Năng lực số trở thành 'xương sống' của đào tạo đại học

Việc đưa kỹ năng số và trí tuệ nhân tạo vào từng học phần không chỉ chuẩn bị cho sinh viên hành trang nghề nghiệp, mà còn tạo ra thế hệ công dân làm chủ công nghệ, sẵn sàng cho nền kinh tế tri thức.

Sáu miền năng lực

Không chỉ các trường đại học trong nước, cơ sở giáo dục quốc tế cũng coi năng lực số là ưu tiên hàng đầu. Trường Đại học RMIT Việt Nam định hình chiến lược rõ ràng trong bối cảnh AI ngày càng hiện diện sâu rộng. Sinh viên được trang bị song song kỹ năng số và kỹ năng con người, làm chủ công cụ công nghệ để học tập, sáng tạo, hợp tác. RMIT nhấn mạnh vai trò “trao quyền” cho người học, khuyến khích tự tin sử dụng, phản biện AI. Nhà trường cam kết ứng dụng AI theo cách tiếp cận đạo đức, minh bạch, thận trọng.

Đầu năm 2025, Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành Thông tư số 02/2025/TT-BGDĐT (Thông tư 02/2025) quy định Khung năng lực số cho người học, đánh dấu bước ngoặt quan trọng trong việc chuẩn hóa và phát triển năng lực số trong hệ thống giáo dục quốc dân.

Thông tư này được áp dụng rộng rãi cho các cơ sở giáo dục, chương trình đào tạo và người học trong toàn bộ hệ thống giáo dục quốc dân, đồng thời hướng tới các tổ chức, cá nhân liên quan.

Khung năng lực số không chỉ là công cụ để xây dựng chuẩn chương trình, phát triển tài liệu học tập, mà còn là cơ sở đánh giá kết quả học tập, kiểm tra, công nhận năng lực số của người học. Việc ban hành khung năng lực này giúp đảm bảo sự thống nhất trong yêu cầu đào tạo, đồng thời tạo thuận lợi cho việc đối sánh giữa các chương trình giáo dục trong và ngoài nước.

Theo Thông tư 02/2025, khung năng lực số được thiết kế gồm 6 miền năng lực với 24 năng lực thành phần, chia thành 4 trình độ từ cơ bản đến chuyên sâu theo 8 bậc. Các miền năng lực bao gồm: Khai thác dữ liệu và thông tin; Giao tiếp và hợp tác trong môi trường số; Sáng tạo nội dung số; An toàn trong môi trường số; Giải quyết vấn đề; Ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI).

Mỗi miền năng lực được mô tả chi tiết, từ kỹ năng tìm kiếm, quản lý dữ liệu; giao tiếp hiệu quả qua các kênh số; sáng tạo nội dung; bảo vệ dữ liệu cá nhân; đến khả năng tư duy phản biện và ứng dụng AI một cách có đạo đức, trách nhiệm. Trong bối cảnh đó, giáo dục đại học giữ vai trò tiên phong trong việc xây dựng năng lực số cho sinh viên - lực lượng lao động tương lai của đất nước.

Một mô hình công ty chứng khoán dành cho việc học tập, thực hành cho sinh viên Trường Đại học Tôn Đức Thắng. Ảnh: TDTU

Chủ động triển khai

Trên thực tế, trước khi Thông tư 02/2025 được ban hành, nhiều trường đại học đã chủ động triển khai chương trình chuyển đổi số, tích hợp công nghệ vào giảng dạy và học tập.

Một trong những đơn vị đi đầu là Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn (Đại học Quốc gia Hà Nội). Từ năm 2020, nhà trường hợp tác với Tập đoàn Meta triển khai dự án nâng cao năng lực số cho sinh viên. Kết quả là khung năng lực số dành riêng cho sinh viên, công bố vào tháng 5/2024. Từ năm 2023, trường tiếp tục hợp tác với Meta trong dự án đào tạo năng lực AI cho giảng viên và sinh viên. Hơn 250 giảng viên, chuyên viên và 1.000 sinh viên đã được đào tạo bài bản về AI, góp phần hình thành khung năng lực AI riêng cho sinh viên.

Tại hội thảo về Khung năng lực số cho người học (TPHCM, tháng 7/2025), PGS.TS Đỗ Văn Hùng, Trưởng khoa Thông tin - Thư viện nhấn mạnh chiến lược tiếp cận năng lực số dựa trên nền tảng nhân văn, với triết lý: “Công nghệ vì con người - Con người làm chủ công nghệ”. Nhà trường đã xác lập chuẩn đầu ra mới, đổi mới chương trình đào tạo và tích hợp sâu công nghệ số vào từng học phần. Giáo dục khai phóng, trách nhiệm xã hội cũng được lồng ghép nhằm phát triển toàn diện người học.

Các học phần chuyên biệt như Công dân số, Kỹ năng thông tin, Đạo đức số, AI được thiết kế bài bản; cùng với hội thảo, khóa học chuyên sâu nâng cao năng lực số cho giảng viên và sinh viên. Khung năng lực số của trường hướng đến phát triển các năng lực thích ứng lâu dài: Linh hoạt, tư duy phát triển, tự chủ cá nhân, giải quyết vấn đề sáng tạo, giao tiếp - hợp tác, quản lý dự án. Các năng lực này phát triển theo lộ trình 4 cấp độ: Thành thạo, thông thạo, chuyên sâu và làm chủ.

Một ví dụ khác là Trường Đại học Mở TPHCM, nơi xây dựng lộ trình triển khai năng lực số từ khá sớm, qua 4 giai đoạn: Trước 2013, 2013 - 2019, 2020 - 2025 và từ 2025 trở đi. TS Lê Xuân Trường - Phó Hiệu trưởng cho biết từ năm 2020, trường đã triển khai mô hình blended learning (kết hợp học trực tiếp và trực tuyến) cho sinh viên chính quy, tạo nền tảng số hóa trong đào tạo.

Trường Đại học Mở TPHCM tận dụng hệ thống học tập trực tuyến (LMS) để cung cấp kho tài nguyên phong phú: Video bài giảng, sách điện tử, tài liệu chuyên sâu. Sinh viên vừa tiếp cận kiến thức, vừa chủ động kiểm tra, thảo luận trên diễn đàn, rèn luyện kỹ năng giao tiếp và hợp tác số.

Các hoạt động tương tác như phản hồi bài tập, trao đổi chuyên môn trên LMS được đồng bộ với học trực tiếp, tạo không gian học tập linh hoạt và gắn kết. Từ cuối năm 2022, khi ChatGPT phổ biến, Trường Đại học Mở TPHCM nhanh chóng cập nhật chương trình, hướng dẫn sinh viên sử dụng AI để tìm kiếm, phát triển ý tưởng, giải quyết vấn đề. Giảng viên đồng thời nhấn mạnh kỹ năng đối chiếu, kiểm chứng thông tin từ AI với nguồn học thuật, rèn luyện tư duy phản biện và đảm bảo tính tin cậy.

Các hướng tiếp cận bậc 5 và 6 của khung năng lực số quốc gia tại Trường Đại học Mở TPHCM, giai đoạn từ năm 2025 trở đi. Ảnh: NTCC

Đưa năng lực số vào từng học phần

Việc ban hành Thông tư 02/2025 không chỉ yêu cầu chuẩn hóa năng lực số, mà còn tạo động lực để các trường chủ động đổi mới chương trình giảng dạy. Nhiều đại học đã nhanh chóng bắt nhịp, đưa năng lực số vào từng môn học, học phần, thay vì gói gọn trong các học phần công nghệ thông tin cơ bản.

Trường Đại học Công nghệ TPHCM (HUTECH) xây dựng hệ sinh thái giáo dục hiện đại với ba trụ cột: AI, chuyển đổi số, phát triển bền vững. GS.TS Nguyễn Trung Kiên - Phó Hiệu trưởng cho biết, chương trình đào tạo tích hợp năng lực số và AI xuyên suốt, gắn liền với từng học phần, dựa trên 5 yếu tố cốt lõi: Tư duy thiết kế dự án, phát triển bền vững, AI ứng dụng, công nghệ và kinh nghiệm nghề nghiệp.

Trường Đại học Thủ Dầu Một (TPHCM) từ tháng 3/2025 đã làm việc với chuyên gia cao cấp để triển khai giải pháp công nghệ, đáp ứng yêu cầu Thông tư 02/2025. Trường định hướng ứng dụng AI, Blockchain trong quản trị - đào tạo, chú trọng quản lý dữ liệu sinh viên, số hóa tài liệu, phát triển công cụ AI hỗ trợ giảng dạy, cố vấn học tập, tuyển sinh… nhằm nâng cao hiệu quả quản lý và chất lượng đào tạo trong thời đại số.

Trường Đại học Đồng Nai cũng coi năng lực số là trụ cột đổi mới đào tạo. Trường ứng dụng khung năng lực số trong thiết kế chuẩn đầu ra, phát triển chương trình, biên soạn tài liệu. Nội dung năng lực số được tích hợp trực tiếp vào nhiều học phần, đặc biệt các môn Tin học, CNTT, phương pháp nghiên cứu, kỹ năng mềm.

Đây cũng là công cụ đánh giá - từ xác định yêu cầu, đo lường kết quả đến kiểm tra công nhận năng lực sinh viên. Đồng thời, trường đẩy mạnh ứng dụng công nghệ số và AI trong giảng dạy, từ LMS, phần mềm quản lý lớp, đến hệ thống đánh giá tự động. AI sẽ hỗ trợ nhiều khâu: Giảng dạy, kiểm tra, đánh giá, tư vấn hướng nghiệp.

Đáng chú ý, Trường Đại học Mở TPHCM tiếp tục tiên phong khi cập nhật chương trình theo Quyết định 1504/QĐ-BGDĐT về phổ cập kiến thức, kỹ năng số cho sinh viên. Chương trình Tin học dành cho sinh viên không chuyên CNTT đã được điều chỉnh: Củng cố, nâng cao các khối kiến thức CNTT, giúp sinh viên đạt năng lực số bậc 5 - 6 theo chuẩn quốc gia.

Đặc biệt, chương trình bổ sung nội dung ứng dụng AI - miền năng lực số 6. Sinh viên được trang bị kiến thức cơ bản về AI, Generative AI, học cách sử dụng công cụ AI có trách nhiệm, đảm bảo đạo đức và phát triển kỹ năng lựa chọn công cụ phù hợp.

Tại Trường Đại học Thủ Dầu Một, các chuyên gia đã phác thảo khung chuyển đổi số giáo dục đại học với ba trụ cột: Quản trị, giảng dạy - học tập, nghiên cứu - đổi mới sáng tạo. Trong đó, chuyển đổi số quản trị không chỉ là số hóa quy trình, mà là tái cấu trúc toàn diện.
Trường tích hợp LMS, AI, Big Data để tối ưu hóa vận hành, quản lý sinh viên, giảng viên, chương trình. Blended learning trở thành xu hướng chủ đạo, giúp giảng viên chuyển từ phương pháp truyền thống sang tiếp cận cá nhân hóa, tạo điều kiện cho sinh viên học mọi lúc, mọi nơi, phát triển kỹ năng tự học và tư duy độc lập.

Sinh viên Đại học Kinh tế TPHCM tại trung tâm khảo thí của trường. Ảnh: UEH

Sáu miền năng lực

Không chỉ các trường đại học trong nước, cơ sở giáo dục quốc tế cũng coi năng lực số là ưu tiên hàng đầu. Trường Đại học RMIT Việt Nam định hình chiến lược rõ ràng trong bối cảnh AI ngày càng hiện diện sâu rộng. Sinh viên được trang bị song song kỹ năng số và kỹ năng con người, làm chủ công cụ công nghệ để học tập, sáng tạo, hợp tác. RMIT nhấn mạnh vai trò “trao quyền” cho người học, khuyến khích tự tin sử dụng, phản biện AI. Nhà trường cam kết ứng dụng AI theo cách tiếp cận đạo đức, minh bạch, thận trọng.

Chủ động triển khai

Đưa năng lực số vào từng học phần

Tại Trường Đại học Thủ Dầu Một, các chuyên gia đã phác thảo khung chuyển đổi số giáo dục đại học với ba trụ cột: Quản trị, giảng dạy - học tập, nghiên cứu - đổi mới sáng tạo. Trong đó, chuyển đổi số quản trị không chỉ là số hóa quy trình, mà là tái cấu trúc toàn diện.
Trường tích hợp LMS, AI, Big Data để tối ưu hóa vận hành, quản lý sinh viên, giảng viên, chương trình. Blended learning trở thành xu hướng chủ đạo, giúp giảng viên chuyển từ phương pháp truyền thống sang tiếp cận cá nhân hóa, tạo điều kiện cho sinh viên học mọi lúc, mọi nơi, phát triển kỹ năng tự học và tư duy độc lập.