Mô hình đại học đổi mới sáng tạo: Đòn bẩy phát triển kinh tế

Với chủ trương sớm đưa các nghị quyết, chính sách vào cuộc sống theo chỉ đạo của Đảng bộ Bộ GD&ĐT, bên cạnh nhiệm vụ đào tạo và nghiên cứu, các cơ sở giáo dục đại học đã có bước chuyển tích cực về đổi mới sáng tạo, đáp ứng yêu cầu phát triển mới của đất nước.

Nghiên cứu hướng đến chuyển giao

Đầu tháng 8/2025, đại diện Trường Đại học Sư phạm, Đại học Đà Nẵng (UED) thuyết minh thành công đề tài khoa học theo đơn đặt hàng của Công ty Cổ phần Lọc hóa dầu Bình Sơn (BSR) với tên gọi “Nghiên cứu xây dựng công nghệ nuôi trồng và chế biến nguyên liệu vi tảo để sản xuất nhiên liệu sinh học với hiệu suất cao, tận dụng tối đa nguồn nước thải, khí thải từ Nhà máy Lọc dầu Dung Quất”.

Đề tài do PGS.TS Trịnh Đăng Mậu - Trưởng khoa Sinh - Nông nghiệp - Môi trường, làm chủ nhiệm, với tổng kinh phí thực hiện gần 7 tỷ đồng. Nội dung nghiên cứu tập trung vào phát triển và vận hành hệ thống pilot công nghệ cao có khả năng nuôi trồng vi tảo quy mô 2.000kg tảo khô/năm, tích hợp sử dụng CO₂ và nước thải từ Nhà máy Lọc dầu Dung Quất để sản xuất dầu sinh học thô - nguyên liệu đầu vào cho biodiesel và nhiên liệu hàng không bền vững (SAF).

Việc hợp tác giữa UED và BSR trong triển khai nhiệm vụ nghiên cứu đặt hàng không chỉ góp phần cụ thể hóa các chính sách quốc gia về tăng trưởng xanh, kinh tế tuần hoàn, mà còn khẳng định năng lực nghiên cứu và chuyển giao công nghệ của nhà trường. Đây là bước tiến quan trọng trong gắn kết đào tạo - nghiên cứu với thực tiễn sản xuất, góp phần thúc đẩy đổi mới sáng tạo và phát triển bền vững trong lĩnh vực năng lượng sinh học tại Việt Nam.

Việc gắn nghiên cứu khoa học vào thực hiện các yêu cầu, mục tiêu đề ra trong Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia đã và đang tạo tiền đề vững chắc cho Đà Nẵng. Các cơ sở giáo dục đại học từng bước khẳng định vai trò tiên phong khi chủ động tiếp cận nguồn quỹ, thúc đẩy ứng dụng nghiên cứu trong cộng đồng, giáo dục và phát triển kinh tế vùng.

Doanh thu chuyển giao nghiên cứu khoa học của Đại học Đà Nẵng bình quân hàng năm đạt khoảng 50 tỷ đồng. Từ tiềm lực đội ngũ và cơ sở vật chất được đầu tư đồng bộ, hiện đại, hoạt động khoa học công nghệ của Đại học Đà Nẵng được chú trọng triển khai, gắn với chuyển giao, ứng dụng và đổi mới sáng tạo, phục vụ cộng đồng; thực hiện nhiều đề tài cấp Nhà nước, cấp bộ, tỉnh, thành phố và tương đương. Số công trình khoa học được công bố trên các tạp chí quốc tế uy tín (WoS, Scopus) tăng nhanh, đều qua từng năm.

Đại học Duy Tân có 6 công trình nghiên cứu của giảng viên được ứng dụng vào thực tiễn, cụ thể là: Hệ thống quản lý đào tạo; Hệ thống mô phỏng cơ thể người 3D; Hệ thống hỗ trợ huấn luyện hồi sức tim phổi; Nghiên cứu niên đại của các kiến trúc cổ tại Khu di tích Quốc gia đặc biệt Óc Eo - Ba Thê; Điều tra đa dạng sinh học, xây dựng cơ sở dữ liệu về nguồn gen và đề xuất giải pháp bảo tồn, phát triển tài nguyên cây dược liệu trên địa bàn Vườn Quốc gia Kon Ka Kinh và công trình Hệ sinh thái Y khoa Online.

Từ năm 2021 - 2024, Đại học Duy Tân đã thực hiện 45 đề tài cấp Nhà nước, 5 đề tài cấp tỉnh, 2 đề tài hợp tác quốc tế, 11 đề tài tài trợ khác, 155 đề tài của cán bộ giáo viên, 558 đề tài của sinh viên.

Phòng nghiên cứu thí nghiệm của Khoa Sinh - Nông nghiệp - Môi trường, Trường Đại học Sư phạm, Đại học Đà Nẵng. Ảnh: NTCC

Khơi thông nguồn lực ngoài ngân sách

Đổi mới sáng tạo là một trong ba đột phá chiến lược nhưng đây gần như là nhiệm vụ khó khăn nhất của các trường đại học. Hiện, các trường gặp khó khăn từ cơ chế chính sách chưa đồng bộ cho đến hạn chế về nguồn lực đầu tư, đội ngũ.

PGS.TS Nguyễn Ngọc Vũ - Giám đốc Đại học Đà Nẵng cho rằng, một trong những giải pháp tháo gỡ điểm nghẽn đó là khơi thông các nguồn lực ngoài ngân sách Nhà nước cho giáo dục đại học. Nhà nước với vai trò “bà đỡ” khuyến khích, tạo điều kiện đẩy mạnh hợp tác giữa nhà trường và doanh nghiệp để doanh nghiệp tham gia vào quá trình đào tạo, hỗ trợ nguồn lực tài chính, cơ sở vật chất góp phần nâng cao chất lượng đào tạo là hết sức quan trọng.

Đại học Đà Nẵng đã chú trọng tăng cường đầu tư cơ sở vật chất, các phòng thí nghiệm, thực hành bằng nhiều nguồn như từ ngân sách (Trường Đại học Bách khoa vừa khánh thành Phòng Thí nghiệm trọng điểm quốc gia “Cơ điện tử và Ứng dụng” 40 tỷ đồng, triển khai Khu thí nghiệm Chip bán dẫn hơn 80 tỷ đồng…); tăng cường hợp tác với doanh nghiệp để tranh thủ thêm nguồn hỗ trợ cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ đào tạo và nghiên cứu khoa học.

Nghị quyết số 57-NQ/TW đã mở ra nhiều cơ hội thuận lợi cho Trường Đại học Bách khoa, Đại học Đà Nẵng. “Hiện, nhà trường tham gia các dự án của Bộ GD&ĐT để đầu tư thêm phòng thí nghiệm hiện đại, trung tâm nghiên cứu chuyên sâu nhằm phục vụ cho việc nghiên cứu và phát triển công nghệ mới.

Cùng đó là các chương trình đào tạo tiên tiến, hợp tác quốc tế và các chế độ ưu đãi để thu hút, bồi dưỡng đội ngũ giảng viên, sinh viên tài năng đã góp phần nâng cao năng lực nghiên cứu khoa học của nhà trường”, PGS.TS Nguyễn Hữu Hiếu - Hiệu trưởng Trường Đại học Bách khoa, Đại học Đà Nẵng thông tin.

Tương tự, Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật - Đại học Đà Nẵng vừa tiếp nhận Phòng Kỹ thuật Đo lường Chính xác do Công ty TNHH Accretech Việt Nam tài trợ với số vốn đầu tư gần 4 tỷ đồng. Từ nguồn tài trợ của doanh nghiệp, Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật, Đại học Đà Nẵng đã tiếp nhận nhiều thiết bị, linh kiện hiện đại phục vụ cho công tác giảng dạy và nghiên cứu khoa học.

PGS.TS Nguyễn Lê Hùng - Hiệu trưởng Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật - Đại học Đà Nẵng, cho biết: “Đây là cơ hội để sinh viên được tiếp cận, thực hành và vận dụng kiến thức lý thuyết trên các thiết bị công nghệ hiện đại, từ đó nâng cao kỹ năng nghề nghiệp, đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của thị trường lao động”.

Các sản phẩm sáng tạo của học sinh phổ thông Đà Nẵng tham gia Hội nghị Khoa học và Triển lãm công nghệ của học sinh, sinh viên do Trường Đại học Bách khoa, Đại học Đà Nẵng tổ chức. Ảnh: NTCC

Bán năng lực nghiên cứu thay vì sản phẩm nghiên cứu

Hiệu trưởng Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật, Đại học Đà Nẵng cho rằng, trong bối cảnh mới, các trường đại học cần xác định lại trọng tâm trong quan hệ hợp tác với doanh nghiệp: “Trong các thập niên trước đây, chúng ta thường nghe nhiều về cụm từ ‘các trường đại học thực hiện chuyển giao công nghệ cho các doanh nghiệp’.

Thế nhưng, giai đoạn này, nhiều doanh nghiệp công nghệ trong nước đã có đội ngũ nhà khoa học, chuyên gia giỏi về lý thuyết và thực tiễn đang làm việc với các hệ thống, hạ tầng trang thiết bị khoa học công nghệ đạt trình độ tiên tiến thế giới. Trong bối cảnh mới về kỹ thuật công nghệ trong và ngoài nước như trên, mỗi trường đại học cần xác định lại trọng tâm trong hoạt động hợp tác với doanh nghiệp”.

Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật, Đại học Đà Nẵng sẽ xây dựng không gian hợp tác nhà trường - doanh nghiệp theo hướng khuyến khích các doanh nghiệp đầu tư đặt văn phòng, showroom, trung tâm nghiên cứu ngay tại khuôn viên cơ sở 1 của trường - vị trí chiến lược nằm ngay trung tâm thành phố, gần sân bay và cảng Liên Chiểu. Đây không chỉ là sự giao thoa giữa lý thuyết và thực tiễn, mà còn tạo nên hệ sinh thái sáng tạo, thuận lợi cho việc chuyển giao công nghệ và phát triển nguồn nhân lực.

Từ năm 2022 đến nay, Trường Đại học Kinh tế, Đại học Đà Nẵng chủ động xây dựng báo cáo thường niên về tình hình kinh tế Đà Nẵng và đề xuất các hàm ý chính sách cụ thể theo định hướng, chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của thành phố. Báo cáo thường niên có thể coi là sản phẩm với địa chỉ ứng dụng do nhà trường chủ động và quyết tâm xây dựng nhằm đáp ứng các yêu cầu về xây dựng chính sách, phát triển kinh tế của thành phố.

Nghiên cứu khoa học là một trong hai trụ cột trong chiến lược phát triển dài hạn của Trường Đại học Kinh tế, Đại học Đà Nẵng, được triển khai theo hai hướng: Đề tài nghiên cứu hàn lâm, cơ bản và đề tài nghiên cứu theo định hướng ứng dụng, chuyển giao công nghệ.

Chuyển hướng từ bán sản phẩm nghiên cứu sang “bán” năng lực nghiên cứu để đáp ứng nhu cầu thực tế từ địa phương, doanh nghiệp, các giảng viên nghiên cứu khoa học đã thay đổi tư duy để đặt nền tảng cho mô hình đại học đổi mới sáng tạo.

“Để góp phần phát triển đội ngũ giảng dạy, nghiên cứu, từ Đại hội Đảng bộ Đại học Đà Nẵng lần thứ III đến nay (Đại hội VII), Đại học Đà Nẵng đã triển khai quyết liệt Nghị quyết đưa giảng viên đi đào tạo ở nước ngoài, trừ một số ngành đặc thù thông qua các Đề án 911, 89 cũng như hợp tác quốc tế hoặc nguồn lực cá nhân tự khai thác.
Nhờ đó, Đại học Đà Nẵng hiện có gần 50% giảng viên có trình độ tiến sĩ trở lên, mỗi năm tăng thêm từ 60 -100 tân tiến sĩ. Đây là đội ngũ có chuyên môn, ngoại ngữ tốt, có quan hệ quốc tế nên thực sự là vốn quý, lực lượng nòng cốt trong đào tạo và nghiên cứu của Đại học Đà Nẵng”. - PGS.TS Nguyễn Ngọc Vũ

Phòng Thí nghiệm trọng điểm quốc gia “Cơ điện tử và Ứng dụng” tại Trường Đại học Bách khoa, Đại học Đà Nẵng. Ảnh: NTCC

Nghiên cứu hướng đến chuyển giao

Khơi thông nguồn lực ngoài ngân sách

Bán năng lực nghiên cứu thay vì sản phẩm nghiên cứu

“Để góp phần phát triển đội ngũ giảng dạy, nghiên cứu, từ Đại hội Đảng bộ Đại học Đà Nẵng lần thứ III đến nay (Đại hội VII), Đại học Đà Nẵng đã triển khai quyết liệt Nghị quyết đưa giảng viên đi đào tạo ở nước ngoài, trừ một số ngành đặc thù thông qua các Đề án 911, 89 cũng như hợp tác quốc tế hoặc nguồn lực cá nhân tự khai thác.
Nhờ đó, Đại học Đà Nẵng hiện có gần 50% giảng viên có trình độ tiến sĩ trở lên, mỗi năm tăng thêm từ 60 -100 tân tiến sĩ. Đây là đội ngũ có chuyên môn, ngoại ngữ tốt, có quan hệ quốc tế nên thực sự là vốn quý, lực lượng nòng cốt trong đào tạo và nghiên cứu của Đại học Đà Nẵng”. - PGS.TS Nguyễn Ngọc Vũ