Hiểu để chọn đúng 'tổ hợp môn thi'

GD&TĐ - Khái niệm “khối thi” vốn được sử dụng trong nhiều năm trước đây, khi việc tuyển sinh đại học chủ yếu dựa vào kỳ thi riêng do các trường tổ chức, hoặc kỳ thi “3 chung”.



Tuy nhiên từ 2015, lộ trình đổi mới thi cử bắt đầu với Kỳ thi THPT quốc gia với mục tiêu “2 trong 1”, Quy chế tuyển sinh chính thức chuyển sang sử dụng khái niệm “tổ hợp các môn thi”. Trường đại học được phép lựa chọn và công bố các tổ hợp môn phù hợp với ngành đào tạo để xét tuyển (trong khuôn khổ quy định), thay vì chỉ gắn với các khối truyền thống như trước. Để chống “sốc” cho thí sinh,

Quy chế tuyển sinh năm 2015 yêu cầu các trường duy trì tổ hợp đã sử dụng; quy định tỷ lệ chỉ tiêu cho khối thi truyền thống; nếu thay đổi khối thi, phải thông báo công khai ít nhất 3 năm trước khi áp dụng… Đây là bước thay đổi lớn về tư duy và kỹ thuật tuyển sinh, phù hợp với tự chủ tuyển sinh, xu thế phát triển của giáo dục hiện đại.

Từ đó, các tổ hợp xét tuyển đại học ngày càng phong phú, đa dạng. Từ chỉ có vài khối thi truyền thống, thì nay đã lên đến vài trăm tổ hợp môn thi. Thậm chí, có thời điểm xuất hiện nhiều tổ hợp môn không liên quan chặt chẽ đến ngành học (tổ hợp lạ), khiến Bộ GD&ĐT phải yêu cầu các trường giải trình tính phù hợp của tổ hợp với ngành đào tạo.

Mới nhất, Quy chế tuyển sinh năm 2025 yêu cầu tổ hợp môn dùng để xét tuyển bao gồm ít nhất 3 môn phù hợp với đặc điểm, yêu cầu của chương trình đào tạo; trong đó phải có môn Toán hoặc Ngữ văn với trọng số tính điểm xét không dưới 25%; từ năm 2026 số môn chung của các tổ hợp phải đóng góp ít nhất 50% trọng số tính điểm xét.

Mặc dù không còn khái niệm “khối thi”, tổ hợp môn để xét tuyển đại học ngày càng đa dạng, linh hoạt, nhưng sự việc nhiều thí sinh “sốc” khi một số trường bỏ tổ hợp Ngữ văn, Lịch sử, Địa lí (tương đương khối C00 truyền thống) năm nay cho thấy tư duy về tổ hợp môn để xét tuyển của thí sinh, thậm chí của cán bộ quản lý, giáo viên trường THPT vẫn chưa thực sự linh hoạt, cởi mở theo kịp quy định tuyển sinh. Học sinh lựa chọn môn học khi vào THPT, chọn môn thi tốt nghiệp THPT, cũng như xây dựng tổ hợp các môn học của nhà trường… vẫn chủ yếu tư duy theo một số khối thi quen thuộc.

Ở một mặt khác, điều này cũng cho thấy trách nhiệm của cơ sở giáo dục đại học, bởi tự chủ luôn phải đi kèm trách nhiệm giải trình và minh bạch thông tin. Việc thay đổi tổ hợp xét tuyển - đặc biệt là tổ hợp vốn quá quen thuộc, gắn với ngành đào tạo trong một giai đoạn dài tuyển sinh - cần được thông báo sớm, rõ ràng, tránh gây hoang mang, bị động cho thí sinh.

Không phải ngẫu nhiên, thời gian thông báo ít nhất 3 năm “nếu thay đổi khối thi” được đưa ra trong Quy chế tuyển sinh từ 10 năm trước. Điều này càng đúng khi với Chương trình GDPT 2018, thí sinh bắt đầu lựa chọn môn học - đồng nghĩa với định hình tổ hợp môn xét tuyển vào đại học - ngay từ khi bước vào trường THPT.

Thay đổi nhận thức và tư duy của các bên liên quan là việc làm quan trọng và cần triển khai nhanh chóng, đồng bộ ở giai đoạn hiện nay. Trách nhiệm này không chỉ từ sự chủ động của gia đình, học sinh trong định hướng năng lực, sở thích của bản thân. Đây còn là trách nhiệm của trường THPT và cơ sở giáo dục đại học trong tư vấn, hỗ trợ, định hướng cho học sinh, giúp các em hiểu đúng, chọn đúng cho tương lai.