Vừa qua, Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia. Có thể thấy phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số đang là yếu tố quyết định phát triển của các quốc gia; là điều kiện tiên quyết, thời cơ tốt nhất để nước ta phát triển giàu mạnh, hùng cường trong kỷ nguyên mới - kỷ nguyên vươn mình của Dân tộc.
Trong bối cảnh cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư đang tác động mạnh mẽ đến mọi lĩnh vực đời sống, đặc biệt là giáo dục và đào tạo. Ứng dụng công nghệ thông tin và chuyển đổi số trong nhà trường không chỉ dừng lại ở việc đổi mới phương pháp dạy học, mà còn mở rộng sang nhiều khía cạnh quản lý và truyền thông. Một trong những thay đổi đáng chú ý là sự xuất hiện của bản tin số hóa, thay thế dần cho bảng tin truyền thống. Đây là bước chuyển không chỉ mang tính công nghệ, mà còn phản ánh sự thay đổi tư duy trong quản lý giáo dục hiện đại.
Trong nhiều thập kỷ, bảng tin truyền thống giữ vai trò là “cửa sổ thông tin” của các trường học. Đặt tại sân trường, hành lang chính hoặc gần cổng trường, bảng tin thường được dùng để đăng tải lịch học, lịch thi, thông báo khẩn, nội quy, khẩu hiệu, thi đua các khối, lớp cũng như thành tích tiêu biểu của học sinh. Ưu điểm của loại bảng tin này là chi phí thấp và dễ triển khai.
Chẳng hạn, tại một trường tiểu học ở Bắc Giang, giáo viên chỉ cần vài tờ giấy in A4 đã có thể thông báo lịch thi giữa kỳ cho toàn trường. Tuy nhiên, nhược điểm của bảng tin truyền thống ngày càng lộ rõ: thông tin cập nhật chậm vì phải in ấn, dán mới; hình thức nghèo nàn, ít màu sắc; học sinh ít hứng thú; phụ huynh gần như không tiếp cận được; và đặc biệt là tốn kém giấy, mực in, gây lãng phí lâu dài. Và đặc biệt loại bảng tin này bị ảnh hưởng bởi yếu tố thời tiết rất nhiều.
Khác với hình thức truyền thống, bản tin số hóa sử dụng công nghệ điện tử và nền tảng số để hiển thị thông tin. Có thể kể đến nhiều dạng bản tin số: màn hình LED/LCD đặt nơi công cộng trong trường; bản tin cảm ứng kết nối Internet cho phép tra cứu dữ liệu; hoặc bản tin trực tuyến tích hợp trên website và ứng dụng di động. Điểm đặc biệt là bản tin số hóa cho phép cập nhật tức thì. Ví dụ, một trường THPT ở Hà Nội đã lắp đặt màn hình LED ngoài sân trường: chỉ cần vài thao tác từ máy tính, Ban Giám hiệu có thể công bố lịch thi ngay lập tức cho toàn bộ học sinh, thay vì phải in hàng chục tờ thông báo.
Sự khác biệt giữa bản tin số hóa và bảng tin truyền thống thể hiện ở nhiều khía cạnh. Trước hết, về tốc độ cập nhật, bảng tin truyền thống thường mất vài giờ đến vài ngày để thay đổi nội dung, trong khi bản tin số hóa cho phép thông tin xuất hiện chỉ sau vài giây thao tác.
Về hình thức, bảng tin truyền thống đơn điệu với văn bản và ảnh tĩnh, trong khi bản tin số hóa có thể trình chiếu video, infographic, ảnh động, tạo nên sự thu hút lớn hơn. Về khả năng tiếp cận, bảng tin truyền thống chỉ học sinh có mặt tại trường mới xem được, còn phụ huynh hầu như không có kênh tiếp nhận. Ngược lại, bản tin số hóa mở rộng phạm vi tiếp cận qua Internet, cho phép phụ huynh ở xa cũng dễ dàng nắm bắt thông tin.
Ngoài ra, sự khác biệt còn nằm ở chi phí và tính bền vững. Bảng tin truyền thống tuy chi phí đầu tư ban đầu thấp, nhưng lâu dài tốn giấy, mực in, nhân công, gây lãng phí và không thân thiện môi trường.
Trong khi đó, bảng tin số hóa có chi phí lắp đặt ban đầu khá cao (màn hình, phần mềm, đường truyền), nhưng lại tiết kiệm về lâu dài, giảm chi phí vận hành và phù hợp với mục tiêu giáo dục xanh. Ở một số trường đại học lớn tại Hà Nội, thay vì in hàng trăm tờ thông báo tuyển sinh, trường chỉ trình chiếu trên bảng tin điện tử và đăng tải trên website, vừa tiết kiệm vừa hiện đại.
Chúng ta cũng không thể không nhắc tới khả năng tương tác. Bảng tin truyền thống mang tính một chiều: nhà trường thông báo – học sinh đọc. Bảng tin số hóa cho phép tương tác hai chiều, ví dụ học sinh có thể dùng điện thoại quét mã QR trên bảng tin để đăng ký tham gia cuộc thi, hoặc phụ huynh có thể nhận thông báo sự kiện trực tiếp qua ứng dụng. Ở một số trường quốc tế tại Việt Nam, bảng tin điện tử đã được tích hợp chức năng phản hồi, giúp phụ huynh đóng góp ý kiến về hoạt động ngoại khóa của con em ngay trên hệ thống.
Có thể so sánh hai phương tiện truyền tải qua bảng dưới đây:
| | |
| Giấy in, dán trên bảng kính hoặc gỗ, nội dung tĩnh, đơn điệu.
| Màn hình LED/LCD, trình chiếu đa phương tiện (ảnh, video, infographic, chữ động).
|
| Cần in ấn, dán mới, mất nhiều thời gian.
| Cập nhật tức thì chỉ bằng thao tác trên máy tính/điện thoại.
|
| Chỉ học sinh có mặt ở trường mới xem được, phụ huynh khó theo dõi.
| Học sinh, phụ huynh, giáo viên có thể theo dõi cả trực tiếp lẫn trực tuyến.
|
| Ban đầu thấp nhưng lâu dài tốn kém giấy, mực in, nhân lực.
| Ban đầu cao (thiết bị, phần mềm) nhưng tiết kiệm chi phí vận hành lâu dài.
|
| Gây lãng phí tài nguyên, chưa thân thiện môi trường.
| Giảm thiểu in ấn, thân thiện môi trường, gắn với mục tiêu “trường học xanh”.
|
| Một chiều: nhà trường thông báo – học sinh đọc.
| Hai chiều: có thể quét mã QR, phản hồi, đăng ký sự kiện trực tuyến.
|
| Ít thu hút, dễ bỏ qua, khó tạo động lực.
| Trình bày sinh động, hấp dẫn, khuyến khích học sinh theo dõi và tham gia.
|
Về lợi ích, bản tin số hóa mang lại nhiều giá trị từ nhiều phía. Với nhà trường, nó giúp nâng cao hiệu quả quản lý thông tin, đồng bộ và chính xác, đồng thời tạo dựng hình ảnh hiện đại, chuyên nghiệp. Với giáo viên, bản tin số hóa giảm bớt khối lượng công việc in ấn, dán giấy, đồng thời giúp truyền tải thông điệp hiệu quả hơn nhờ hình ảnh sinh động.
Với học sinh, bản tin số trở thành một nguồn thông tin nhanh chóng, hấp dẫn, tạo động lực thi đua thông qua những bảng vàng điện tử vinh danh học sinh giỏi. Với phụ huynh, bản tin số tạo cơ hội tiếp cận thông tin từ xa, gắn kết hơn với nhà trường, góp phần xây dựng sự minh bạch. Và với các đối tác được phép tham gia quảng cáo tại các nhà trường như các nhãn hàng sữa, thực phẩm… mà học sinh có thể quan tâm.
Thực tế quốc tế cho thấy, bản tin số hóa đã trở thành xu thế. Ở Singapore, hầu hết các trường phổ thông sử dụng bản tin thông minh để trình chiếu thông tin buổi sáng, đồng thời gửi tin nhắn SMS về phụ huynh.
Ở Hàn Quốc, bản tin số gắn liền với cổng thông tin học tập trực tuyến, học sinh có thể xem điểm và lịch thi trực tiếp tại trường hoặc trên mạng. Những ví dụ này cho thấy bản tin số hóa không chỉ là phương tiện thông báo, mà còn là công cụ quản lý học tập hiệu quả.
Tại Việt Nam, việc ứng dụng bản tin số hóa đã được triển khai ở một số nơi. Trường Đại học Quốc gia Hà Nội và Trường Đại học Sư phạm TP. Hồ Chí Minh đều có hệ thống bản tin điện tử LED ngoài sân trường. Một số trường THPT tại Hà Nội, Hải Phòng cũng lắp đặt bản tin điện tử hiển thị lịch thi, nội quy, hoạt động đoàn đội. Tuy nhiên, phạm vi ứng dụng vẫn còn hạn chế, chủ yếu ở các trường lớn, thành phố phát triển, trong khi nhiều trường vùng nông thôn chưa đủ điều kiện đầu tư.
Dẫu vậy, bản tin số hóa cũng đối diện với nhiều thách thức. Chi phí đầu tư ban đầu cao là rào cản lớn, nhất là với các trường công lập ở vùng khó khăn. Hạ tầng công nghệ – bao gồm mạng Internet ổn định, nguồn điện liên tục là điều kiện tiên quyết. Ngoài ra, năng lực công nghệ của đội ngũ cán bộ, giáo viên còn chưa đồng đều, khiến việc quản lý hệ thống đôi khi gặp trục trặc. Thói quen sử dụng cũng là một yếu tố: học sinh và phụ huynh đã quen với việc xem bản tin giấy, cần thời gian để thích ứng với bản tin số.
Để triển khai hiệu quả, cần nhiều giải pháp đồng bộ. Trước hết, nên thực hiện đầu tư có lộ trình, bắt đầu từ các trường trọng điểm, trường thí điểm rồi nhân rộng. Bên cạnh đó, cần chú trọng đào tạo nhân lực quản lý bản tin số, từ kỹ năng tin học cơ bản đến năng lực quản trị nội dung số.
Về tài chính, nhà trường có thể huy động xã hội hóa. Trong giai đoạn chuyển tiếp, nên kết hợp song song bảng tin truyền thống và bản tin số để mọi đối tượng dần thích nghi. Cuối cùng, việc bảo mật và quản trị thông tin phải được coi trọng, tránh sai sót và thông tin giả mạo.
Có thể khẳng định rằng sự phát triển của bản tin số hóa trong trường học là xu thế tất yếu, phù hợp với lộ trình chuyển đổi số trong ngành giáo dục. So với bảng tin truyền thống, bản tin số vượt trội về tốc độ cập nhật, hình thức trình bày, khả năng tiếp cận và tính bền vững.
Dù còn nhiều khó khăn, song với đầu tư hợp lý, sự sáng tạo và sự đồng thuận của giáo viên, học sinh, phụ huynh, bản tin số hóa sẽ trở thành công cụ hữu hiệu, góp phần xây dựng môi trường giáo dục thông minh, hiện đại và thân thiện với môi trường.
Trong tương lai, bản tin số không chỉ là nơi cung cấp thông tin, mà còn có thể phát triển thành trung tâm tương tác giáo dục số, nơi kết nối nhà trường, học sinh, giáo viên và phụ huynh trong một không gian học tập mở, minh bạch và sáng tạo. Đây chính là hình ảnh tiêu biểu của một trường học thông minh trong kỷ nguyên số.
