Các chuyên gia y tế cảnh báo, đây không chỉ là hiện tượng môi trường bất lợi mang tính thời điểm, mà đã trở thành vấn đề y tế công cộng cần được nhìn nhận đúng mức và có giải pháp ứng phó căn cơ.

Những ngày đầu tháng 12/2025, Hà Nội trải qua đợt ô nhiễm không khí được đánh giá là nghiêm trọng nhất trong nhiều năm qua. Chỉ số chất lượng không khí (AQI) nhiều thời điểm đạt ngưỡng “rất xấu”, sát mức “nguy hại”, tác động trực tiếp đến sức khỏe cộng đồng.

Trước tình hình này, UBND thành phố Hà Nội đã yêu cầu triển khai các biện pháp khẩn cấp nhằm kiểm soát ô nhiễm và bảo vệ người dân, đặc biệt là học sinh và nhóm dễ tổn thương.

Hà Nội tiếp tục nằm trong top 10 thành phố ô nhiễm không khí cao nhất thế giới theo xếp hạng của ứng dụng IQAir.

Ứng dụng đo chỉ số ô nhiễm không khí IQAir tiếp tục xếp Hà Nội nằm trong top 10 thành phố ô nhiễm không khí cao nhất thế giới với chỉ số AQI ở ngưỡng đỏ, không lành mạnh cho sức khỏe.

Trao đổi với phóng viên Báo Nhà báo và Công luận, bác sĩ Nguyễn Huy Hoàng, thành viên Hội Y học Dưới nước và Oxy cao áp Việt Nam cho biết, thực trạng này không chỉ là hiện tượng “trời mù” mang tính thời điểm, mà là một vấn đề y tế công cộng cần được nhìn nhận với mức độ nghiêm trọng tương xứng.

Từ ngày 28/11 đến đầu tuần đầu tháng 12, Hà Nội liên tục nằm trong nhóm những đô thị ô nhiễm nhất thế giới. Sáng 2/12, AQI trung bình toàn thành phố đạt khoảng 283, ngưỡng “rất xấu”. Tại nhiều khu vực, người dân dễ dàng cảm nhận lớp “sương mù” trắng đục bao phủ, tầm nhìn giảm rõ rệt, không khí đặc quánh mùi khét.

Theo phân tích của các chuyên gia khí tượng và môi trường, đợt ô nhiễm lần này là hệ quả tổng hợp của nhiều yếu tố: nghịch nhiệt kéo dài, lặng gió, độ ẩm thay đổi và lượng nguồn thải lớn từ giao thông, công trình xây dựng, làng nghề cùng hoạt động đốt rác, đốt rơm rạ vùng ven.

Hà Nội liên tục nằm trong nhóm những thành phố ô nhiễm nhất thế giới trong ngày. Ảnh tư liệu

Dữ liệu quan trắc nhiều năm cho thấy mức độ ô nhiễm mùa đông ở Hà Nội có xu hướng nghiêm trọng hơn. Số ngày có chất lượng không khí đạt chuẩn theo khuyến cáo của WHO chỉ chiếm tỷ lệ rất thấp; đa phần người dân phải sinh hoạt trong điều kiện không khí ô nhiễm từ mức nhẹ đến nặng.

“Khi AQI vượt ngưỡng 200, đây không còn là vấn đề của riêng nhóm nhạy cảm mà là nguy cơ đối với toàn bộ cộng đồng”, bác sĩ Nguyễn Huy Hoàng nhấn mạnh.

Người khỏe mạnh có thể xuất hiện triệu chứng tức ngực, khó thở, cay mắt; người có bệnh nền đối diện nguy cơ nhập viện vì hen, viêm phổi, đột quỵ hoặc biến cố tim mạch.

Giải thích về tác động đặc biệt nguy hiểm của bụi mịn PM2.5, bác sĩ Hoàng cho biết, loại hạt bụi có kích thước siêu nhỏ này có thể xuyên sâu vào phế nang và đi vào hệ tuần hoàn. Trên bề mặt PM2.5 thường bám theo kim loại nặng, hợp chất hữu cơ độc hại hoặc vi khuẩn.

Trong cơ thể, PM2.5 thúc đẩy phản ứng oxy hóa mạnh, gây tổn thương ty thể – “nhà máy năng lượng” của tế bào, kích hoạt phản ứng viêm lan tỏa. Tình trạng này làm tăng nguy cơ các bệnh mạn tính: Bệnh phổi tắc nghẽn, hen phế quản, xơ vữa mạch, cục máu đông, biến cố tim mạch và ảnh hưởng tới phát triển phổi, não của trẻ em.

“Ô nhiễm không khí không phải chuyện ho vài tiếng rồi hết, mà là yếu tố nguy cơ tác động dài hạn tới nhiều cơ quan”, bác sĩ Hoàng cảnh báo.

Bác sĩ Nguyễn Huy Hoàng, thành viên Hội Y học Dưới nước và Oxy cao áp Việt Nam. Ảnh: NVCC

Trong các đợt ô nhiễm nặng, các khoa Hô hấp, Nhi, Tim mạch tại nhiều bệnh viện ở Hà Nội thường quá tải. Trẻ dưới 5 tuổi là nhóm chịu ảnh hưởng nặng nhất do cơ chế thở nhanh, chiều cao thấp khiến hít phải lượng bụi lớn hơn, trong khi hệ miễn dịch còn non.

Với người cao tuổi, hệ tim mạch và hô hấp suy giảm theo tuổi khiến nguy cơ nhồi máu cơ tim, đột quỵ tăng rõ rệt. Người mắc hen, COPD hoặc suy tim cũng dễ bị khởi phát cơn cấp khi nồng độ bụi mịn tăng.

Phụ nữ mang thai tiếp xúc với không khí ô nhiễm kéo dài đối diện nhiều rủi ro: Sinh non, thai nhẹ cân hoặc tiền sản giật.

Trước diễn biến xấu của chất lượng không khí, UBND thành phố Hà Nội đã ban hành văn bản yêu cầu các sở, ngành tăng cường kiểm soát ô nhiễm và triển khai ngay các biện pháp bảo vệ sức khỏe người dân.

Sở Giáo dục và Đào tạo được giao nhiệm vụ thông báo, hướng dẫn các trường học hạn chế hoạt động ngoài trời trong những khung giờ AQI ở mức “xấu” trở lên. Trường hợp chất lượng không khí đạt ngưỡng ô nhiễm nghiêm trọng (VN_AQI ≥ 301), các trường phải tạm dừng hoặc điều chỉnh thời gian học tập để bảo đảm an toàn cho học sinh.

Đây được xem là bước đi quan trọng nhằm bảo vệ nhóm trẻ nhỏ – đối tượng chịu ảnh hưởng nhiều nhất trong các đợt ô nhiễm.

Theo khuyến cáo của bác sĩ Hoàng, để hạn chế tối đa tác hại của bụi mịn, người dân cần thực hiện đồng bộ các biện pháp:

Thứ nhất, đeo khẩu trang đạt chuẩn. Khẩu trang vải hoặc khẩu trang y tế thông thường gần như không lọc được PM2.5. Người dân nên sử dụng khẩu trang N95, KN95 hoặc tương đương, đeo kín mũi và má, kiểm tra độ kín trước khi ra ngoài.

Thứ hai, tạo “vùng sạch” trong nhà. Khi AQI ở mức đỏ hoặc tím, cần đóng cửa và vận hành máy lọc không khí có màng HEPA. Phòng ngủ nên được ưu tiên vì đây là nơi cơ thể cần nghỉ ngơi và phục hồi sau một ngày tiếp xúc ô nhiễm.

Thứ ba, vệ sinh mũi họng, tăng cường dinh dưỡng. Rửa mũi bằng nước muối, súc họng trước khi ngủ giúp giảm nguy cơ viêm nhiễm. Chế độ ăn giàu vitamin C, A, E và các chất chống oxy hóa từ rau quả, các loại hạt, cùng uống đủ nước sẽ hỗ trợ cơ thể giảm tác động của stress oxy hóa do bụi mịn.

Trường hợp chất lượng môi trường không khí bị ô nhiễm nghiêm trọng (AQI từ 301 trở lên), Hà Nội chỉ đạo các trường học tạm dừng hoặc điều chỉnh thời gian làm việc, học tập. Ảnh tư liệu

Theo các chuyên gia, những biện pháp tự bảo vệ của người dân chỉ mang tính tình thế. Về lâu dài, Hà Nội cần các giải pháp tổng thể để giảm phát thải và cải thiện chất lượng không khí như: Giảm nguồn thải từ giao thông, phát triển mạnh giao thông công cộng, tiến tới hạn chế xe máy cũ nát và xe chạy dầu không đạt chuẩn khí thải; kiểm soát nghiêm ngặt khí thải từ nhà máy, công trình xây dựng, làng nghề; kiên quyết xử lý vi phạm; hạn chế đốt rác, đốt rơm rạ bằng cơ chế giám sát và hỗ trợ người dân chuyển đổi phương thức xử lý; tăng diện tích cây xanh, mặt nước; quy hoạch đô thị theo hướng xanh, bền vững, thông thoáng. Đây là nhiệm vụ đòi hỏi sự vào cuộc của nhiều ngành, nhiều cấp và sự đồng thuận từ phía người dân.

Đợt ô nhiễm không khí đầu tháng 12/2025 là lời nhắc nhở rõ ràng rằng sức khỏe cộng đồng, nhất là trẻ em và người cao tuổi, đang bị thử thách từng ngày. Việc kiểm tra AQI trước khi ra ngoài, sử dụng khẩu trang đạt chuẩn, duy trì không khí sạch trong nhà và chăm sóc tốt đường hô hấp là những hành động thiết thực giúp giảm thiểu nguy cơ trong giai đoạn ô nhiễm kéo dài.

“Chúng ta không thể thay đổi thời tiết, nhưng có thể giảm tác hại bằng kiến thức đúng và thói quen đúng”, bác sĩ Hoàng nhấn mạnh.

Bài viết với tag: "bụi mịn"

Tự vệ trước làn sóng bụi mịn không thể chỉ trông chờ vào chiếc khẩu trang

Có thể bạn quan tâm