Kỳ thi tốt nghiệp THPT 2025: Hết thời 'học vẹt', 'học tủ'

Học sinh TPHCM tham gia Kỳ thi tốt nghiệp THPT năm 2024. Ảnh: M.A

Với môn Ngữ văn, cách ra đề đổi mới theo hướng phát triển năng lực, học sinh không thể “học tủ” hay “học thuộc” văn mẫu như trước.

Xóa bỏ lối mòn tư duy

Cô Nguyễn Thị Tuyết Lan - Tổ phó Tổ Ngữ văn, Trường THPT Bình Phú (Quận 6, TPHCM) chia sẻ, Chương trình GDPT 2018 yêu cầu dạy học chuyển từ cung cấp nội dung, kiến thức sang rèn luyện năng lực, phát huy vai trò, khả năng người học, chống việc “học tủ”, “học vẹt” nên học sinh phải rèn luyện năng lực cảm thụ, khả năng tư duy để linh hoạt tiếp nhận văn bản mới (văn bản ngoài sách giáo khoa).

Do đó, học sinh trả lời súc tích, đúng, đủ, diễn đạt mạch lạc, dùng lý lẽ, bằng chứng phân tích rõ vấn đề. Đồng thời chú trọng xác định đúng yêu cầu đề, nâng cao tư duy phản biện, khả năng nhận thức, vận dụng, tránh lỗi chính tả, diễn đạt.

“Không thể phủ nhận việc “học tủ” từng là chiến thuật ngắn hạn quen thuộc với nhiều thế hệ học sinh đối phó môn Ngữ văn. Tuy nhiên, với đề thi năm 2025 theo Chương trình GDPT 2018, việc ôn luyện theo kiểu “học vẹt”, học thuộc văn mẫu hay trông chờ vào vài tác phẩm trọng tâm hoàn toàn không phù hợp.

Các em cần củng cố kiến thức, rèn luyện kỹ năng theo yêu cầu cần đạt của chương trình mới và luyện đề theo hướng cấu trúc mà Bộ GD&ĐT đã công bố. Sự thay đổi lớn nhất trong đề minh họa môn Ngữ văn Kỳ thi tốt nghiệp THPT năm 2025 chính là ở khâu lựa chọn ngữ liệu ngoài sách giáo khoa cho đọc hiểu và viết, dù viết nghị luận xã hội hay nghị luận văn học. Đây là cách triệt tiêu tình trạng học tủ, học vẹt, học theo văn mẫu vốn là tình trạng khó thay đổi suốt thời gian qua”, cô Lan cho hay.

Tương tự, thầy Võ Minh Nghĩa - giáo viên Ngữ văn Trường THPT Nguyễn Du (Quận 10, TPHCM) chia sẻ, với việc đổi mới giáo dục và định hướng thi cử hiện nay đang dần xóa bỏ tư duy học để thi. Đề thi không chỉ kiểm tra kiến thức thuộc lòng, mà còn đánh giá năng lực vận dụng, phân tích, tư duy phản biện. Vì vậy, những phương pháp học đối phó như “học tủ”, “học vẹt” đang dần trở nên lạc hậu và thiếu hiệu quả.

Riêng với đề thi tốt nghiệp THPT môn Ngữ văn năm 2025 không còn kiểm tra khả năng “thuộc bài” mà kiểm tra năng lực tiếp nhận - tư duy, lập luận, đọc theo đặc trưng thể loại và trình bày quan điểm cá nhân học sinh qua cách viết ngắn (đoạn) và viết dài (bài văn). Điều đó thể hiện rõ trong cấu trúc đề mà Bộ GD&ĐT đã công bố.

Hoạt động ôn tập của học sinh Trường THCS - THPT Tân Lộc (Thới Bình, Cà Mau). Ảnh: Quách Mến

Do đó, việc “học vẹt”, “học tủ” đã không còn có thể đáp ứng được yêu cầu. Học sinh phải học thật kỹ đặc trưng của từng thể loại sau đó phải biết cách ứng dụng các đặc trưng đó vào từng tình huống, nội dung cụ thể mà văn bản đặt ra. Hãy nhớ chỉ có cụm từ “đặc trưng thể loại” mới là chìa khóa mở ra cách làm của các câu hỏi từ đọc hiểu đến viết đoạn, viết bài.

Khi viết, cần nắm các đặc trưng thể loại để có ý và hướng đi phân tích. Các em cần nắm chắc các đặc trưng thể loại và vận dụng nó gắn với chủ đề, tư tưởng của bài. Rèn kỹ năng đọc - hiểu - trả lời ngắn gọn nhưng đầy đủ, đúng yêu cầu từng mức độ. Tránh viết lan man, hoặc “nhầm tầng nghĩa”. Trả lời câu hỏi đọc - hiểu cần xác lập từ gốc đến ngọn, từ nghĩa tường minh đến nghĩa hàm ẩn để đưa ra câu trả lời sáng suốt, đầy đủ.

“Các em cần học cả phương pháp viết đoạn văn - bài văn, cách xây dựng dàn ý một bài văn hoặc đoạn văn nghị luận. Việc Bộ GD&ĐT không ấn định cụ thể dạng đoạn văn, bài văn gì cũng là cách để học sinh không thể học theo lối mòn tư duy, học vẹt, học tủ.

Viết đoạn văn cần hiểu “ngắn” nhưng “chất”, nghĩa là viết có nhiều ý, suy nghĩ, không viết chung chung, hô khẩu hiệu, dẫn dắt dài dòng làm tốn dung lượng nhưng nội dung mỏng. Đoạn văn cũng phải có bố cục cần đủ 3 phần: Mở - thân - kết. Bài nghị luận cần xem kỹ dàn ý chung cho mỗi loại mà thầy cô đã hướng dẫn…”, thầy Võ Minh Nghĩa nhấn mạnh.

Cô trò Trường THPT Nguyễn Thái Bình (quận Tân Bình, TPHCM) ôn tập cho Kỳ thi tốt nghiệp THPT năm 2025. Ảnh: M.A

Chiến thuật để làm tốt bài thi

Thầy Nguyễn Đình Hòa - Tổ trưởng Tổ Ngữ văn, Trường THPT Trần Phú (quận Hải Châu, TP Đà Nẵng) cho biết: Riêng đối với môn Ngữ văn, yêu cầu của chương trình mới không có chỗ cho văn mẫu, “học tủ”, “học vẹt”. Các em chỉ cần nắm vững yêu cầu cần đạt của chương trình, nằm lòng những tri thức ngữ văn về các thể loại đã học. Vào phòng thi hãy bình tĩnh hít thở thật sâu, đọc đề kĩ một lượt, gạch chân những từ ngữ cần lưu ý rồi mới bắt tay vào làm bài.

Cần trình bày rõ ràng các phần, các câu để giám khảo thuận tiện trong việc chấm điểm. Phần đọc hiểu làm trước và lần lượt từng câu từ dễ đến khó vì hệ thống câu hỏi được sắp xếp từ nhận biết - thông hiểu - vận dụng. Phần này các em trả lời ngắn gọn, đúng trọng tâm vấn đề được hỏi.

Đối với câu 4, câu 5 có thể trình bày thành đoạn văn; lưu ý câu 5 khi trả lời cần liên kết với văn bản đọc hiểu. Ở phần viết đoạn thì thí sinh lưu ý đảm bảo hình thức đoạn văn, không được tùy tiện xuống dòng. Mở đoạn từ chính yêu cầu của đề. Dung lượng khoảng 2/3 đến 1 trang, thời gian viết tầm 20 - 30 phút. Phần viết bài đảm bảo hình thức bài văn có đủ 3 phần: Mở bài - thân bài - kết bài. Mở bài phải có yêu cầu của đề. Dung lượng tầm 2 đến 3 trang.

“Sau khi làm xong nên dành thời gian đọc lại bài viết để phát hiện và chỉnh sửa sai sót. Nếu các em đã có quá trình rèn luyện các kỹ năng làm bài và nắm vững tri thức ngữ văn và cố gắng làm các câu thì với học sinh trung bình vẫn có thể đạt từ 5 đến 6,5 điểm”, thầy Hòa nhấn mạnh.

Còn theo thầy Võ Minh Nghĩa, những ngày cuối cùng trước kỳ thi, điều các em cần nhất không phải là “nhồi nhét thêm”, mà là ôn lại có chọn lọc, ôn những kiến thức mình sợ nhất; giữ gìn thể chất - tinh thần ổn định, và nhất định phải tin rằng mọi nỗ lực của bản thân thể hiện trên bài làm đều sẽ được giám khảo ghi nhận. Mỗi ngày, hãy dành 60 - 90 phút cho mỗi môn học, nhưng đừng quên ngủ đủ 6 - 7 tiếng.

Tránh hoang mang vì “tin đồn đoán đề”, hãy học như thể đề nào cũng là cơ hội để thể hiện chính mình. Không có chuyện đề hay đoán đề, hãy bình tĩnh trước thông tin lừa đảo rồi hoang mang và sợ hãi. Hãy nhớ Kỳ thi tốt nghiệp THPT năm 2025, đề thi là “tối mật”, công bằng là tuyệt đối.

“Trong quá trình giảng dạy môn Ngữ văn tôi luôn gợi ý cho học sinh cần học toàn diện và chủ động. Học để hiểu, học để biết cách liên hệ, suy luận, chứ không thể chỉ học thuộc lòng rồi hy vọng trúng đề. Tư duy học như vậy sẽ rất rủi ro, nhất là trong bối cảnh đề thi đổi mới liên tục.

Trước ngày thi, các em hãy thử viết lại một đoạn văn nghị luận xã hội/nghị luận văn học, để ngôn ngữ “trôi chảy” và tư duy “mạch lạc”. Đừng học một mình, hãy trao đổi cùng bạn bè hoặc hỏi thầy cô để tháo gỡ những điều còn vướng. Và quan trọng hơn hết hãy tin rằng kỳ thi không định đoạt con người mình, mà chỉ là bước đầu tiên để mình được trưởng thành”, thầy Nghĩa cho hay.

Lê Trung Nghĩa - học sinh lớp 12 Trường THPT Quang Trung (huyện Củ Chi, TPHCM) chia sẻ: “Trước đây em học thuộc bài mẫu nhưng với cùng 1 ngữ liệu đó chỉ cần câu lệnh đổi yêu cầu một chút là em bị bí. Từ đó, với Kỳ thi tốt nghiệp THPT năm 2025, em học bằng cách đọc hiểu, tóm tắt ý chính, rồi luyện viết theo cách của mình. Lúc đầu khó hơn nhưng sau thấy nhớ kỹ hơn và tự tin hơn khi đi thi. Với việc xét tuyển 3 môn Ngữ văn, Lịch sử, Địa lí, em sẽ nỗ lực làm bài thật tốt để xét tuyển vào Trường Đại học Sư phạm TPHCM”.