Chính sách ưu đãi với giáo viên: Kỳ vọng mới cho đội ngũ nhà giáo

Tuy nhiên, mức lương và cơ hội thu nhập ngoài lương của giáo viên ở các bậc học vẫn có sự chênh lệch.

Chênh lệch giữa các cấp học

Cô Trần Thị Phương - Trường Mầm non Hưng Hòa (Trường Vinh, Nghệ An) là giáo viên trẻ, mới chính thức được vào biên chế 3 năm. Đến nay, mức lương của cô mỗi tháng là hơn 7 triệu đồng đã bao gồm các khoản phụ cấp.

“Số tiền này, vừa nuôi con nhỏ, vừa trang trải cuộc sống ở khu vực đô thị rất vất vả. Trong khi đó, công việc của giáo viên mầm non mang tính đặc thù, đi sớm về muộn, phụ thuộc vào giờ đón, đưa trẻ của phụ huynh.

Chúng tôi gần như không thể làm gì thêm để có thu nhập ngoài lương từ chính năng lực, chuyên môn của mình với áp lực thời gian làm việc. Vì thế, tôi rất mong các chính sách cải cách tiền lương sớm đi vào thực hiện để tăng thêm thu nhập, yên tâm công tác”, cô giáo trẻ tâm sự.

Theo Nghị quyết số 71-NQ/TW của Bộ Chính trị, giáo viên sẽ được tăng phụ cấp ưu đãi đứng lớp. Bên cạnh đó, dự thảo bảng lương mới từ tháng 1/2026, lương giáo viên THPT, THCS, tiểu học được tăng thêm 2 - 7 triệu đồng/tháng. Tuy nhiên, giáo viên mầm non không tăng lương và được xếp lương thấp hơn so với giáo viên các cấp học phổ thông.

Bà Lê Hồng Quang - Hiệu trưởng Trường Mầm non Tam Quang (Nghệ An), băn khoăn khi giáo viên mầm non chỉ có thể được tăng thêm 10% phụ cấp ưu đãi đứng lớp mỗi tháng, không tăng lương và hệ số lương. Trong khi tăng hệ số lương mới là điều được mong mỏi nhất, cải thiện thu nhập và giúp giáo viên mầm non yên tâm gắn bó lâu dài với nghề.

“Giáo viên mầm non gần như không có thời gian hay cơ hội để làm thêm, tăng thu nhập ngoài lương. Công việc của chúng tôi không gói gọn trong 8 tiếng như nhiều ngành nghề khác. Rất khó để tính toán giờ làm thêm, bởi chỉ cần một đứa trẻ chưa được phụ huynh đón, giáo viên vẫn phải ở lại. Đó không chỉ là nhiệm vụ, mà còn là trách nhiệm, là lương tâm và tình cảm dành cho các con”, bà Lê Hồng Quang chia sẻ.

Hiệu trưởng Trường Mầm non Tam Quang cho biết thêm, thu nhập ngoài lương duy nhất của giáo viên nhà trường hiện nay là tiền trực bán trú buổi trưa, thu theo thỏa thuận với phụ huynh với mức 20 nghìn đồng/cháu/tháng. Trong khi mỗi nhóm lớp chỉ từ 20 - 30 cháu, tính theo tỷ lệ 2 cô/lớp, thì số tiền tăng thêm của giáo viên nhà trường mỗi tháng chỉ 200 - 300 nghìn đồng.

Chênh lệch cơ hội thu nhập ngoài lương

Gần 20 năm dạy học, thầy Nguyễn Ngọc Nam - giáo viên Ngữ văn Trường THCS Tôn Quang Phiệt (Đại Đồng, Nghệ An) cho biết, thu nhập của bản thân chủ yếu dựa vào lương và các khoản phụ cấp ưu đãi nghề, thâm niên…

Trước đây, khi tham gia bồi dưỡng học sinh giỏi, ôn thi cuối cấp lớp 9 do nhà trường tổ chức, thầy có thêm khoản thu nhập ngoài lương, được trích từ nguồn thu theo thỏa thuận của phụ huynh. Tuy nhiên, khi nhà trường dừng tổ chức dạy thêm có thu tiền, khoản thu nhập này không còn nữa.

“Hiện, chúng tôi vẫn dạy tăng cường cho học sinh các nội dung, như bồi dưỡng học sinh giỏi, phụ đạo học sinh chưa đạt yêu cầu, ôn thi cho học sinh lớp 9 nhưng theo phân công nhiệm vụ của nhà trường và tinh thần tự nguyện dạy miễn phí của giáo viên. Theo quy định, giáo viên có quyền dạy thêm ở trung tâm ngoài, nhưng cá nhân tôi chỉ dạy ở trường”, thầy Nam cho biết.

Nhiều nhà giáo chia sẻ, thu nhập của họ gần như hoàn toàn phụ thuộc vào tiền lương, còn nguồn thu ngoài lương – nếu có – chủ yếu đến từ việc dạy thêm. Tuy nhiên, nhu cầu học thêm của học sinh lại khác nhau giữa các vùng miền. Ở nông thôn, miền núi, do điều kiện kinh tế còn hạn chế, ít phụ huynh có khả năng cho con theo học thêm. Thậm chí, tại nhiều nơi, giáo viên còn tự nguyện mở lớp dạy miễn phí để kèm cặp, hỗ trợ học sinh có hoàn cảnh khó khăn.

Ở lĩnh vực giáo dục đại học, theo chia sẻ của PGS.TS Cao Cự Giác – Phó Trưởng khoa Hóa học, Trường Sư phạm, Trường Đại học Vinh, giảng viên đại học có nhiều cơ hội để tạo thêm nguồn thu nhập ngoài lương. Bên cạnh công tác giảng dạy, họ có thể tham gia các dự án, đề tài nghiên cứu khoa học – công nghệ ở nhiều cấp, với mức thù lao và kinh phí tài trợ tương xứng với năng lực, đóng góp.

Đáng chú ý, Nghị định số 88/2025/NĐ-CP vừa được Chính phủ ban hành về thí điểm cơ chế, chính sách đặc biệt nhằm tạo đột phá trong phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, đã mở thêm nhiều “cánh cửa” cho giới học thuật. Theo quy định mới, thu nhập từ các đề tài nghiên cứu do ngân sách Nhà nước tài trợ sẽ được miễn thuế thu nhập cá nhân, giúp các nhà khoa học có thêm nguồn lực tài chính để yên tâm cống hiến.

Đặc biệt, trong trường hợp nghiên cứu không đạt được kết quả như dự kiến, các nhà khoa học sẽ không phải hoàn trả kinh phí nếu đã thực hiện đầy đủ quy trình và tuân thủ các quy định quản lý đề tài. Đây được xem là bước tiến quan trọng, thể hiện chính sách cởi mở và khuyến khích sáng tạo, giúp giảng viên, nhà nghiên cứu mạnh dạn hơn trong việc theo đuổi những hướng đi mới, mang tính đột phá.

PGS.TS Cao Cự Giác cho rằng, những quyết sách này tạo động lực, khích lệ cán bộ giảng viên tham gia nghiên cứu, để có thu nhập bằng lao động trí tuệ của mình. Đồng thời, giúp giảng viên, các nhà khoa học mạnh dạn, chấp nhận rủi ro trong nghiên cứu khoa học, làm việc thực chất, nghiêm túc thay vì phải thận trọng ra các sản phẩm đảm bảo sự thành công cao để có thể quyết toán.

Bên cạnh đó, Luật Nhà giáo mới được ban hành đã mở ra một bước tiến quan trọng, khi cho phép giảng viên được chuyển giao công nghệ, thành quả nghiên cứu cho doanh nghiệp, thậm chí tham gia hoạt động doanh nghiệp dưới hình thức góp vốn. Đây được xem là chính sách “cởi trói” mạnh mẽ cho đội ngũ cán bộ, giảng viên – những người trực tiếp làm khoa học, sáng tạo và ứng dụng tri thức vào thực tiễn.

Trước đây, phần lớn các dự án, đề tài khoa học công nghệ sau khi hoàn thành và nghiệm thu thường được bàn giao cho cơ quan quản lý cấp bộ, tỉnh hoặc Nhà nước, khiến việc tiếp tục phát triển, hoàn thiện sản phẩm gặp nhiều rào cản. Giờ đây, với cơ chế mới, giảng viên có thể trực tiếp sở hữu, chuyển giao hoặc thương mại hóa kết quả nghiên cứu của mình, giúp các công trình không “nằm im trên giấy” mà được đưa vào sản xuất, mang lại giá trị thực tế.

Khi quá trình chuyển giao công nghệ và thương mại hóa sản phẩm diễn ra, các dự án không chỉ tạo lợi nhuận và đóng góp cho phát triển kinh tế - xã hội, mà còn mang lại nguồn thu nhập ngoài lương hợp pháp, chính đáng cho giảng viên – những người đã dày công nghiên cứu, sáng tạo và cống hiến tri thức cho cộng đồng.

Lương của giảng viên đại học hiện nay không hoàn toàn phụ thuộc vào ngân sách Nhà nước, mà một phần do các trường tự chủ chi trả. Nhờ đặc thù công việc, họ có nhiều cơ hội tăng thu nhập ngoài lương qua nghiên cứu, dự án hay chuyển giao công nghệ.
Trong khi đó, giáo viên phổ thông và mầm non lại phụ thuộc hoàn toàn vào nguồn lương ngân sách, gần như không có thu nhập bổ sung. Vì vậy, chính sách cải cách tiền lương sắp tới được kỳ vọng sẽ tác động mạnh nhất tới đội ngũ giáo viên các cấp học này. - PGS.TS Cao Cự Giác

Cô trò Trường THCS Hưng Bình (Thành Vinh, Nghệ An).

Tuy nhiên, mức lương và cơ hội thu nhập ngoài lương của giáo viên ở các bậc học vẫn có sự chênh lệch.

Chênh lệch giữa các cấp học

Chênh lệch cơ hội thu nhập ngoài lương

Lương của giảng viên đại học hiện nay không hoàn toàn phụ thuộc vào ngân sách Nhà nước, mà một phần do các trường tự chủ chi trả. Nhờ đặc thù công việc, họ có nhiều cơ hội tăng thu nhập ngoài lương qua nghiên cứu, dự án hay chuyển giao công nghệ.
Trong khi đó, giáo viên phổ thông và mầm non lại phụ thuộc hoàn toàn vào nguồn lương ngân sách, gần như không có thu nhập bổ sung. Vì vậy, chính sách cải cách tiền lương sắp tới được kỳ vọng sẽ tác động mạnh nhất tới đội ngũ giáo viên các cấp học này. - PGS.TS Cao Cự Giác