Các bé ở Trường Mầm non Ngôi Sao Sáng (Phường Linh Xuân, TPHCM)

Đây là hồi chuông cảnh báo khẩn cấp về sức khỏe của thế hệ tương lai.

Nỗi lo của các bậc phụ huynh

Tại TPHCM hiện nay, cứ 10 học sinh, có gần 4 em thừa cân, béo phì. Những con số biết nói này không chỉ là thống kê trên giấy, chúng đang hiện hữu thành nỗi lo lắng thường trực trong mỗi gia đình có con em đi học tại TPHCM.

Chị Nguyễn Thanh Mai (43 tuổi, ngụ phường Gò Vấp, TPHCM) chia sẻ, có con trai 10 tuổi đang học lớp 5, nặng gần 50kg. Bé lúc nào cũng trong nhóm cao to nhất lớp. Ban đầu, gia đình chị Thanh Mai cũng mừng vì nghĩ con ăn uống tốt, khỏe mạnh. Nhưng gần đây, cháu hay than mệt, chạy nhảy một chút là thở dốc, không theo kịp bạn bè.

“Đi khám thì bác sĩ nói cháu bị thừa cân, có nguy cơ gan nhiễm mỡ. Vợ chồng tôi giờ như ngồi trên đống lửa, vừa phải tìm cách điều chỉnh chế độ ăn, vừa phải động viên con vận động mà cháu thì chỉ thích xem điện thoại”, chị Thanh Mai lo lắng.

Nỗi lo của chị Thanh Mai không phải là cá biệt. Nhiều phụ huynh khác cũng đang đối mặt với cuộc chiến thầm lặng này. Anh Phan Tuấn Linh (37 tuổi, ngụ phường Bình Trưng, TPHCM) rất lo lắng về sức khỏe thể chất trước mắt và lâu dài của hai con.

Anh Linh cho biết, con gái năm nay học lớp 8, nhưng nặng gần 70kg. Dù con cao lớn, nhưng anh Phan Tuấn Linh vẫn lo con bị bạn bè trêu chọc, trở nên tự ti, thu mình lại. Việc tìm mua quần áo vừa vặn cũng trở thành một thử thách với gia đình.

“Áp lực công việc, nhịp sống hối hả ở thành phố khiến vợ chồng tôi khó có đủ thời gian chuẩn bị bữa ăn đủ dinh dưỡng cho con. Sự tiện lợi của thức ăn nhanh, đồ ăn vặt đóng gói, trà sữa và các loại nước ngọt có ga đã làm số cân nặng của con tôi vượt trội hơn bình thường”, anh Tuấn Linh bộc bạch.

Thực tế, không chỉ do chế độ ăn uống mà không gian vui chơi cho trẻ em ngày càng bị thu hẹp. Các sân chơi công cộng còn hạn chế, trong khi áp lực học tập và sức hấp dẫn của các thiết bị điện tử đã “giam lỏng” trẻ em trong nhà.

Thời gian dành cho các hoạt động thể chất như chạy nhảy, đá bóng, bơi lội bị cắt giảm, nhường chỗ cho hàng giờ ngồi trước màn hình. Sự mất cân bằng nghiêm trọng giữa năng lượng nạp vào và năng lượng tiêu hao chính là nguyên nhân gốc rễ đẩy con số 37% lên mức báo động như hiện nay.

Liên quan tới tình trạng thừa cân, béo phì, chuyên gia dinh dưỡng Đỗ Hồng Phương (UNICEF Việt Nam) cho biết, tình trạng thừa cân, béo phì ở trẻ em Việt Nam đã gia tăng. Cụ thể, ở nhóm trẻ từ 5 tới 19 tuổi, tỷ lệ thừa cân, béo phì đã tăng từ 8,5% hồi năm 2010 lên tới 19% vào năm 2020. Riêng khu vực thành thị ở Việt Nam, tỷ lệ trẻ thừa cân, béo phì được ghi nhận 26,8% vào năm 2020. Trong khi đó, tỷ lệ này ở nông thôn là 18,3%, khu vực miền núi là 6,9%.

“Nếu không có những biện pháp can thiệp hiệu quả và kịp thời, ước tính đến năm 2030, Việt Nam sẽ có gần 2 triệu trẻ em từ 5 đến 19 tuổi bị thừa cân, béo phì và TPHCM sẽ là một trong những địa phương đóng góp phần lớn vào con số đó”, bà Đỗ Hồng Phương cho hay.

Quản lý chất lượng bữa ăn phù hợp giúp giảm khả năng béo phì ở học sinh. Ảnh minh họa

Hệ lụy khôn lường

BS.CKI Huỳnh Ngọc Phương Thủy, Trưởng khoa Dinh dưỡng Bệnh viện Hùng Vương (TPHCM), nhận định, béo phì không chỉ là chuyện ngoại hình, mà còn là nguyên nhân gây ra hàng loạt bệnh lý nguy hiểm, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe và tuổi thọ.

Cùng với lối sống hiện đại ít vận động, chế độ ăn giàu năng lượng, tỷ lệ béo phì ngày càng tăng và đang trở thành một thách thức lớn đối với sức khỏe cộng đồng. Những hệ lụy của béo phì đối với trẻ em và thanh thiếu niên là vô cùng đa dạng và nguy hiểm như bệnh tim mạch.

Lượng mỡ thừa, đặc biệt là mỡ nội tạng, không phải là một khối cơ, mà là một cơ quan nội tiết hoạt động rất mạnh. Nó sản sinh ra các chất gây viêm, tác động xấu lên thành mạch máu, dẫn đến xơ vữa động mạch và tăng huyết áp ngay từ khi còn trẻ. Mô mỡ còn kích thích sản xuất angiotensinogen, một chất làm co mạch và tăng huyết áp, đặt một gánh nặng lên trái tim non nớt của trẻ và gây ra những tổn thương tim mạch lâu dài.

Đồng thời, béo phì, thừa cân có thể gây nên bệnh đái tháo đường tuýp 2. Đây là hệ quả gần như tất yếu. Người béo phì, kể cả trẻ em, thường gặp tình trạng “kháng insulin”. Tức là các tế bào của cơ thể không phản ứng hiệu quả với insulin, hormone giúp đưa đường từ máu vào tế bào để tạo năng lượng.

Khi đó, tuyến tụy phải làm việc quá sức để sản xuất nhiều insulin hơn. Lâu dần, tuyến tụy suy kiệt, lượng đường trong máu tăng cao và dẫn đến đái tháo đường tuýp 2, một căn bệnh từng được xem là chỉ có ở người lớn tuổi.

Bên cạnh đó, người béo phì, thừa cân có thể bị gan nhiễm mỡ không do rượu (NAFLD). Khi cơ thể nạp vào quá nhiều đường và chất béo, gan, nhà máy chuyển hóa của cơ thể, sẽ bị quá tải và bắt đầu tích trữ mỡ. Tình trạng này kéo dài gây ra gan nhiễm mỡ, có thể tiến triển thành viêm gan, xơ gan và thậm chí là ung thư gan.

Béo phì cũng gây ra sự mất cân bằng hormone nghiêm trọng. Ở bé gái, nó có thể dẫn đến dậy thì sớm, rối loạn kinh nguyệt, hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS) - một trong những nguyên nhân hàng đầu gây vô sinh ở nữ giới. Ở bé trai, mỡ bụng dư thừa có liên quan đến việc giảm nồng độ testosterone, ảnh hưởng đến sự phát triển các đặc tính sinh dục và chức năng sinh lý sau này.

Cuối cùng, béo phì làm gia tăng nguy cơ ung thư. Nhiều nghiên cứu khoa học uy tín đã chứng minh mối liên hệ chặt chẽ giữa béo phì và nguy cơ mắc một số loại ung thư như ung thư vú, nội mạc tử cung, đại trực tràng và tuyến tụy. Tình trạng viêm mạn tính kéo dài và sự rối loạn của các hormone như insulin và estrogen được cho là cơ chế chính gây ra nguy cơ này.

Cuộc chiến chống lại thừa cân, béo phì ở học sinh TPHCM không thể là trách nhiệm của riêng ngành y tế hay mỗi gia đình. Nó đòi hỏi một cam kết mạnh mẽ và sự phối hợp đồng bộ từ nhiều phía: Từ các nhà hoạch định chính sách với các quy định về dinh dưỡng học đường, quảng cáo thực phẩm cho trẻ em;

Từ nhà trường với việc nâng cao chất lượng bữa ăn bán trú, tăng cường các hoạt động thể chất ngoại khóa hấp dẫn; Từ chính các bậc phụ huynh trong việc xây dựng một lối sống lành mạnh cho cả gia đình. Tương lai và sức khỏe của một thế hệ đang phụ thuộc vào hành động của chúng ta ngày hôm nay.

Theo dữ liệu được thu thập từ tháng 10/2024 trên hơn 1,21 triệu học sinh từ mầm non đến THPT, chiếm khoảng 72% tổng số học sinh toàn TPHCM, có đến 37% các em đang trong tình trạng thừa cân, béo phì. Trong đó, 20,69% học sinh bị thừa cân và 17% học sinh ở mức béo phì.

Bài viết với tag: "phòng chống béo phì"

TPHCM: Báo động tình trạng béo phì tuổi học đường

Có thể bạn quan tâm