Cuộc đua nhân lực ngành công nghệ cao

Những bước “chạy đà”

Dự thảo Luật Giáo dục nghề nghiệp (sửa đổi) đề cập đến nhiều chính sách thúc đẩy hoạt động hợp tác quốc tế; ưu đãi và thu hút đầu tư nước ngoài đối với GDNN Việt Nam. Nhà nước hỗ trợ, ưu tiên bố trí kinh phí và có chính sách hỗ trợ giảng viên, giáo viên tham gia đào tạo, bồi dưỡng ở nước ngoài trong các lĩnh vực ngành, nghề trọng điểm, công nghệ mới nhằm thực hiện nhiệm vụ chiến lược phát triển quốc gia; đồng thời tăng cường giao lưu, trao đổi giảng viên, giáo viên và người học GDNN.

Dự thảo Luật Giáo dục nghề nghiệp (sửa đổi) đang được Bộ Giáo dục và Đào tạo lấy ý kiến, hướng tới việc xây dựng một hệ thống giáo dục nghề nghiệp (GDNN) mở, linh hoạt, đa dạng, theo định hướng chuẩn hóa, hiện đại hóa, dân chủ hóa, xã hội hóa và hội nhập quốc tế.

Đồng thời, dự thảo cũng đặc biệt chú trọng đến việc liên thông giữa các trình độ trong GDNN cũng như liên thông với các trình độ đào tạo khác.

GDNN được ưu tiên đầu tư trong các kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội, nhân lực và phân bổ ngân sách Nhà nước cho giáo dục - đào tạo. Nhà nước tập trung nâng cao chất lượng đào tạo, phát triển mạng lưới cơ sở đào tạo theo quy hoạch, chú trọng xây dựng một số cơ sở GDNN trọng điểm chất lượng cao và các trường cao đẳng đóng vai trò trung tâm vùng, quốc gia.

Đặc biệt, Nhà nước ưu tiên đầu tư đồng bộ cho đào tạo nhân lực các ngành, nghề trọng điểm quốc gia, ngành nghề tiếp cận trình độ khu vực và quốc tế; đồng thời thực hiện cơ chế đặt hàng, giao nhiệm vụ đào tạo đối với những ngành, nghề đặc thù, thuộc các lĩnh vực kinh tế mũi nhọn hoặc có nhu cầu cao nhưng khó xã hội hóa. Mục tiêu là điều chỉnh cơ cấu ngành nghề, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, nhất là trong các lĩnh vực công nghệ cao và kinh tế số như trí tuệ nhân tạo, khoa học dữ liệu, công nghệ bán dẫn, vật liệu mới...

Đồng tình với chiến lược này, ThS Nguyễn Duy Tiến - Trưởng phòng Tuyển sinh - Truyền thông, Trường Cao đẳng Công nghệ TPHCM, cho biết: Hơn một năm qua, nhà trường đã xây dựng đề án nhằm đón đầu xu thế, cung cấp nhân lực chất lượng cao cho nền kinh tế tri thức.

Trong quá trình triển khai đề án, Trường Cao đẳng Công nghệ TPHCM đã tiến hành khảo sát nhu cầu của doanh nghiệp trong những năm tới, xác định các yêu cầu cụ thể về kiến thức, tay nghề và kỹ năng chuyên môn đối với các ngành công nghệ cao như trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn, năng lượng tái tạo… Đây là cơ sở để nhà trường tổ chức đào tạo theo sát nhu cầu của doanh nghiệp và xã hội.

Theo ThS Nguyễn Duy Tiến, không chỉ khảo sát doanh nghiệp, Trường Cao đẳng Công nghệ TPHCM còn mời các chuyên gia đầu ngành tham gia tư vấn, xây dựng nội dung chương trình đào tạo cùng với doanh nghiệp. Việc có sự đồng hành của các bên sẽ mang đến những tham vấn giá trị, giúp nhà trường xây dựng đề án mở ngành đào tạo phù hợp với các lĩnh vực công nghệ mũi nhọn, đáp ứng cả nhu cầu thực tế của doanh nghiệp lẫn chiến lược phát triển quốc gia.

ThS Lê Hoàng Bình Nguyên - Phó Hiệu trưởng Trường Cao đẳng iSPACE, nhận định: Nhiều năm qua, Nhà nước đã có những định hướng rõ ràng trong việc phát triển các ngành thuộc nền kinh tế tri thức với công nghệ mới như AI, bán dẫn, kinh tế số… Và lần này, các định hướng đó đã được cụ thể hóa trong dự thảo Luật Giáo dục nghề nghiệp.

Trường Cao đẳng iSPACE chủ động bám sát định hướng này khi xây dựng đề án nghiên cứu mở các mã ngành mới liên quan đến AI, bán dẫn, dữ liệu lớn. Bên cạnh việc mời các chuyên gia đầu ngành tham gia tư vấn xây dựng khung chương trình đào tạo, nhà trường còn có sự hỗ trợ đáng kể từ các doanh nghiệp và các tổ chức đào tạo trong, ngoài nước.

“Chúng tôi có thể tham khảo các chương trình đào tạo ở những quốc gia phát triển. Đây là cơ sở để trường tiếp cận các mô hình đào tạo hiệu quả của quốc tế, sau đó nghiên cứu, chỉnh sửa, cập nhật phù hợp với điều kiện thực tế tại Việt Nam”, ông Nguyên cho biết.

Hoạt động này nhằm đảm bảo các chương trình đào tạo vừa có tính cập nhật, vừa sát với bối cảnh giáo dục trong nước. Trường Cao đẳng iSPACE đang nghiên cứu xây dựng các phòng thực hành, phòng thí nghiệm và mở rộng cơ sở vật chất nhằm đáp ứng yêu cầu đào tạo các ngành công nghệ cao.

Phó Hiệu trưởng Trường Cao đẳng iSPACE cũng nhấn mạnh, khi mở mã ngành và xây dựng chương trình đào tạo mới, điều kiện cơ sở vật chất phải đi đôi với chất lượng nội dung chương trình. Với đặc thù của hệ cao đẳng là 70% thời lượng học tập gắn với thực hành, việc chuẩn bị tốt hạ tầng, thiết bị là yếu tố then chốt giúp sinh viên tiếp cận nhanh với công nghệ hiện đại.

“Hy vọng trong thời gian sớm nhất, các trường cao đẳng sẽ đủ điều kiện đào tạo nhân lực cho các ngành nghề mũi nhọn quốc gia và đáp ứng yêu cầu thị trường lao động”, ông Nguyên kỳ vọng.

Sinh viên Trường Cao đẳng Quốc tế TPHCM tham gia hội thảo trực tuyến với Đại học Đại Diệp (Đài Loan) về ngành bán dẫn, ngày 24/7.

Thống nhất khung chương trình

Ủng hộ dự thảo Luật Giáo dục nghề nghiệp với định hướng phát triển nhân lực cho các ngành công nghệ cao, ThS Lê Hoàng Bích Thảo - Phó Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Đại Việt Sài Gòn, cho rằng: trước đây, việc đào tạo nhân lực các ngành này chủ yếu tập trung ở hệ thống đại học. Tuy nhiên, dự thảo Luật lần này đã khuyến khích các trường nghề tham gia đào tạo, mở ra cơ hội mở rộng nguồn cung nhân lực chất lượng cao.

Tuy vậy, để triển khai hiệu quả, theo bà Thảo, Bộ GD&ĐT cùng các cơ quan chuyên môn cần có một khung chương trình đào tạo mang tính tổng thể, định hướng rõ ràng. Bởi lẽ, nếu mỗi cấp học tự xây dựng khung chương trình cho cùng một mã ngành, việc liên thông từ cao đẳng lên đại học sẽ gặp khó khăn, đặc biệt trong việc chuyển tiếp kiến thức và kỹ năng chuyên sâu.

Về cơ sở vật chất, bà Thảo cho rằng, không phải cơ sở GDNN nào cũng đủ năng lực để đào tạo sinh viên các ngành công nghệ cao. Muốn tổ chức đào tạo hiệu quả, các trường phải đáp ứng đầy đủ yêu cầu về trang thiết bị, công nghệ và đội ngũ giảng viên đạt chuẩn chuyên môn. Đây là những rào cản không nhỏ, đặc biệt với các trường cao đẳng hiện nay.

“Chương trình đào tạo cần định hướng rõ ràng: với trình độ cao đẳng, sinh viên làm việc trong lĩnh vực công nghệ cao cần có những kiến thức, kỹ năng gì, yêu cầu công việc cụ thể ra sao. Có như vậy mới định hướng đúng và đào tạo nhân lực hiệu quả”, bà Thảo nhấn mạnh.

ThS Nguyễn Văn Minh Tiến - Phó Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Bách khoa Sài Gòn nêu quan điểm, để thúc đẩy phát triển nguồn nhân lực công nghệ cao tại các cơ sở GDNN, cần sớm có khung chương trình đào tạo có tính liên thông giữa bậc cao đẳng và đại học.

Trong thực tế, khi các trường xây dựng chương trình, dù đăng ký theo đúng trình tự, thì khi triển khai vẫn có điều chỉnh để phù hợp với điều kiện, nguồn lực từng trường. Điều này dẫn đến thiếu sự kết nối giữa chương trình đào tạo cao đẳng và đại học, gây khó khăn trong việc chuyển tiếp, liên thông.

Mới đây, Trường Cao đẳng Bách khoa Sài Gòn được một tập đoàn công nghệ lớn tài trợ hệ thống máy chủ trị giá hàng tỷ đồng phục vụ đào tạo nhóm ngành AI. Tuy nhiên, để khai thác hiệu quả, ông Tiến cho rằng cần có một khung chương trình đào tạo chuẩn, có tính liên thông, giúp nhà trường xây dựng chương trình, bố trí môn học phù hợp với cơ sở vật chất hiện có.

Sinh viên Trường Cao đẳng Đại Việt Sài Gòn trong một buổi thực hành.

Cần sự hợp tác giữa trường đại học và cao đẳng

ThS Nguyễn Văn Minh Tiến cho biết, các ngành công nghệ cao như AI, vi mạch bán dẫn… đang “hot”, thu hút sự quan tâm lớn từ học sinh. Tuy nhiên, điểm trúng tuyển vào các ngành này ở đại học thường ở mức rất cao. Trong khi đó, ở các nước phát triển như Nhật Bản, Hàn Quốc, Đài Loan (Trung Quốc), ngành AI được tuyển sinh với điểm đầu vào vừa phải để khuyến khích người học, tạo điều kiện tiếp cận dễ dàng hơn.

Do đó, ông Tiến đề xuất, các trường đại học, cao đẳng tại Việt Nam khi tuyển sinh ngành công nghệ cao nên đưa ra mức điểm chuẩn phù hợp, đồng thời tăng cường hợp tác quốc tế để tổ chức cho sinh viên có cơ hội trải nghiệm học kỳ ở nước ngoài.

Sinh viên có thể học ngoại ngữ tại Việt Nam, sau đó du học cao đẳng hoặc đại học tại nước ngoài chuyên ngành AI, bán dẫn. Nhà nước hoặc các trường cũng nên có chính sách miễn giảm học phí, hỗ trợ chi phí sinh hoạt cho sinh viên có năng lực, qua đó tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, giỏi nghề, thạo ngoại ngữ.

Ngoài ra, để phát triển nhân lực ngành công nghệ cao, ông Tiến cho rằng các trường cần thiết kế chương trình tạo điều kiện cho sinh viên ngành rộng như Công nghệ thông tin có thể chuyển tiếp sang ngành hẹp như AI, hoặc sinh viên ngành Điện - điện tử có thể học thêm chuyên ngành bán dẫn.

“Thay vì học 3 năm để lấy bằng cao đẳng, sinh viên học Điện - điện tử có thể học thêm một năm nữa để lấy bằng thứ hai về ngành bán dẫn, từ đó mở rộng cơ hội nghề nghiệp, đáp ứng nhu cầu nhân lực quốc gia”, ông Tiến đề xuất.

Phó Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Bách khoa Sài Gòn cũng cho rằng, các chương trình đào tạo chuyển tiếp từ ngành rộng sang ngành hẹp sẽ giúp rút ngắn thời gian đào tạo, tăng nhanh số lượng nhân lực công nghệ cao. Đồng thời, sinh viên học các ngành này cũng cần giỏi ngoại ngữ, đặc biệt là tiếng Anh - ngôn ngữ toàn cầu trong giao tiếp, hợp tác và triển khai các dự án công nghệ với đối tác quốc tế.

Tại TPHCM, một số trường cao đẳng đã chính thức gia nhập cuộc đua đào tạo nhân lực ngành vi mạch bán dẫn ở trình độ cao đẳng. Từ năm học 2024 - 2025, Trường Cao đẳng Quốc tế TPHCM đã tuyển sinh hệ cao đẳng và hệ 9+ cao đẳng (tuyển sinh từ lớp 10), dành cho học sinh tốt nghiệp THPT và THCS.
Điểm đặc biệt là sinh viên sau khi hoàn thành chương trình cao đẳng tại Việt Nam sẽ có cơ hội nhận học bổng toàn phần INTENSE để tiếp tục học tập tại Đài Loan (Trung Quốc) trong 2 năm ở các ngành chất bán dẫn và tài chính. Chương trình học bổng được tổ chức tại các trường đại học chính quy của Đài Loan, giúp sinh viên tiếp cận nền giáo dục hiện đại và công nghệ tiên tiến.
Tại Trường Cao đẳng Kỹ thuật Cao Thắng, trong số 18 ngành/nghề dự kiến tuyển sinh năm 2025, nhà trường đã chính thức mở chuyên ngành Công nghệ kỹ thuật bán dẫn và vi mạch thuộc ngành Công nghệ Kỹ thuật Điện tử - Viễn thông.

Sinh viên Trường Cao đẳng Bách khoa Sài Gòn tập huấn thiết kế robot.

Những bước “chạy đà”

Đồng thời, dự thảo cũng đặc biệt chú trọng đến việc liên thông giữa các trình độ trong GDNN cũng như liên thông với các trình độ đào tạo khác.

Thống nhất khung chương trình

Cần sự hợp tác giữa trường đại học và cao đẳng

Tại TPHCM, một số trường cao đẳng đã chính thức gia nhập cuộc đua đào tạo nhân lực ngành vi mạch bán dẫn ở trình độ cao đẳng. Từ năm học 2024 - 2025, Trường Cao đẳng Quốc tế TPHCM đã tuyển sinh hệ cao đẳng và hệ 9+ cao đẳng (tuyển sinh từ lớp 10), dành cho học sinh tốt nghiệp THPT và THCS.
Điểm đặc biệt là sinh viên sau khi hoàn thành chương trình cao đẳng tại Việt Nam sẽ có cơ hội nhận học bổng toàn phần INTENSE để tiếp tục học tập tại Đài Loan (Trung Quốc) trong 2 năm ở các ngành chất bán dẫn và tài chính. Chương trình học bổng được tổ chức tại các trường đại học chính quy của Đài Loan, giúp sinh viên tiếp cận nền giáo dục hiện đại và công nghệ tiên tiến.
Tại Trường Cao đẳng Kỹ thuật Cao Thắng, trong số 18 ngành/nghề dự kiến tuyển sinh năm 2025, nhà trường đã chính thức mở chuyên ngành Công nghệ kỹ thuật bán dẫn và vi mạch thuộc ngành Công nghệ Kỹ thuật Điện tử - Viễn thông.