Bảo đảm và kiểm định chất lượng giáo dục trong kỷ nguyên AI

Đây là một hoạt động trong khuôn khổ lễ kỷ niệm 10 năm thành lập Trung tâm kiểm định chất lượng giáo dục - Hiệp hội Các trường đại học, cao đẳng Việt Nam (CEA-AVU&C).

Cần sự chuyển dịch mô hình

Đánh giá mô hình kiểm định truyền thống, GS.TSKH Bành Tiến Long, nguyên Thứ trưởng Bộ GD&ĐT cho rằng, ưu điểm mô hình này là cung cấp đánh giá toàn diện, chi tiết; dựa trên quá trình xem xét hồ sơ và đánh giá thực tế bởi chuyên gia; bảo đảm tính khách quan; cung cấp bức tranh chi tiết về hoạt động của nhà trường.

Tuy nhiên, hạn chế của mô hình kiểm định truyền thống là quy trình thủ công, tốn thời gian, nhân lực; chu kỳ đánh giá định kỳ kéo dài (5-10 năm); tạo ra “khoảng trống giám sát”; thiếu linh hoạt, không phản ánh được chất lượng liên tục và khó phản ứng nhanh với những thay đổi của xã hội.

Từ phân tích này, theo GS.TSKH Bành Tiến Long, cần có sự chuyển dịch từ mô hình tĩnh sang mô hình động trong bảo đảm chất lượng; từ mô hình dựa trên các chu kỳ gián đoạn và quy tắc cứng nhắc sang mô hình năng động, giám sát liên tục và dựa trên nguyên lý. Có thể tạm gọi đó là mô hình kiến tạo - dẫn dắt phát triển chất lượng.

Sự thay đổi trong dự thảo Luật Giáo dục đại học (sửa đổi) với việc nhấn mạnh vai trò của bảo đảm chất lượng nội bộ; Nghị quyết số 57-NQ/TW và Nghị quyết số 71-NQ/TW là minh chứng rõ ràng cho xu hướng này.

Chia sẻ về bảo đảm và kiểm định chất lượng giáo dục trong kỷ nguyên AI, GS.TSKH Bành Tiến Long khẳng định: tích hợp AI vào kiểm định chất lượng giáo dục đại học là yếu tố tất yếu của chuyển đổi số. Việt Nam cần chủ động việc này để nâng cao năng lực cạnh tranh.

Phân tích cơ hội AI trong kiểm định, GS.TSKH Bành Tiến Long nhấn mạnh 3 yếu tố: tự động hóa dữ liệu (xử lý khối lượng lớn báo cáo, phát hiện bất thường); giám sát liên tục (theo dõi theo thời gian thực, cảnh báo sớm); minh bạch hóa (đánh giá khách quan, kết hợp blockchain chống giả mạo). Như vậy, mô hình kiểm định có thể chuyển đổi từ định kỳ sang liên tục. Tuy nhiên, đi kèm đó là khó khăn, rủi ro về bảo mật, thiên vị thuật toán và yêu cầu kỹ năng vận hành cao.

Để tích hợp AI vào hệ thống kiểm định chất lượng, Việt Nam cần một lộ trình chiến lược toàn diện, được xây dựng dựa trên các trụ cột nền tảng vững chắc và được triển khai theo các giai đoạn cụ thể, có mục tiêu và chỉ số đo lường rõ ràng. Các trụ cột nền tảng, theo GS.TSKH Bành Tiến Long là: hành lang pháp lý, đạo đức; hạ tầng số và dữ liệu quốc gia; nguồn nhân lực chất lượng cao.

Cùng với đó, cần cập nhật các bộ tiêu chuẩn kiểm định chất lượng hiện hành để phản ánh tác động của AI, bổ sung các tiêu chí mới cho Việt Nam và đề xuất lên AUN-QA. Việc tích hợp AI không nhằm thay thế bộ tiêu chuẩn AUN-QA vốn đã được nhiều trường đại học Việt Nam áp dụng thành công và được quốc tế công nhận, mà là để làm giàu và nâng cao hiệu quả cho bộ tiêu chuẩn này.

Việc nghiên cứu cách tiếp cận của các quốc gia, các tổ chức giáo dục tiên tiến trên thế giới trong việc tích hợp AI vào bảo đảm và kiểm định chất lượng là vô cùng cần thiết để Việt Nam có thể học hỏi, tránh được những sai lầm và xây dựng một mô hình phù hợp với bối cảnh của mình.

PGS.TS Nguyễn Phương Nga - Giám đốc Trung tâm kiểm định chất lượng giáo dục - Hiệp hội Các trường đại học, cao đẳng Việt Nam phát biểu. Ảnh: Doãn Nhàn.

Hoàn thiện khung pháp lý, thiết lập chính sách AI rõ ràng

Để tích hợp AI vào kiểm định chất lượng giáo dục đại học, GS.TSKH Bành Tiến Long kiến nghị, về hoàn thiện khung pháp lý, Bộ GD&ĐT bổ sung các quy định cụ thể về sử dụng AI trong Luật Giáo dục đại học (sửa đổi); xây dựng các tiêu chuẩn, hướng dẫn đạo đức cho việc ứng dụng AI trong giáo dục.

Về ứng dụng AI vào quản lý, Bộ GD&ĐT cần xây dựng lộ trình ứng dụng AI để phân tích báo cáo tự đánh giá, phát hiện bất thường và đưa ra cảnh báo sớm; thúc đẩy các dự án thí điểm để thử nghiệm các công nghệ giám sát chất lượng liên tục.

Với các trường đại học, cần thiết lập chính sách AI rõ ràng, hướng dẫn sinh viên và giảng viên về cách sử dụng công nghệ có trách nhiệm; tích hợp các quy tắc về đạo đức AI vào quy chế học thuật của nhà trường. Các trường đại học cũng cần quan tâm đầu tư hạ tầng dữ liệu và công nghệ để chuyển đổi số toàn diện các quy định; tổ chức tập huấn định kỳ về AI cho giảng viên, nhân viên.

Với các giảng viên, sinh viên, GS.TSKH Bành Tiến Long cho rằng, cần chuyển đổi từ các bài kiểm tra kiến thức đơn thuần sang các bài tập đòi hỏi tư duy phản biện, làm việc nhóm, sáng tạo; tăng cường các hình thức đánh giá thực hành, vấn đáp, các dự án thực tế.

Giảng viên, sinh viên chủ động học hỏi và sử dụng AI như một công cụ hỗ trợ công việc và học tập, nhưng không ỷ lại…

GS.TS Huỳnh Văn Chương - Cục trưởng Cục Quản lý chất lượng (Bộ GD&ĐT) phát biểu. Ảnh: Doãn Nhàn.

Chia sẻ một số quy định mới trong bảo đảm, kiểm định chất lượng giáo dục đại học, GS.TS Huỳnh Văn Chương - Cục trưởng Cục Quản lý chất lượng (Bộ GD&ĐT) cho biết, các quy định mới đã loại bỏ yêu cầu rườm rà, tập trung vào “tiêu chí điều kiện” như chuẩn đầu ra, đội ngũ, bảo đảm chất lượng nội bộ, yêu cầu minh chứng tác động thực tế, cho thấy kiểm định là quá trình cải tiến thực sự. Đồng thời, tham chiếu chuẩn AUN-QA và các tổ chức kiểm định nước ngoài; cơ sở dữ liệu phải thống nhất; nâng cao tính tự chủ của cơ sở giáo dục đại học trong hoạt động bảo đảm, kiểm định chất lượng giáo dục để gắn với học hiệu, xếp hạng, công nhận văn bằng, tín chỉ, hợp tác quốc tế,…

Giai đoạn 2026–2030, GS.TS Huỳnh Văn Chương nhấn mạnh việc tái cấu trúc tổ chức theo hướng chuyên nghiệp; mỗi tổ chức cần có chiến lược trung hạn và dài hạn phát triển năng lực tổ chức, công nghệ và nhân sự.

Cùng với đó, thiết lập hệ thống quản lý chất lượng nội bộ, công khai quy trình, kết quả và khuyến nghị cải tiến; từng bước tiếp cận chuẩn mực quốc tế, tham gia mạng lưới và ký thỏa thuận trao đổi kiểm định viên. Phát triển đội ngũ kiểm định viên chuyên sâu theo lĩnh vực đào tạo, có kỹ năng số, năng lực tư vấn cải tiến và khả năng đánh giá liên văn hóa.

Ngày 16/10, tại Hà Nội, Trung tâm kiểm định chất lượng giáo dục - Hiệp hội Các trường đại học, cao đẳng Việt Nam (CEA-AVU&C) tổ chức lễ kỷ niệm 10 năm thành lập và hội thảo “Xu thế kiểm định chất lượng giáo dục giai đoạn 2026-2030 với sự trợ giúp của trí tuệ nhân tạo”, FIBAA workshop on Accreditation - chia sẻ kinh nghiệm quốc tế trong hoạt động đánh giá và công nhận chất lượng giáo dục đại học.
Với giá trị cốt lõi là “Công bằng-Công tâm-Chuyên nghiệp” và sứ mạng kiểm định chất lượng giáo dục, CEA-AVU&C đã đạt được nhiều thành tựu đáng ghi nhận. Đến nay, Trung tâm đã trao chứng nhận kiểm định chất lượng cơ sở giáo dục cho 88 trường đại học, học viện và trường cao đẳng sư phạm đã đạt tiêu chuẩn chất lượng; trao chứng nhận kiểm định chất lượng chương trình đào tạo cho 281 chương trình đào tạo các trình độ đại học, thạc sĩ, tiến sĩ.

GS.TSKH Bành Tiến Long, nguyên Thứ trưởng Bộ GD&ĐT phát biểu.

Cần sự chuyển dịch mô hình

Hoàn thiện khung pháp lý, thiết lập chính sách AI rõ ràng

Giảng viên, sinh viên chủ động học hỏi và sử dụng AI như một công cụ hỗ trợ công việc và học tập, nhưng không ỷ lại…

Ngày 16/10, tại Hà Nội, Trung tâm kiểm định chất lượng giáo dục - Hiệp hội Các trường đại học, cao đẳng Việt Nam (CEA-AVU&C) tổ chức lễ kỷ niệm 10 năm thành lập và hội thảo “Xu thế kiểm định chất lượng giáo dục giai đoạn 2026-2030 với sự trợ giúp của trí tuệ nhân tạo”, FIBAA workshop on Accreditation - chia sẻ kinh nghiệm quốc tế trong hoạt động đánh giá và công nhận chất lượng giáo dục đại học.
Với giá trị cốt lõi là “Công bằng-Công tâm-Chuyên nghiệp” và sứ mạng kiểm định chất lượng giáo dục, CEA-AVU&C đã đạt được nhiều thành tựu đáng ghi nhận. Đến nay, Trung tâm đã trao chứng nhận kiểm định chất lượng cơ sở giáo dục cho 88 trường đại học, học viện và trường cao đẳng sư phạm đã đạt tiêu chuẩn chất lượng; trao chứng nhận kiểm định chất lượng chương trình đào tạo cho 281 chương trình đào tạo các trình độ đại học, thạc sĩ, tiến sĩ.