Nâng cao hiệu quả tư vấn tâm lý học đường: Nơi học trò dám nói thật lòng

Mô hình hướng đến học trò

Tại Trường THPT Mỹ Tho (Ninh Bình), TS Hà Văn Hải - Hiệu trưởng trao đổi, nhà trường xác định công tác tư vấn tâm lý học đường là phần quan trọng trong giáo dục toàn diện. Vì vậy, đơn vị đã chủ động triển khai nhiều giải pháp để hoạt động này không bị bó hẹp trong căn phòng riêng biệt, mà mở rộng cả về không gian lẫn phương thức tiếp cận.

Cụ thể, Trường THPT Mỹ Tho xây dựng các “Góc tâm lý thân thiện” tại nhiều vị trí trong khuôn viên trường như thư viện, phòng y tế, hành lang, sân trường… giúp học sinh dễ dàng dừng chân, trò chuyện hoặc chia sẻ cùng giáo viên chủ nhiệm, Bí thư Đoàn Thanh niên hay chuyên viên tâm lý vào những khoảng thời gian phù hợp.

“Hộp thư điều em muốn nói” đặt ở những vị trí thuận tiện để học sinh có thể bày tỏ tâm tư, nguyện vọng một cách kín đáo. Ban tư vấn sẽ định kỳ tiếp nhận và phản hồi phù hợp. Tận dụng nền tảng trực tuyến như nhóm Zalo, fanpage riêng của tổ tư vấn học đường để lắng nghe, hỗ trợ học sinh từ xa. Những trường hợp đặc biệt sẽ được kết nối với chuyên gia tâm lý ngoài nhà trường.

Thầy cô lồng ghép nội dung tư vấn tâm lý vào tiết sinh hoạt lớp, các chuyên đề trải nghiệm, hướng nghiệp với những chủ điểm gần gũi như: “Kỹ năng quản lý cảm xúc”, “Ứng phó với bạo lực học đường”, “Tình bạn - tình yêu tuổi học trò”... giúp học sinh tiếp cận kiến thức tâm lý một cách nhẹ nhàng, tự nhiên.

Ngoài ra, nhà trường xây dựng đội ngũ “bạn đồng hành” là học sinh tiêu biểu, được tập huấn để nhận diện sớm dấu hiệu bất thường ở bạn bè và kịp thời thông tin đến thầy cô phụ trách. Tăng cường kết nối giữa giáo viên bộ môn, thầy cô chủ nhiệm và cha mẹ học sinh nhằm tạo nên mạng lưới phối hợp để phát hiện sớm, hỗ trợ kịp thời các trường hợp có vấn đề về tâm lý.

“Qua quá trình triển khai, chúng tôi nhận thấy hiệu quả của công tác tư vấn học đường phụ thuộc nhiều vào sự phối hợp đồng bộ giữa nhà trường - phụ huynh - học sinh - chuyên viên tâm lý. Khi học sinh cảm thấy được lắng nghe ở mọi không gian, thời điểm, các em dễ mở lòng hơn và sẵn sàng đón nhận sự hỗ trợ cần thiết”, TS Hà Văn Hải nhấn mạnh.

Theo bà Võ Hương Lam - Hiệu trưởng Trường THCS Nguyễn Bỉnh Khiêm (Phúc Lợi, Hà Nội), tư vấn tâm lý học đường đóng vai trò quan trọng trong việc định hình tư tưởng, nhân cách học sinh bên cạnh giảng dạy chuyên môn. Đây là giai đoạn các em bắt đầu có những thay đổi về tâm sinh lý khá phức tạp, việc tiếp cận để nhận diện và tư vấn phải được thực hiện tốt.

“Không chỉ ở phòng tâm lý học đường, các em có thể lên phòng và gặp trực tiếp hiệu trưởng để chia sẻ về những vấn đề đang gặp phải. Nhiều trường hợp, tôi cho học sinh viết ra giấy những việc mình làm chưa đúng để tự soi chiếu bản thân; trao đổi với các em về những điều nên làm liên quan đến quan hệ bạn bè, gia đình, thầy trò để biết điều phải - trái. Nhiều em đã thực sự thay đổi chính mình và học tập tiến bộ hơn”, bà Hương Lam cho biết.

ThS Lê Trung Kiên tư vấn tâm lý cho học sinh và phụ huynh. Ảnh: Đình Tuệ

Linh hoạt không gian, thời gian

ThS Lê Trung Kiên - Phó Viện trưởng Viện Tâm lý Giáo dục và Đào tạo (IPET) cho rằng, không chỉ ở trong khuôn viên nhà trường mà thực tế ở bất kỳ đâu, thời điểm nào cũng cần có không gian phù hợp để học sinh chia sẻ tâm sự, thắc mắc, băn khoăn, những khó khăn mà mình gặp phải bởi nhu cầu tham vấn, tư vấn tâm lý đối với học sinh, sinh viên rất lớn.

Các em có thể phản biện bằng sử dụng “confession” trên mạng xã hội, nhưng thực tế cho thấy việc phơi bày tâm tư của mình lên không gian mạng thường mang lại hệ lụy xấu, kết quả tiêu cực. Chọn đúng người, làm đúng cách thì công tác tư vấn mới hiệu quả.

Chẳng hạn, “Hộp thư tâm lý” - học sinh viết điều mình lo lắng rồi gửi ẩn danh; “Góc/Hotline chia sẻ” - nơi các em có thể đặt lịch tư vấn của chuyên gia hay giáo viên có trình độ phù hợp. Ngoài ra có thể tổ chức những hoạt động như “Ngày không phán xét” - hoạt động ngoại khóa nơi học sinh và giáo viên trao đổi cởi mở, không bị đánh giá. Sự chủ động, sáng tạo trong cách tạo không gian sẽ là yếu tố then chốt để học sinh cảm nhận được đồng hành thật sự chứ không phải dịch vụ mang tính hình thức.

Một trong những vấn đề lớn nhất là gỡ bỏ rào cản tâm lý cho học sinh. Nhiều em cảm thấy ngại ngùng khi bước vào phòng tư vấn. Đây là lý do căn bản khiến phòng tư vấn tâm lý học đường tại nhiều trường hoạt động kém hiệu quả. Một không gian mở, thân thiện giúp các em cảm thấy đây không phải nơi “đến vì có vấn đề”, mà là nơi “tìm hiểu chính mình” sẽ hiệu quả hơn nhiều.

Ngoài ra, sự tăng cường sự kết nối khi thầy cô hay chuyên gia chủ động hiện diện ở những không gian chung, học sinh cảm thấy được quan tâm, từ đó dễ mở lòng hơn. Theo đánh giá của ThS Lê Trung Kiên, khả năng quan sát, sự tinh tế, nhạy cảm vô cùng cần thiết với mỗi giáo viên, đặc biệt giáo viên chủ nhiệm. Thầy cô cần sớm để ý thấy “có vấn đề” từ phía học trò và phải xuất phát từ lòng yêu thương chân thành dành cho con trẻ; Đồng thời, tạo kết nối lập tức một cách kín đáo, tế nhị.

Khi cảm nhận học sinh có vấn đề, giáo viên có thể tặng một món quà nhỏ, câu nói thể hiện sự quan tâm ngẫu nhiên để các em thấy mình được quan tâm. Sau khi tạo được tiền đề, thầy cô nên chủ động trao đổi riêng với cha mẹ học sinh, và vài học sinh khác (nhưng phải bảo mật được thông tin) để tìm hiểu nguyên nhân. Từ đó tạo các không gian phù hợp để trò chuyện, tâm sự, chia sẻ để hỗ trợ học sinh giải quyết vấn đề tâm lý. - ThS Lê Trung Kiên - Phó Viện trưởng Viện Tâm lý Giáo dục và Đào tạo

Học sinh một trường THCS tại Hà Nội được cán bộ tâm lý học đường giải đáp thắc mắc về tình bạn trong học đường. Ảnh: Đình Tuệ

Mô hình hướng đến học trò

Linh hoạt không gian, thời gian

Khi cảm nhận học sinh có vấn đề, giáo viên có thể tặng một món quà nhỏ, câu nói thể hiện sự quan tâm ngẫu nhiên để các em thấy mình được quan tâm. Sau khi tạo được tiền đề, thầy cô nên chủ động trao đổi riêng với cha mẹ học sinh, và vài học sinh khác (nhưng phải bảo mật được thông tin) để tìm hiểu nguyên nhân. Từ đó tạo các không gian phù hợp để trò chuyện, tâm sự, chia sẻ để hỗ trợ học sinh giải quyết vấn đề tâm lý. - ThS Lê Trung Kiên - Phó Viện trưởng Viện Tâm lý Giáo dục và Đào tạo