Phổ cập giáo dục mầm non cho trẻ 3 - 5 tuổi: Rõ lộ trình và chiến lược

Quyết sách lớn

- Tại Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV đã thông qua Nghị quyết về phổ cập giáo dục mầm non cho trẻ từ 3 - 5 tuổi. Điều này mang lại ý nghĩa thế nào với người dân và cộng đồng xã hội, thưa ông?

- Việc Quốc hội thông qua Nghị quyết về phổ cập giáo dục mầm non cho trẻ em từ 3 - 5 tuổi (Nghị quyết) là bước tiến mạnh mẽ trong chiến lược phát triển nguồn nhân lực bền vững. Giai đoạn mầm non là thời kỳ vàng cho sự phát triển thể chất, nhận thức, cảm xúc và kỹ năng xã hội. Đầu tư cho giáo dục mầm non là đầu tư cho tương lai đất nước. Phổ cập giáo dục độ tuổi từ 3 - 5 tuổi tạo nền tảng bình đẳng trong tiếp cận giáo dục, giúp mọi trẻ em có cơ hội phát triển tối ưu tiềm năng cá nhân.

Nghị quyết góp phần trực tiếp vào nâng cao chất lượng dân số. Trẻ em được chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục khoa học ngay từ sớm sẽ có nền tảng tốt về sức khỏe, trí tuệ và nhân cách, chuẩn bị sẵn sàng vào học lớp 1 và học tốt hơn các cấp tiếp theo. Đây là yếu tố then chốt để chuyển dịch từ “dân số đông” sang “dân số vàng chất lượng cao”, đáp ứng yêu cầu phát triển nhanh và bền vững trong bối cảnh chuyển đổi số, hội nhập quốc tế sâu rộng.

Phổ cập giáo dục mầm non thể hiện rõ chính sách an sinh và công bằng xã hội. Trẻ em ở vùng sâu, xa, đồng bào dân tộc thiểu số, khu công nghiệp… sẽ được Nhà nước ưu tiên bảo đảm quyền học tập, từ đó thu hẹp khoảng cách phát triển giữa vùng miền, nhóm đối tượng. Nghị quyết cũng thể hiện cam kết mạnh mẽ của Đảng và Nhà nước trong việc lấy trẻ em làm trung tâm, không để ai bị bỏ lại phía sau trên hành trình phát triển.

Việc thông qua Nghị quyết là chủ trương lớn, có tầm nhìn dài hạn, góp phần xây dựng nền giáo dục công bằng, nhân văn và phát triển toàn diện - đúng với tinh thần “giáo dục là quốc sách hàng đầu” mà Đảng và Nhà nước ta luôn kiên định thực hiện.

- Để triển khai chính sách này cần lưu ý đến đội ngũ và cơ sở vật chất, đặc biệt ở vùng khó khăn và khu công nghiệp. Bộ GD&ĐT có kế hoạch cụ thể ra sao để bổ sung giáo viên, mở rộng trường lớp từ nay đến năm 2030?

- Bộ GD&ĐT xác định một số nhóm giải pháp trọng tâm trong giai đoạn từ nay đến năm 2030 như sau:

Về đội ngũ, việc thực hiện các chính sách hỗ trợ tiền học phí và chi phí sinh hoạt cho sinh viên sư phạm theo Nghị định số 60/2025/NĐ-CP, xây dựng chính sách đặc thù của địa phương, Đề án phát triển đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý cơ sở giáo dục mầm non giai đoạn 2026 - 2035 nhằm đảm bảo mục tiêu đủ nguồn lực chất lượng cao phục vụ phổ cập giáo dục mầm non.

Thứ hai, về cơ sở vật chất, Bộ GD&ĐT đang tham mưu Chính phủ Chương trình mục tiêu quốc gia về hiện đại hóa, nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo đảm bảo chính sách đầu tư về cơ sở vật chất, trang thiết bị đáp ứng yêu cầu phổ cập trong giai đoạn tới; trong đó tập trung vào vùng đặc biệt khó khăn và các khu vực đô thị hóa nhanh.

Cùng đó, Bộ GD&ĐT sẽ tham mưu cho Chính phủ chỉ đạo các địa phương đẩy mạnh xã hội hóa giáo dục mầm non theo hướng rõ ràng, minh bạch và khuyến khích sự tham gia của các tổ chức, doanh nghiệp trong xây dựng trường lớp, nhất là ở nơi Nhà nước chưa thể đầu tư kịp.

Thứ ba, về chính sách hỗ trợ, Bộ GD&ĐT sẽ phối hợp đề xuất sửa đổi, hoàn thiện các chính sách ưu tiên cho trẻ em mẫu giáo thuộc hộ nghèo, cận nghèo, trẻ em dân tộc thiểu số, khuyết tật, con công nhân ở khu công nghiệp... nhằm bảo đảm công bằng trong tiếp cận giáo dục mầm non. Các chính sách hỗ trợ trực tiếp cho cán bộ quản lý, giáo viên, nhân viên cũng được nghiên cứu điều chỉnh phù hợp với yêu cầu thực tế.

Với những giải pháp đồng bộ về thể chế, nguồn lực và chính sách cùng sự vào cuộc quyết liệt của các cấp, ngành và toàn xã hội, việc thực hiện phổ cập giáo dục mầm non cho trẻ em từ 3 - 5 tuổi đến năm 2030 hoàn toàn khả thi và có tính bền vững.

Bảo đảm chế độ nhà giáo

- Thực tế hiện nay, nhiều nơi xảy ra tình trạng thiếu giáo viên mầm non và chế độ đãi ngộ chưa phù hợp. Thời gian tới, Bộ GD&ĐT có chính sách gì để giải quyết vấn đề này?

- Chính sách cho giáo viên đã được thực hiện theo Nghị định số 77/2021/NĐ-CP về phụ cấp thâm niên; phụ cấp thu hút đối với vùng sâu, xa theo Nghị định 76/2019/NĐ-CP; hỗ trợ giáo viên mầm non tại các vùng khó khăn dạy lớp ghép và tăng cường tiếng Việt; hỗ trợ giáo viên dạy con công nhân ở khu công nghiệp tại Nghị định số 105/2020/NĐ-CP.

Tại Luật Nhà giáo đã được Quốc hội thông qua, Bộ GD&ĐT đang tham mưu trình Chính phủ ban hành Nghị định quy định chế độ phụ cấp ưu đãi cho viên chức, người lao động trong các trường công lập, trong đó phụ cấp ưu đãi nghề cho giáo viên mầm non dự kiến tăng từ 35% lên 45 - 80%; giáo viên mầm non ở vùng thuận lợi được tăng phụ cấp lên 45%, vùng có điều kiện kinh tế - xã hội khó khăn là 80%; các vị trí phục vụ, hỗ trợ dự kiến hưởng mức 15%; 20% cho chức danh chuyên môn dùng chung, 25% cho các chức danh chuyên ngành.

Ngoài ra, thang bảng lương của nhà giáo nói chung, trong đó có giáo viên mầm non được xếp bậc cao nhất trong khối hành chính sự nghiệp; đề xuất nhà giáo trong các cơ sở giáo dục mầm non nếu có nguyện vọng có thể nghỉ hưu ở tuổi thấp hơn nhưng không quá 5 tuổi so với quy định và không bị trừ tỷ lệ lương hưu trước tuổi trong Luật Nhà giáo.

- Về lộ trình thực hiện phổ cập giáo dục mầm non từ 3 - 5 tuổi, Bộ GD&ĐT sẽ ưu tiên triển khai tại những địa phương nào và các tiêu chí đánh giá ra sao?

- Nghị quyết của Quốc hội đặt ra mục tiêu và nguyên tắc: “Đến năm 2030, 100% tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương đạt chuẩn phổ cập giáo dục mầm non cho trẻ em từ 3 - 5 tuổi” và “thực hiện phổ cập giáo dục mầm non cho trẻ em từ 3 - 5 tuổi theo lộ trình, phù hợp với điều kiện phát triển kinh tế - xã hội của địa phương, bảo đảm các điều kiện phổ cập theo quy định”.

Sau khi Nghị quyết được Quốc hội thông qua, Bộ GD&ĐT sẽ xây dựng Đề án trình Chính phủ, trong đó xác định lộ trình cụ thể việc hoàn thành của từng địa phương để đảm bảo phù hợp tình hình kinh tế - xã hội và hoàn thành vào năm 2030.

Về tiêu chí đánh giá, cơ bản sẽ dựa trên tiêu chuẩn huy động trẻ, các điều kiện đảm bảo đội ngũ, cơ sở vật chất trường lớp thực hiện phổ cập. Tương tự như với độ tuổi 5 tuổi từng triển khai giai đoạn từ 2011 đến nay.

Trẻ mầm non tại Hà Nội tham gia hội thi “Bé khỏe - bé ngoan” năm học 2024 - 2025. Ảnh: Đình Tuệ

Không trẻ nào bị bỏ lại phía sau

- Tại địa bàn có khu công nghiệp, nhiều công nhân phải gửi con về quê hoặc phải cho theo học nhóm trẻ tự phát. Bộ GD&ĐT có giải pháp gì hỗ trợ nhóm đối tượng này?

- Đây là vấn đề đáng quan tâm trong quá trình phát triển kinh tế - xã hội hiện nay, nhất là tại các khu công nghiệp, chế xuất.

Nghị quyết lần này của Quốc hội đã đặt ưu tiên phát triển giáo dục mầm non tại các khu vực có đông công nhân, lao động nhập cư. Cụ thể, tại khoản 5 Điều 3 của Nghị quyết, Chính phủ có trách nhiệm chỉ đạo quy hoạch mạng lưới trường lớp tại các địa bàn này, khuyến khích xã hội hóa, nhằm tăng cường khả năng tiếp cận dịch vụ giáo dục mầm non đảm bảo chất lượng.

Bộ GD&ĐT đã xây dựng Đề án nâng cao chất lượng Giáo dục mầm non ở địa bàn đô thị, khu công nghiệp giai đoạn 2025 - 2035, tầm nhìn đến năm 2045 trình Thủ tướng Chính phủ ban hành, bảo đảm trẻ mầm non là con công nhân, người lao động ở địa bàn khu công nghiệp được tiếp cận dịch vụ giáo dục mầm non chất lượng, công bằng và bình đẳng.

Bên cạnh đó, Nghị quyết tạo cơ sở để xây dựng các chính sách hỗ trợ riêng cho nhóm trẻ em là con công nhân. Ví dụ hiện nay hỗ trợ cho trẻ em con công nhân, người lao động làm việc tại khu công nghiệp theo Nghị định 105/2020/NĐ-CP.

Đặc biệt ngày 26/6, Quốc hội đã thông qua Nghị quyết về miễn, hỗ trợ học phí cho trẻ em mầm non, học sinh phổ thông… Thời gian tới, Bộ GD&ĐT sẽ tiếp tục nghiên cứu tham mưu bổ sung chính sách cho đối tượng nêu trên; để con em công nhân bảo đảm quyền học tập, sự phát triển toàn diện và tạo điều kiện để người lao động yên tâm làm việc, gắn bó lâu dài nơi cư trú.

- Phổ cập mầm non cần đi kèm với nâng cao chất lượng nuôi dưỡng, chăm sóc và giáo dục trẻ. Vậy Bộ GD&ĐT có định hướng thế nào trong thời gian tới?

- Phổ cập không chỉ là tăng tỷ lệ huy động trẻ đến lớp, mà quan trọng hơn bảo đảm trẻ được học trong môi trường an toàn, chất lượng. Bộ sẽ tập trung vào ba định hướng chính:

Thứ nhất, tiếp tục nghiên cứu đổi mới Chương trình Giáo dục mầm non đáp ứng yêu cầu giai đoạn mới.

Thứ hai, nâng cao năng lực đội ngũ giáo viên thông qua đào tạo, bồi dưỡng thường xuyên và cải thiện chính sách hỗ trợ.

Thứ ba, tăng cường kiểm tra, giám sát, trong đó ứng dụng công nghệ thông tin giám sát chặt chẽ chất lượng phổ cập giáo dục mầm non.

Đồng thời, Bộ GD&ĐT phối hợp với địa phương và các ban ngành liên quan để tạo môi trường phát triển toàn diện cho trẻ em trong suốt quá trình thực hiện phổ cập.

- Xin cảm ơn ông!

Bộ GD&ĐT sẽ chủ động, quyết liệt và đồng bộ trong tổ chức thực hiện Nghị quyết. Theo đó, khẩn trương phối hợp với các bộ, ngành tham mưu Chính phủ ban hành Nghị định, Đề án triển khai kèm theo lộ trình, chỉ tiêu và nguồn lực rõ ràng.
Xây dựng kế hoạch hướng dẫn chi tiết, sát thực tiễn, để địa phương dễ dàng triển khai và giám sát; tăng cường kiểm tra, theo dõi tiến độ, tháo gỡ khó khăn kịp thời, đặc biệt tại vùng khó khăn, khu đông dân cư, công nghiệp; đảm bảo nguyên tắc lấy trẻ em làm trung tâm, lấy hiệu quả thực tế làm thước đo, không để bất kỳ trẻ nào bị bỏ lại phía sau.
Chúng tôi xác định rõ: Nghị quyết chỉ có ý nghĩa khi chuyển hóa thành lớp học thực tế, đội ngũ giáo viên thực chất và cơ hội công bằng cho mọi trẻ em. Đây là cam kết chính trị và trách nhiệm hành động của toàn ngành GD&ĐT. Ông Nguyễn Thanh Đề - Vụ trưởng Vụ Giáo dục Mầm non (Bộ GD&ĐT)

Cô trò Trường Mầm non An Khánh B (An Khánh, Hà Nội) trong một hoạt động vui chơi ngoài trời. Ảnh: TG