Tìm giải pháp tháo gỡ khó khăn triển khai thẩm quyền quản lý giáo dục cấp xã

Trước thực trạng trên, lãnh đạo ngành Giáo dục Nghệ An đã trao đổi, chia sẻ giải pháp tháo gỡ, nâng cao năng lực quản lý Nhà nước cho đội ngũ cán bộ phụ trách giáo dục cấp xã để việc vận hành nhiệm vụ giáo dục sớm ổn định, đáp ứng được yêu cầu.

Đề xuất từ cơ sở

Xã biên giới Bắc Lý (Nghệ An) khi thực hiện chính quyền địa phương 2 cấp vẫn giữ nguyên không sáp nhập, nên trên địa bàn chỉ có 1 trường mầm non, 2 trường tiểu học và 1 trường THCS.

Trong khi đó, tình trạng thừa thiếu giáo viên cục bộ (thiếu giáo viên mầm non, tiểu học, các môn Tiếng Anh, Tin học, năng khiếu và thừa giáo viên một số môn THCS) đã diễn ra nhiều năm. Việc tuyển dụng giáo viên khó khăn, do ở xã vùng sâu, xa, dân tộc thiểu số khó thu hút giáo viên trẻ có năng lực ở các địa phương khác đến.

Quy mô trường lớp nhỏ dẫn đến việc điều chuyển, biệt phái giáo viên trong xã bất cập. Ông Phạm Viết Phúc - Chủ tịch UBND xã Bắc Lý, đề nghị UBND tỉnh và các sở, ngành nghiên cứu ban hành quy định phân cấp để thuyên chuyển giáo viên khi có nguyện vọng, luân chuyển (khi hết nhiệm kỳ) từ xã Bắc Lý đến các xã khác hoặc ngược lại. Qua đó, phù hợp với yêu cầu chuyên môn, hợp lý với hoàn cảnh gia đình, giúp giáo viên yên tâm công tác.

Năm học 2025 - 2026, xã Tân Kỳ (Nghệ An) có 14 trường học trực thuộc, với 221 nhóm, lớp và hơn 7.500 học sinh. Về đội ngũ, toàn xã có 450 cán bộ quản lý, giáo viên, nhân viên, cơ bản đảm bảo tối thiểu phục vụ dạy học, nhưng còn thiếu một số quản lý, nhân viên.

Theo ông Hoàng Đình Sơn - Chủ tịch UBND xã Tân Kỳ, xã đã chủ trương thành lập “Ban tư vấn giáo dục xã” gồm hiệu trưởng, phó hiệu trưởng có năng lực về công tác quản lý và giáo viên giỏi về chuyên môn, nghiệp vụ. Ban tư vấn sẽ hỗ trợ UBND xã trong công tác thẩm định các kế hoạch, phối hợp tổ chức hoạt động như tập huấn, sinh hoạt chuyên môn, thi giáo viên giỏi, học sinh giỏi, công tác phổ cập giáo dục - xóa mù chữ; cấp phát văn bằng, chứng chỉ…

Đồng thời thành lập cụm chuyên môn để tổ chức các hoạt động chuyên môn liên trường; tiếp tục đẩy mạnh triển khai chương trình “trường giúp trường”, “tổ chuyên môn giúp tổ chuyên môn”.

Lãnh đạo xã Tân Kỳ cũng đề xuất bố trí công chức chuyên trách giáo dục về xã hoặc biệt phái giáo viên - cán bộ quản lý giàu kinh nghiệm sang làm công chức phụ trách giáo dục. Ngoài ra, có thể áp dụng cơ chế kiêm nhiệm đối với giáo viên/phó hiệu trưởng có năng lực, giảm định mức giờ dạy để tham gia công tác quản lý.

Cho phép UBND xã được điều động có thời hạn cán bộ quản lý hoặc giáo viên cốt cán hỗ trợ công tác chuyên môn cho phòng văn hóa - xã hội. Đồng thời kiến nghị sở GD&ĐT tổ chức các lớp bồi dưỡng nghiệp vụ quản lý giáo dục cấp xã, đặc biệt trong bối cảnh thực hiện Chương trình GDPT 2018 và chuyển đổi số.

Lãnh đạo ngành Giáo dục Nghệ An trao đổi về các thành tố quan trọng trong quản lý giáo dục. Ảnh: Hồ Lài

Phối hợp quản lý, sử dụng đội ngũ cán bộ, nhà giáo

Theo ông Thái Văn Thành - Giám đốc Sở GD&ĐT Nghệ An, thẩm quyền điều động cán bộ quản lý trường học trong cùng cấp học của UBND cấp xã. Còn việc điều động, thuyên chuyển nhà giáo đang có sự “vênh nhau” giữa Luật Nhà giáo với Luật Tổ chức chính quyền địa phương. Tuy nhiên, hiện nay đã có Nghị định số 142/2025/NĐ-CP của Chính phủ và Thông tư số 15/2025/TT-BGDĐT của Bộ GD&ĐT lấy ý kiến việc điều động, sử dụng nhà giáo.

Quan điểm của Sở GD&ĐT là trong 5 năm không điều động, điều chuyển giáo viên. Mục đích để giáo viên khi công tác có thời gian hiểu sâu sắc tâm lý, đặc điểm người học cũng như điều kiện giáo dục tại địa phương. Việc điều động điều chuyển tạo điều kiện cho giáo viên được công tác gần nhà, ổn định đời sống, dạy học.

Bên cạnh đó, sở quan điểm điều chuyển lực lượng giáo viên cốt cán, nòng cốt chuyên môn từ nơi nhiều đến nơi còn thiếu, yếu. Đây cũng là yếu tố để học sinh được đảm bảo công bằng trong tiếp cập giáo dục. Thời gian điều động cũng không quy định “cứng”, mà theo nhiệm vụ được giao. Nếu nhà giáo đến nơi điều động, có biện pháp quản trị giáo dục, dạy học hiệu quả, phát huy năng lực, hoàn thành sớm nhiệm vụ thì sẽ được quay về trường cũ.

Ông Thái Văn Thành cũng cho biết, hiện nay không thực hiện biệt phái viên chức. Tuy nhiên, xã có quyền điều động hiệu phó, tổ trưởng chuyên môn giúp xã thực hiện các nhiệm vụ theo từng thời điểm như: Trong phổ cập, đánh giá trường chuẩn, trung tâm học tập cộng đồng… theo thời hạn nhất định. Hoàn thành nhiệm vụ, các thầy cô lại quay về trường công tác.

Về đội ngũ nhà giáo, hiện công tác đào tạo được triển khai theo đơn đặt hàng đối với các trường đại học trên địa bàn để đáp ứng nguồn tuyển giáo viên dạy học Chương trình GDPT 2018. Giám đốc Sở GD&ĐT Nghệ An đề nghị chính quyền cấp xã quan tâm, chỉ đạo hiệu trưởng các nhà trường triển khai bồi dưỡng giáo viên thường xuyên tại chỗ, và giáo viên tự có ý thức bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ.

Mỗi giáo viên vào đầu năm học cần xây dựng đề án dạy học, phương pháp dạy học cụ thể, đăng ký với nhà trường và triển khai. Quá trình tự bồi dưỡng giáo viên, khi bộc lộ vấn đề yếu và thiếu gì thì báo cáo cho sở GD&ĐT để sở tham mưu tỉnh tổ chức bồi dưỡng, tập huấn.

Trường THCS Dũng Hợp (xã Tân Kỳ, Nghệ An) đang xây dựng trường chuẩn quốc gia. Ảnh: Hồ Lài

Bám sát thành tố cơ bản trong quản lý giáo dục

Thực hiện chính quyền địa phương 2 cấp, ông Thái Văn Thành - Giám đốc Sở GD&ĐT Nghệ An đã chia sẻ, trao đổi, làm rõ các nội dung liên quan đến quản lý giáo dục với lãnh đạo các xã, phường.

Theo đó, thành tố cần tiếp cận đầu tiên trong quản lý giáo dục là mục tiêu giáo dục. Mục tiêu giáo dục hiện nay là nâng cao chất lượng dạy học, theo hướng phát triển năng lực toàn diện người học.

Thứ 2 là nội dung giáo dục, bao gồm chương trình giáo dục, chương trình nhà trường, nhiệm vụ hoạt động dạy học.

Thứ 3 là đội ngũ nhà giáo - yếu tố quyết định chất lượng dạy học cũng như đổi mới giáo dục, đào tạo.

Yếu tố thứ 4 trong quản lý giáo dục là học trò. Học sinh là trung tâm của quá trình dạy học. Trong quản lý, phải tạo điều kiện để tất cả học sinh được tiếp cận cơ hội bình đẳng trong giáo dục, không để đứa trẻ nào bị bỏ lại phía sau, kể cả những em giáo dục hòa nhập. Sở cũng đã có kế hoạch tổ chức khảo sát chất lượng diện rộng đối với người học.

Thứ 5 là phương pháp giáo dục. Chính quyền xã chỉ đạo các trường đổi mới, ứng dụng công nghệ số, AI vào dạy học và quản trị nhà trường, để phát huy tính tích cực, chủ động sáng tạo của người học. Cụ thể, ứng dụng thế nào thuộc về chuyên môn giáo dục, sở sẽ tập huấn đến giáo viên và các nhà trường.

Thứ 6, điều kiện cơ sở vật chất, điều kiện phương tiện thiết bị dạy học của các nhà trường, đã được quy định rõ thẩm quyền của chính quyền cấp xã và chủ tịch UBND xã, phường.

Thứ 7, xây dựng môi trường giáo dục lành mạnh, không bạo lực, thân thiện, tích cực. Về vấn đề này, xã bám vào tiêu chí mô hình “Giáo dục ý thức chấp hành pháp luật và kỹ năng sống trong các trường học” do Sở GD&ĐT và Công an tỉnh Nghệ An phối hợp thực hiện. Qua đó, đảm bảo an ninh, an toàn, lành mạnh cho học sinh, giáo viên trong nhà trường và ngoài cộng đồng. Cuối cùng là kết quả giáo dục, cốt lõi là phát triển toàn diện người học gồm đức - trí - thể - mỹ.

Theo Giám đốc Sở GD&ĐT Nghệ An, đây là 8 thành tố cơ bản vận hành, quản lý giáo dục. Để vận hành được 8 thành tố này, trước hết phải có hệ thống trường lớp. Địa phương tiếp nhận, rà soát, quy hoạch các cơ sở giáo dục, các trung tâm tin học ngoại ngữ, kỹ năng sống, dạy thêm trên địa bàn theo phân cấp thẩm quyền quản lý.

Tiếp đến là kế hoạch phát triển giáo dục, sở sẽ có hướng dẫn từ bậc mầm non đến phổ thông về phân chia lớp, tỷ lệ học sinh/lớp, giáo viên/lớp. Sau khi có kế hoạch phát triển rồi, thì cái cần bắt tay vào ngay là tuyển sinh (đầu vào), tiếp đến là quá trình (triển khai các hoạt động của nhà trường) và cuối cùng là đầu ra – chính là kết quả giáo dục.