, đến ứng dụng công nghệ. Từ đó, công tác xóa mù chữ không dừng lại ở “học để biết chữ”, mà tiến tới “học để sống, để phát triển”, đúng tinh thần của CTMTQG phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và MN giai đoạn 2026–2030 đã đề ra.

Khoản 1 Điều 24 của Luật Nhà giáo 2025, một trong những chính sách hỗ trợ quan trọng dành cho đội ngũ giáo viên là chế độ phụ cấp lưu động. Cụ thể, nhà giáo làm công tác xóa mù chữ, phổ cập giáo dục, biệt phái, dạy tăng cường, dạy liên trường, dạy tại các điểm trường sẽ thuộc nhóm đối tượng được nhận khoản phụ cấp này.
Ngoài ra, giáo viên công tác tại vùng đồng bào dân tộc thiểu số, miền núi, biên giới, hải đảo và khu vực có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn cũng được thụ hưởng thêm các chính sách hỗ trợ như: bố trí nhà công vụ hoặc hỗ trợ tiền thuê nhà, hỗ trợ tiền tàu xe, phụ cấp theo đối tượng…

Cô và trò Trường Mầm non Thu Cúc (tỉnh Phú Thọ) trong ngày hội đến trường của bé.

Con người là yếu tố then chốt

Động lực cho giáo viên xóa mù chữ

Khoản 1 Điều 24 của Luật Nhà giáo 2025, một trong những chính sách hỗ trợ quan trọng dành cho đội ngũ giáo viên là chế độ phụ cấp lưu động. Cụ thể, nhà giáo làm công tác xóa mù chữ, phổ cập giáo dục, biệt phái, dạy tăng cường, dạy liên trường, dạy tại các điểm trường sẽ thuộc nhóm đối tượng được nhận khoản phụ cấp này.
Ngoài ra, giáo viên công tác tại vùng đồng bào dân tộc thiểu số, miền núi, biên giới, hải đảo và khu vực có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn cũng được thụ hưởng thêm các chính sách hỗ trợ như: bố trí nhà công vụ hoặc hỗ trợ tiền thuê nhà, hỗ trợ tiền tàu xe, phụ cấp theo đối tượng…