Biên soạn, thẩm định tài liệu Giáo dục địa phương: Giảm thủ tục, gỡ nhiều nút thắt

GD&TĐ - Luật Giáo dục sửa đổi theo hướng không coi tài liệu Giáo dục địa phương là sách giáo khoa; giao Giám đốc sở GD&ĐT tổ chức biên soạn; chuyển thẩm quyền phê duyệt từ Bộ trưởng Bộ GD&ĐT sang Chủ tịch UBND cấp tỉnh.



Sửa đổi này nhận được đồng tình của dư luận.

Ông Đầu Thanh Tùng - Phó Chủ tịch UBND tỉnh Thanh Hóa: Giảm thủ tục hành chính



Thời gian qua, cùng với lộ trình triển khai Chương trình GDPT 2018, thực hiện các quy định và văn bản hướng dẫn của Bộ GD&ĐT, UBND tỉnh Thanh Hóa đã chỉ đạo cơ quan chuyên môn tham mưu, xây dựng, ban hành kế hoạch biên soạn, thẩm định và tổ chức thực hiện nội dung Giáo dục địa phương theo lộ trình đổi mới chương trình, sách giáo khoa.

Đến thời điểm này, Thanh Hóa đã hoàn thành việc biên soạn tài liệu theo lộ trình đổi mới chương trình, sách giáo khoa và đã được thẩm định, đưa vào tổ chức dạy học. Tuy nhiên, đây là nhiệm vụ mới theo phân cấp của địa phương nên còn khó khăn trong cách thức tiếp cận ban đầu với công việc ban hành kế hoạch, xây dựng khung nội dung, biên soạn, thẩm định tài liệu Giáo dục địa phương.

Không chỉ riêng Thanh Hóa, ở nhiều tỉnh, thành khác, việc biên soạn tài liệu, công tác in, phát hành tài liệu Giáo dục địa phương vẫn còn gặp khó khăn nhất định. Việc in ấn, phát hành tài liệu Giáo dục địa phương còn chậm, muộn. Nhiều tỉnh, thành phố, học sinh phải dùng tài liệu dưới dạng bản PDF do vướng mắc về công tác xác định bản quyền, thẩm định giá và đấu thầu in ấn, phát hành.

Từ những vướng mắc, khó khăn trong thực tế thời gian qua, chúng tôi hoàn toàn ủng hộ tinh thần của Dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục sửa đổi theo hướng không xác định tài liệu Giáo dục địa phương là sách giáo khoa, giao giám đốc sở GD&ĐT tổ chức biên soạn tài liệu, chuyển thẩm quyền phê duyệt từ Bộ trưởng Bộ GD&ĐT sang chủ tịch UBND cấp tỉnh.

Những thay đổi, điều chỉnh này giúp địa phương chủ động hơn trong quản lý nội dung giáo dục gắn với đặc thù, đồng thời cắt giảm được thủ tục hành chính, giảm áp lực cho Bộ GD&ĐT trong công tác phê duyệt học liệu mang tính địa phương hóa. Trong bối cảnh các địa phương đang triển khai thực hiện sắp xếp đơn vị hành chính theo mô hình chính quyền 2 cấp, sáp nhập tỉnh, thành, điều này là hoàn toàn hợp lý, tránh được tình trạng chờ Bộ GD&ĐT thẩm định lại những thay đổi, điều chỉnh một số nội dung trong tài liệu Giáo dục địa phương do thay đổi địa giới hành chính, sáp nhập xã, phường, đơn vị hành chính cấp tỉnh.

Các quy trình trong biên soạn, thẩm định và phê duyệt sẽ không có nhiều thay đổi so với trước đây khi Bộ GD&ĐT chịu trách nhiệm phê duyệt tài liệu Giáo dục địa phương. Sở GD&ĐT vẫn là đơn vị chủ trì, phối hợp với các sở, ngành, đơn vị liên quan biên soạn, thẩm định và hoàn thiện hồ sơ trình đề nghị phê duyệt tài liệu Giáo dục địa phương.

Thay vì hồ sơ trình UBND tỉnh đề nghị Bộ GD&ĐT xem xét, phê duyệt tài liệu thì địa phương sẽ chịu trách nhiệm phê duyệt, hướng dẫn các cơ sở giáo dục xây dựng, điều chỉnh kế hoạch giáo dục của nhà trường để triển khai tài liệu Giáo dục địa phương sau khi đã phê duyệt theo quy định.

Ông Lê Hoàng Dự - Phó Giám đốc Sở GD&ĐT Cà Mau: Cần khung thống nhất về nội dung và phương pháp biên soạn



Kết thúc chu kỳ triển khai Chương trình GDPT 2018, tỉnh Cà Mau đã hoàn thành việc biên soạn tài liệu Giáo dục địa phương từ lớp 1 đến lớp 12. Các tài liệu này được Bộ GD&ĐT phê duyệt. Tuy nhiên, hiện tỉnh vẫn chưa tiến hành in ấn thành sách để phục vụ giảng dạy và học tập tại các điểm trường. Thời gian qua, việc dạy và học môn Giáo dục địa phương chủ yếu được thực hiện thông qua các file PDF.

Trong bối cảnh có chủ trương hợp nhất tỉnh Cà Mau và Bạc Liêu, tài liệu Giáo dục địa phương chắc chắn sẽ cần điều chỉnh để phù hợp với địa giới hành chính mới. Việc hợp nhất hai tỉnh sẽ kéo theo những thay đổi về vị trí địa lý, diện tích, điều kiện tự nhiên, kinh tế, xã hội…, đồng thời mở rộng không gian văn hóa, lịch sử và truyền thống - những nội dung cốt lõi trong tài liệu Giáo dục địa phương.

Dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục đã xác định rõ: Tài liệu Giáo dục địa phương không phải là sách giáo khoa. Đây là quy định phù hợp, bởi tài liệu Giáo dục địa phương chỉ mang tính chất bổ trợ, tích hợp, lồng ghép. Tài liệu này giúp giáo viên và học sinh tham khảo, vận dụng linh hoạt trong dạy học chứ không mang tính bắt buộc như sách giáo khoa.

Ngoài ra, việc không xem tài liệu Giáo dục địa phương là sách giáo khoa cũng tháo gỡ nhiều khó khăn cho địa phương trong khâu in ấn, phát hành. Các tỉnh không còn phải thực hiện quy trình kê khai, thẩm định giá hay đấu thầu in ấn như đối với sách giáo khoa, từ đó giảm đáng kể chi phí. Quan trọng hơn, các địa phương sẽ chủ động và linh hoạt hơn trong việc tổ chức in ấn, có thể sử dụng ngân sách tỉnh hoặc xã hội hóa tùy theo điều kiện cụ thể, đảm bảo tài liệu Giáo dục địa phương được sử dụng kịp thời, hiệu quả.



Việc giao quyền cho giám đốc Sở GD&ĐT tổ chức biên soạn, Hội đồng cấp tỉnh thẩm định và UBND tỉnh phê duyệt tài liệu Giáo dục địa phương là hoàn toàn hợp lý và cần thiết. Bởi lẽ, tài liệu này phản ánh văn hóa, lịch sử, địa lý, kinh tế - xã hội… đặc thù của từng địa phương. Chính quyền địa phương là đơn vị hiểu rõ nhất các nội dung cần thiết đưa vào giảng dạy, giúp tài liệu trở nên linh hoạt, sát thực tế và đáp ứng đúng nhu cầu học sinh, thay vì áp dụng rập khuôn từ Trung ương.

Chuyển thẩm quyền phê duyệt về cấp tỉnh cũng phù hợp với chủ trương phân cấp quản lý giáo dục hiện đại, tăng tính tự chủ cho địa phương và rút ngắn quy trình phê duyệt. Đồng thời, quy định này cũng tạo điều kiện để địa phương chịu trách nhiệm trực tiếp về nội dung, chất lượng tài liệu; giảm tải khối lượng công việc cho Bộ GD&ĐT trong công tác phê duyệt các học liệu mang tính địa phương hóa.

Việc trao quyền phê duyệt cho địa phương còn giúp cắt giảm các thủ tục hành chính, không cần trình Bộ trưởng Bộ GD&ĐT phê duyệt, không mất thời gian cho quy trình thẩm định, từ đó địa phương có thể chủ động hơn trong khâu xuất bản, in ấn, phát hành, bảo đảm tài liệu đến tay giáo viên và học sinh kịp thời. Quy định mới cũng mở ra cơ hội để địa phương linh hoạt hợp tác với các nhà xuất bản hoặc in ấn tại chỗ, tiết kiệm thời gian và chi phí.

Tuy nhiên, khi Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục chính thức được thông qua, Bộ GD&ĐT cần ban hành khung hướng dẫn thống nhất về nội dung và phương pháp biên soạn tài liệu Giáo dục địa phương nhằm bảo đảm chất lượng.

Trước mắt, trong năm học 2025 - 2026, các địa phương vẫn tiếp tục sử dụng tài liệu Giáo dục địa phương do Bộ GD&ĐT đã phê duyệt, có bổ sung và điều chỉnh để phù hợp với tình hình mới sau hợp nhất tỉnh. Việc xây dựng bộ tài liệu Giáo dục địa phương theo đơn vị hành chính mới sẽ được triển khai theo chỉ đạo của UBND tỉnh, dự kiến sử dụng từ năm học 2026 - 2027.

Ông Võ Thanh Phước - Hiệu trưởng Trường THCS Nguyễn Huệ (Đà Nẵng): Địa phương không gặp khó khăn, lúng túng



Từ năm 2015, các trường THCS và THPT tại Đà Nẵng sử dụng sách Lịch sử Đà Nẵng cho chương trình giảng dạy lịch sử địa phương do Sở GD&ĐT chủ trì biên soạn, Ban Tuyên giáo Đà Nẵng phê duyệt. Nội dung này được đưa vào chương trình giảng dạy lịch sử chính khóa, triển khai từ tháng 3/2015.

Việc biên soạn này thực hiện theo chủ trương của Kỳ họp thứ 10, HĐND thành phố Đà Nẵng thông báo chỉ đạo Sở GD&ĐT TP Đà Nẵng đưa phần giáo dục Hoàng Sa vào trong chương trình chính khóa THCS, THPT để giáo dục học sinh về vùng lãnh thổ trực thuộc TP Đà Nẵng là huyện đảo Hoàng Sa đang bị Trung Quốc chiếm đóng.

Thời điểm đó, theo quy định của Bộ GD&ĐT, trong khung chương trình các cấp học phải có tiết dạy Giáo dục địa phương. Chủ trương này phù hợp với nhu cầu thực tiễn là ngành Giáo dục cần có một giáo trình, tài liệu dạy học cho học sinh về chủ quyền đối với Hoàng Sa cũng như những giá trị lịch sử đối với truyền thống của Đà Nẵng từ khi thành lập cho đến nay.

Quyển Lịch sử Đà Nẵng ở cấp THCS, gồm 7 bài rải đều từ lớp 6 đến lớp 9. THPT có 4 bài với dung lượng số tiết, bài học phù hợp. Học sinh mua một cuốn sách và có thể học trong suốt các năm học tiếp theo. Như học sinh lớp 6, không chỉ học bài của lớp 6 mà có tham khảo các bài của lớp 7, 8, 9 trong cùng một cuốn.

Nhắc lại như vậy để thấy rằng, việc xây dựng nội dung tài liệu Giáo dục địa phương được TP Đà Nẵng thực hiện từ sớm và có kinh nghiệm trong tổ chức biên soạn, phản biện và thẩm định, in ấn, phát hành... Chính vì vậy, khi chuyển thẩm quyền phê duyệt từ Bộ trưởng Bộ GD&ĐT sang chủ tịch UBND cấp tỉnh, địa phương sẽ không gặp khó khăn, lúng túng nào mà chỉ góp phần rút ngắn quy trình thực hiện.

Trong 5 năm đầu thực hiện Chương trình GDPT 2018, với những lớp học lần đầu tiên sử dụng tài liệu giáo dục địa phương, gần như năm học nào cũng gần hết học kỳ I, các trường mới chính thức tiếp nhận file PDF đã được Bộ GD&ĐT thẩm định để đưa vào giảng dạy.

Như đầu năm học 2024 - 2025, Sở GD&ĐT hướng dẫn các trường xây dựng, điều chỉnh kế hoạch giáo dục phù hợp với điều kiện thực tế để tổ chức dạy học nội dung Giáo dục địa phương cho các khối lớp 9 và 12 khi có tài liệu. Ngay sau khi tài liệu được phê duyệt, các trường sắp xếp lại thời khóa biểu, bố trí tăng tiết, đồng thời kết hợp một số chủ đề vào hoạt động trải nghiệm - hướng nghiệp, nhằm đảm bảo chất lượng giáo dục đối với môn học Giáo dục địa phương.

Trong bối cảnh sáp nhập chính quyền cấp tỉnh, thực hiện mô hình hành chính 2 cấp như hiện nay, nếu thẩm quyền phê duyệt vẫn thuộc về Bộ trưởng Bộ GD&ĐT sẽ lặp lại tình trạng như thời gian qua, các trường vẫn tiếp tục chờ đợi và sắp xếp lại thời khóa biểu vì tài liệu Giáo dục địa phương phải được biên soạn và thẩm định, phê duyệt lại.

Cho đến nay, một số khối lớp ở Đà Nẵng chưa có sách Giáo dục địa phương. Các em chỉ được học thông qua bài giảng của giáo viên và trên tập tài liệu in màu hoặc đen trắng mà giáo viên gửi file PDF để phụ huynh in ra. Điều này, ở một khía cạnh nào đó, sẽ làm giảm đi hiệu quả tiếp nhận, bởi chất lượng in ấn không đảm bảo.

Một khi tài liệu Giáo dục địa phương được xem là sách giáo khoa, các địa phương rất khó trong khâu định giá, tổ chức đấu thầu in ấn... Nếu nội dung Giáo dục địa phương được tiếp cận theo hướng chỉ là tài liệu tham khảo sẽ gỡ bỏ được những nút thắt này.