Ngành Giáo dục - Đào tạo: Chặng đường 80 năm và sứ mệnh kiến tạo con người Việt Nam

Thiết giáp hạng nặng trên khung T-72 xuyên thủng tuyến phòng thủ đối phương?



GD&TĐ - Lễ khai giảng năm học 2025-2026 diễn ra trong bối cảnh đặc biệt: Kỷ niệm 80 năm Quốc khánh nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam; tiến hành công cuộc sắp xếp lại đơn vi hành chính; tổ chức Đại hội Đảng các cấp; kỷ niệm 80 năm truyền thống ngành Giáo dục..

Nhân dịp này, Bộ trưởng Bộ GD&ĐT Nguyễn Kim Sơn đã có những chia sẻ sâu sắc về những thành tựu, bài học quý báu và định hướng chiến lược để ngành Giáo dục tiếp tục vươn tới những tầm cao mới.



Nhìn lại chặng đường 80 năm qua, theo Bộ trưởng, đâu là những dấu ấn nổi bật nhất của ngành Giáo dục và Đào tạo?

Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn: Ngay sau khi Cách mạng Tháng Tám thành công, Bộ Quốc gia Giáo dục đã được thành lập, với nhiệm vụ xây dựng một nền giáo dục hoàn toàn mới, của dân, do dân và vì dân. Dưới sự lãnh đạo của Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh, nền giáo dục mới được xác lập với 3 phương châm cốt lõi: “dân tộc hoá, khoa học hoá, đại chúng hóa”.

Trong giai đoạn 1945-1954, phong trào Bình dân học vụ và Bổ túc văn hóa đã xóa mù chữ cho hàng triệu người, nâng cao dân trí. Bất chấp chiến tranh, hệ thống trường lớp không ngừng được mở rộng để đào tạo nên một thế hệ “Công dân kháng chiến”, nguồn nhân lực cốt cán cho sự nghiệp “kháng chiến, kiến quốc”.

Giai đoạn 1954-1975, dù đất nước bị chia cắt và ngập chìm trong khói lửa chiến tranh, giáo dục vẫn đạt được thành tựu nổi bật. Cuộc cải cách giáo dục 1956 đã xây dựng một hệ thống giáo dục quốc dân hoàn chỉnh. Miền Bắc đã cơ bản xóa nạn mù chữ. Hàng vạn cán bộ, trí thức, kỹ sư, bác sĩ, giáo viên được đào tạo trong nước và cử đi đào tạo ở các nước xã hội chủ nghĩa; học sinh miền Nam được nuôi dưỡng, đào tạo trên đất Bắc đã trở thành nguồn nhân lực cốt cán phục vụ sự nghiệp thống nhất và xây dựng đất nước trong tương lai.



Trong giai đoạn 1975-1986, đất nước gặp nhiều khó khăn do hậu quả chiến tranh, do bị bao vây, cấm vận và cả những hệ lụy của cơ chế quản lý tập trung quan liêu, bao cấp nhưng giáo dục vẫn đạt được nhiều thành tựu quan trọng. Trong đó, nổi bật nhất là thống nhất thành công hệ thống giáo dục quốc dân; mạng lưới trường lớp vẫn được duy trì và mở rộng đến khắp các vùng miền; thành công trong xoá mù chữ, nâng cao dân trí; đồng thời xây dựng hệ thống đường lối, chính sách giáo dục toàn diện - kim chỉ nam cho hoạt động của ngành nhiều năm sau đó.

Giai đoạn 1986 đến nay, đất nước bước vào công cuộc đổi mới và hội nhập, giáo dục được xác định là “giáo dục là quốc sách hàng đầu”. Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 4/11/2013 được ban hành, trở thành nền tảng đặc biệt quan trọng để đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo.

Cùng với đó, hệ thống pháp luật và chính sách không ngừng được hoàn thiện, tạo cơ sở pháp lý vững chắc để đổi mới giáo dục. Hai lần đổi mới chương trình giáo dục phổ thông (năm 2006 và 2018), đặc biệt là Chương trình giáo dục phổ thông 2018, đánh dấu bước ngoặt lớn trong quan điểm, mục tiêu, nội dung, phương pháp giáo dục khi chuyển từ dạy học nặng truyền thụ sang phát triển năng lực, phẩm chất người học. Tất cả đã tạo nên một diện mạo hoàn toàn mới cho giáo dục, cả về quy mô và chất lượng.

Từ hành trình 8 thập kỷ, Bộ trưởng rút ra những bài học nào còn nguyên giá trị cho sự phát triển giáo dục hôm nay?

Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn: Bài học thứ nhất là kiên định định vị con người ở vị trí trung tâm, coi hạnh phúc người học và sự tiến bộ xã hội là thước đo quan trọng, không chạy theo quy mô hay thành tích, mà hướng vào chất lượng thực và sự phát triển toàn diện.

Bài học thứ hai là thể chế phải đi trước một bước. Chỉ khi luật pháp, chính sách rõ ràng, đồng bộ, khả thi, minh bạch, kèm theo đó là cơ chế giải trình, giám sát hiệu quả thì đổi mới mới có điểm tựa bền vững, giảm thiểu rủi ro thực thi.

Bài học thứ ba là giáo dục phải thực sự là sự nghiệp của toàn dân, phải gắn liền với thực tiễn cuộc sống. Mọi chủ trương, quyết sách lớn liên quan đến giáo dục cần được đo lường, thẩm định khách quan; lắng nghe nhà giáo, học sinh, phụ huynh và các chuyên gia; tạo được sự đồng thuận và huy động được sự “chung tay, góp sức” của cả cộng đồng.

Bài học thứ tư là nhà giáo giữ vai trò quyết định trong việc thực hiện các quyết sách về giáo dục. Không có đội ngũ đủ phẩm chất, năng lực và điều kiện nghề nghiệp tương xứng thì mọi chương trình, sách giáo khoa, thiết bị hay công nghệ… đều không thể phát huy hết tác dụng.



Nếu gửi một thông điệp nhân dịp 80 năm thành lập Bộ, Bộ trưởng muốn nhấn mạnh điều gì?

Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn: Sự nghiệp giáo dục và đào tạo là sự nghiệp của Đảng, Nhà nước và của toàn dân. Với sự lãnh đạo sáng suốt, nhất quán của Đảng; sự quản lý thống nhất, hiệu lực, hiệu quả của Nhà nước; sự đồng hành của các tầng lớp nhân dân, cộng đồng doanh nghiệp; cùng tinh thần trách nhiệm, lòng tận tụy và khát vọng đổi mới của đội ngũ nhà giáo, chúng ta có đầy đủ căn cứ để tin tưởng vào những bước tiến mới vững chắc.

Tiếp tục kiên định mục tiêu nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài; đẩy mạnh đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số; phát triển giáo dục bao trùm, công bằng, chất lượng; gắn kết chặt chẽ giáo dục với khoa học công nghệ và thị trường lao động; chúng ta sẽ xây dựng thành công một nền giáo dục Việt Nam tiên tiến, hiện đại, nhân văn, đậm đà bản sắc dân tộc, là nền tảng vững chắc để hiện thực hóa khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc trong thế kỷ XXI, hướng đến 100 năm thành lập nước (1945-2045).



Lễ khai giảng năm học 2025–2026 diễn ra trong bối cảnh hết sức đặc biệt. Với Bộ trưởng, sự kiện này mang ý nghĩa như thế nào?

Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn: Lễ khai giảng năm học 2025-2026 diễn ra trong bối cảnh đặc biệt: cả nước kỷ niệm 80 năm Quốc khánh; tiến hành công cuộc “sắp xếp lại giang sơn” lịch sử; tổ chức Đại hội Đảng các cấp…

Với ngành Giáo dục, năm học mới bắt đầu cũng là dịp tổ chức kỷ niệm 80 truyền thống ngành Giáo dục, cũng là 80 năm thành lập Bộ Quốc gia Giáo dục. Đây không chỉ là cơ hội để chúng ta cùng nhau nhìn lại hành trình 80 năm giáo dục phát triển đất nước, mà còn là dịp để ý thức rõ hơn về sứ mệnh, trọng trách của giáo dục trong việc kiến tạo con người, dựng xây, phát triển đất nước, vươn mình hội nhập trong kỷ nguyên mới.

Ý nghĩa của lễ khai giảng càng thêm sâu sắc khi 52.000 cơ sở giáo dục trên cả nước cùng kết nối trực tuyến kết hợp truyền hình trực tiếp, với sự hiện diện của các đồng chí lãnh đạo cao nhất của Đảng và Nhà nước, để lan tỏa niềm tin, khí thế, và quyết tâm đưa nền giáo dục Việt Nam vươn tới những tầm cao mới.



Bước vào năm học mới, ngành Giáo dục đang đứng trước những cơ hội và thách thức nào đáng chú ý nhất, thưa Bộ trưởng?

Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn: Năm học này, ngành Giáo dục đứng trước cơ hội chưa từng có. Chưa bao giờ giáo dục và đào tạo được Đảng, Nhà nước quan tâm và kỳ vọng nhiều như hiện nay. Trong đó, quan trọng nhất là việc Bộ Chính trị vừa ban hành Nghị quyết số 71-NQ/TW về đột phá phát triển GD-ĐT. Đây là nền tảng chính trị quan trọng để thúc đẩy mạnh mẽ hơn nữa công cuộc đổi mới căn bản, toàn diện GD-ĐT đã được xác lập từ Nghị quyết số 29-NQ/TW (năm 2013) và tiếp tục được nhấn mạnh tại Kết luận số 91-KL/TW (năm 2024).

Cùng với đó, một chương trình mục tiêu quốc gia về phát triển giáo dục và đào tạo đang được xây dựng; bốn đạo luật quan trọng về giáo dục (Luật Nhà giáo; Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục, Luật Giáo dục đại học sửa đổi và Luật Giáo dục nghề nghiệp sửa đổi) đã và dự kiến được ban hành trong năm nay sẽ tạo nền tảng vững chắc để vận hành một nền giáo dục hiện đại, đồng bộ và hiệu quả. Việc chuyển đổi số, ứng dụng trí tuệ nhân tạo và giáo dục STEM cũng đang mở ra cơ hội để giáo dục bước vào giai đoạn nâng cao chất lượng và đổi mới toàn diện.

Bên cạnh cơ hội, ngành giáo dục cũng phải đối mặt với nhiều thách thức. Việc vận hành mô hình chính quyền địa phương hai cấp, đặc biệt ở cấp xã, đặt ra yêu cầu cao về quản trị sự thay đổi trong tổ chức, nhân sự và bộ máy. Vấn đề công bằng giáo dục; dạy thêm – học thêm; tuyển dụng, luân chuyển giáo viên; phổ cập thực chất cũng là những thách thức mà ngành phải giải quyết quyết liệt. Ngoài ra, việc hấp thụ các nguồn lực đầu tư rất lớn trong thời gian tới đây, đảm bảo hiệu quả, đúng quy định cũng đòi hỏi những cố gắng, nỗ lực rất lớn.



Bộ trưởng muốn gửi gắm thông điệp gì tới thầy cô, học sinh, sinh viên và toàn ngành để cùng nhau khởi đầu năm học mới với khí thế và quyết tâm cao nhất?

Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn: Năm học 2024-2025 vừa qua, toàn ngành đã nỗ lực vượt qua nhiều khó khăn, thử thách và đạt được nhiều kết quả tốt đẹp. Tôi xin thay mặt lãnh đạo Bộ GD&ĐT ghi nhận, biểu dương và cảm ơn sự nỗ lực vượt bậc của đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên, nhân viên và các em học sinh, sinh viên.

Năm học 2025-2026 là một năm học rất quan trọng, với nhiều việc lớn phải thực hiện và nhiều cơ hội để đổi mới. Từ khóa của năm học này là “triển khai”. Đó là tập trung triển khai thật tốt các chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước về giáo dục cũng như 10 nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm năm học 2025-2026 của ngành Giáo dục. Đó là cách để toàn ngành vừa kế thừa, phát huy được những thành tựu đạt được trong 80 năm qua, khắc phục những tồn tại, hạn chế hiện có và khai mở những con đường mới cho giáo dục Việt Nam trong thời gian tới.

Giáo dục là sự nghiệp trăm năm, đòi hỏi tầm nhìn, sự kiên trì, tinh thần công bằng và trách nhiệm cao nhất. Tôi kêu gọi toàn ngành, từ quản lý đến giáo viên, nhân viên, cùng tất các các em học sinh, sinh viên hãy chuẩn bị tâm thế, tinh thần và điều kiện tốt nhất, cùng đoàn kết, chung sức, để năm học mới trở thành một năm học bận rộn nhưng đầy niềm vui và thành công.



Bộ trưởng nhìn nhận thế nào về cơ hội của ngành Giáo dục khi Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 71-NQ/TW về đột phá phát triển GD-ĐT ngay trước thềm năm học mới?

Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn: Có thể nói, năm học này, ngành Giáo dục đứng trước cơ hội chưa từng có. Chưa bao giờ giáo dục và đào tạo được Đảng, Nhà nước quan tâm và kỳ vọng nhiều như hiện nay. Trong đó, quan trọng nhất là việc Bộ Chính trị vừa ban hành Nghị quyết số 71-NQ/TW

Nghị quyết số 71/NQ-TW được ban hành đúng vào dịp kỷ niệm 80 năm Quốc khánh, 80 năm truyền thống ngành Giáo dục và cũng là 80 năm thành lập Bộ Quốc gia Giáo dục (nay là Bộ GD&ĐT) tiếp tục thể hiện sự quan tâm đặc biệt của Đảng đối với GD-ĐT; khẳng định giáo dục luôn là một thành tố gắn liền và quyết định sự phát triển của đất nước; cho thấy sự nhất quán quan điểm giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu, quyết định tương lai dân tộc.

Nghị quyết cũng thể hiện tầm nhìn và chiến lược mới của Đảng cho hệ thống giáo dục trong tương lai, khi mà bối cảnh thế giới đang có những thay đổi sâu sắc, toàn diện, đặc biệt công nghệ số và trí tuệ nhân tạo đang tái định hình nền giáo dục trên phạm vi toàn cầu. Bên cạnh đó, Nghị quyết đã xác định những mục tiêu lớn cùng với hàng loạt các nhiệm vụ, giải pháp có tính chất đột phá mạnh mẽ nhằm đổi mới, nâng tầm giáo dục Việt Nam.

Với toàn ngành Giáo dục, đây là cơ hội lớn để bứt phá, để khẳng định vị trí quyết định của giáo dục đối với phát triển đất nước. Ý thức được điều này, Bộ GD&ĐT đang khẩn trương xây dựng, trình Chính phủ dự thảo Chương trình hành động của Chính phủ thực hiện Nghị quyết 71 và sẽ cụ thể hóa bằng Kế hoạch hành động của Bộ GD&ĐT để triển khai thực hiện ngay từ đầu năm học này.

Năm học 2025-2026 là năm học đầu tiên thực hiện quản lý giáo dục theo mô hình chính quyền địa phương hai cấp. Bộ trưởng có thể cho biết, Bộ GD&ĐT đã có những giải pháp nào để đảm bảo hoạt động giáo dục không bị xáo trộn?



Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn: Để đảm bảo hoạt động giáo dục không bị xáo trộn trong bối cảnh chính quyền địa phương hai cấp, Bộ GD&ĐT đã thực hiện đồng bộ nhiều giải pháp.

Về hoàn thiện thể chế, Bộ đã xây dựng và ban hành 2 Nghị định và 6 Thông tư quy định phân cấp, phân quyền, phân định thẩm quyền quản lý nhà nước trong lĩnh vực giáo dục.

Về hướng dẫn nghiệp vụ, Bộ đã ban hành các công văn về tuyển sinh đầu cấp không theo địa giới hành chính; tổ chức dạy học 2 buổi/ngày; thực hiện nhiệm vụ năm học 2026-2027; triển khai chương trình, sách giáo khoa trong bối cảnh thay đổi địa giới hành chính… Bộ cũng tổ chức tọa đàm, thành lập đường dây nóng, tiếp nhận thông tin và tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc của địa phương.

Về nâng cao năng lực đội ngũ, Bộ đã xây dựng tài liệu, tổ chức tập huấn, phát hành sổ tay hỗ trợ cán bộ quản lý giáo dục cấp xã và các sở GDĐT tiếp cận thông tin đầy đủ, hệ thống, ngắn gọn, dễ hiểu. Ngoài ra, Bộ cũng đã tổ chức 6 đoàn kiểm tra tại 15 tỉnh về vấn đề này.

Tới đây, Bộ GDĐT sẽ tiếp tục rà soát văn bản pháp luật; tăng cường hướng dẫn chuyên môn; hoàn thiện hệ thống dữ liệu ngành, đảm bảo liên thông, đồng bộ… đồng thời tiếp tục đồng hành, hỗ trợ địa phương triển khai các nhiệm vụ đã được phân cấp, phân quyền.

Để triển khai hiệu quả các nhiệm vụ giáo dục trong năm học 2025-2026 trong bối cảnh mới, Bộ cũng lưu ý các địa phương một số nội dung.

Trước hết, UBND cấp tỉnh sớm tham mưu cấp có thẩm quyền hoàn thiện thể chế pháp luật, xây dựng cơ chế phối hợp hiệu quả giữa cấp tỉnh và cấp xã; ban hành các quy định rõ ràng về chức năng, nhiệm vụ, cơ cấu tổ chức của sở GDĐT và phòng Văn hóa - Xã hội cấp xã, đồng thời giao chỉ tiêu biên chế và số lượng hợp đồng lao động cho các cơ sở giáo dục.

UBND các cấp cần triển khai hiệu quả các giải pháp kiểm tra, tháo gỡ khó khăn tại cấp xã; có giải pháp điều động, biệt phái cán bộ chuyên trách từ sở GD&ĐT hoặc các cơ sở giáo dục để hỗ trợ cấp xã, đặc biệt ở những nơi cán bộ cấp xã chưa có chuyên môn. Bên cạnh đó, cần đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và chuyển đổi số để đảm bảo thông suốt, kịp thời giữa các cấp.

Sở GD&ĐT cần phối hợp với các sở, ban, ngành liên quan để xây dựng tài liệu, tổ chức tập huấn và bồi dưỡng chuyên sâu, nâng cao năng lực chuyên môn cho cán bộ, công chức cấp xã phụ trách giáo dục. Song song đó, hướng dẫn thành lập các cụm chuyên môn liên trường, liên xã nhằm tổ chức sinh hoạt chuyên môn và bồi dưỡng nghiệp vụ cho giáo viên, thay thế vai trò trực tiếp trước đây của phòng GD&ĐT.

Cũng từ năm học 2025-2026, việc triển khai Chương trình giáo dục phổ thông 2018 bước sang một chu trình mới. Đâu là nội dung quan trọng sẽ được Bộ GD&ĐT liên quan đến Chương trình giáo dục phổ thông 2018 trong năm học này, thưa Bộ trưởng?

Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn: Từ lứa học sinh đầu tiên tốt nghiệp theo Chương trình GDPT 2018 cho thấy nhiều điểm tích cực. Theo đó, học sinh được trải nghiệm đa dạng hoạt động, bộc lộ sở trường, lựa chọn môn học gắn định hướng nghề nghiệp, tiếp cận tri thức toàn diện nhờ các môn tích hợp. Tuy nhiên, quá trình thực hiện Chương trình GDPT 2018 thời gian qua cũng bộc lộ một số bất cập. Cụ thể, ở cấp THPT, việc lựa chọn môn học bị giới hạn bởi giáo viên, phòng học; ở cấp THCS, dạy môn tích hợp gặp khó do năng lực giáo viên và học liệu chưa đồng đều.

Để khắc phục, Bộ đã ban hành Công văn số 4555/BGDĐT-GDPT ngày 05/8/2025 yêu cầu trường THPT công khai kế hoạch tổ chức dạy học các môn lựa chọn, phối hợp liên trường để mở rộng cơ hội cho học sinh; hỗ trợ học sinh khi cần điều chỉnh lựa chọn môn học. Với THCS, tiếp tục bồi dưỡng giáo viên dạy tích hợp, biên soạn học liệu minh họa, triển khai mô hình cụm giáo viên hỗ trợ nhau, nhằm nâng cao chất lượng và tạo hứng thú học tập.

Năm học 2025-2026, Bộ GD&ĐT sẽ tiến hành đánh giá toàn diện Chương trình GDPT 2018 sau một chu kỳ triển khai nhằm làm rõ mức độ đạt được về phát triển phẩm chất, năng lực học sinh; chỉ ra ưu điểm, hạn chế, nguyên nhân và đề ra giải pháp điều chỉnh, bảo đảm Chương trình thực chất, hiệu quả, bền vững.



Công tác đánh giá tập trung vào: cơ sở vật chất, thiết bị dạy học, đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý, chất lượng tập huấn, tính phù hợp của sách giáo khoa, hiệu quả đổi mới phương pháp, kiểm tra đánh giá; đồng thời xem xét việc dạy học lựa chọn ở THPT và hoạt động hướng nghiệp từ THCS để bảo đảm quyền chọn thực chất của học sinh. Bộ GD&ĐT cũng phối hợp với các bộ, ngành, địa phương, chuyên gia trong và ngoài nước để khảo sát, nghiên cứu, đánh giá toàn diện.

Định hướng xuyên suốt là kiên định mục tiêu đã được Đảng, Quốc hội xác định, đó là phát triển toàn diện phẩm chất, năng lực học sinh, gắn với yêu cầu đào tạo nhân lực cho giai đoạn mới. Tinh thần là nhìn thẳng sự thật, đánh giá khách quan, điều chỉnh kịp thời, tất cả vì học sinh.

- Xin trân trọng cảm ơn Bộ trưởng!

Thực hiện: Hiếu Nguyễn. Thiết kế: Lê Nghĩa.





GD&TĐ - Lễ khai giảng năm học 2025-2026 diễn ra trong bối cảnh đặc biệt: Kỷ niệm 80 năm Quốc khánh nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam; tiến hành công cuộc sắp xếp lại đơn vi hành chính; tổ chức Đại hội Đảng các cấp; kỷ niệm 80 năm truyền thống ngành Giáo dục..

Nhân dịp này, Bộ trưởng Bộ GD&ĐT Nguyễn Kim Sơn đã có những chia sẻ sâu sắc về những thành tựu, bài học quý báu và định hướng chiến lược để ngành Giáo dục tiếp tục vươn tới những tầm cao mới.



Nhìn lại chặng đường 80 năm qua, theo Bộ trưởng, đâu là những dấu ấn nổi bật nhất của ngành Giáo dục và Đào tạo?

Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn: Ngay sau khi Cách mạng Tháng Tám thành công, Bộ Quốc gia Giáo dục đã được thành lập, với nhiệm vụ xây dựng một nền giáo dục hoàn toàn mới, của dân, do dân và vì dân. Dưới sự lãnh đạo của Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh, nền giáo dục mới được xác lập với 3 phương châm cốt lõi: “dân tộc hoá, khoa học hoá, đại chúng hóa”.

Trong giai đoạn 1945-1954, phong trào Bình dân học vụ và Bổ túc văn hóa đã xóa mù chữ cho hàng triệu người, nâng cao dân trí. Bất chấp chiến tranh, hệ thống trường lớp không ngừng được mở rộng để đào tạo nên một thế hệ “Công dân kháng chiến”, nguồn nhân lực cốt cán cho sự nghiệp “kháng chiến, kiến quốc”.

Giai đoạn 1954-1975, dù đất nước bị chia cắt và ngập chìm trong khói lửa chiến tranh, giáo dục vẫn đạt được thành tựu nổi bật. Cuộc cải cách giáo dục 1956 đã xây dựng một hệ thống giáo dục quốc dân hoàn chỉnh. Miền Bắc đã cơ bản xóa nạn mù chữ. Hàng vạn cán bộ, trí thức, kỹ sư, bác sĩ, giáo viên được đào tạo trong nước và cử đi đào tạo ở các nước xã hội chủ nghĩa; học sinh miền Nam được nuôi dưỡng, đào tạo trên đất Bắc đã trở thành nguồn nhân lực cốt cán phục vụ sự nghiệp thống nhất và xây dựng đất nước trong tương lai.



Trong giai đoạn 1975-1986, đất nước gặp nhiều khó khăn do hậu quả chiến tranh, do bị bao vây, cấm vận và cả những hệ lụy của cơ chế quản lý tập trung quan liêu, bao cấp nhưng giáo dục vẫn đạt được nhiều thành tựu quan trọng. Trong đó, nổi bật nhất là thống nhất thành công hệ thống giáo dục quốc dân; mạng lưới trường lớp vẫn được duy trì và mở rộng đến khắp các vùng miền; thành công trong xoá mù chữ, nâng cao dân trí; đồng thời xây dựng hệ thống đường lối, chính sách giáo dục toàn diện - kim chỉ nam cho hoạt động của ngành nhiều năm sau đó.

Giai đoạn 1986 đến nay, đất nước bước vào công cuộc đổi mới và hội nhập, giáo dục được xác định là “giáo dục là quốc sách hàng đầu”. Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 4/11/2013 được ban hành, trở thành nền tảng đặc biệt quan trọng để đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo.

Cùng với đó, hệ thống pháp luật và chính sách không ngừng được hoàn thiện, tạo cơ sở pháp lý vững chắc để đổi mới giáo dục. Hai lần đổi mới chương trình giáo dục phổ thông (năm 2006 và 2018), đặc biệt là Chương trình giáo dục phổ thông 2018, đánh dấu bước ngoặt lớn trong quan điểm, mục tiêu, nội dung, phương pháp giáo dục khi chuyển từ dạy học nặng truyền thụ sang phát triển năng lực, phẩm chất người học. Tất cả đã tạo nên một diện mạo hoàn toàn mới cho giáo dục, cả về quy mô và chất lượng.

Từ hành trình 8 thập kỷ, Bộ trưởng rút ra những bài học nào còn nguyên giá trị cho sự phát triển giáo dục hôm nay?

Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn: Bài học thứ nhất là kiên định định vị con người ở vị trí trung tâm, coi hạnh phúc người học và sự tiến bộ xã hội là thước đo quan trọng, không chạy theo quy mô hay thành tích, mà hướng vào chất lượng thực và sự phát triển toàn diện.

Bài học thứ hai là thể chế phải đi trước một bước. Chỉ khi luật pháp, chính sách rõ ràng, đồng bộ, khả thi, minh bạch, kèm theo đó là cơ chế giải trình, giám sát hiệu quả thì đổi mới mới có điểm tựa bền vững, giảm thiểu rủi ro thực thi.

Bài học thứ ba là giáo dục phải thực sự là sự nghiệp của toàn dân, phải gắn liền với thực tiễn cuộc sống. Mọi chủ trương, quyết sách lớn liên quan đến giáo dục cần được đo lường, thẩm định khách quan; lắng nghe nhà giáo, học sinh, phụ huynh và các chuyên gia; tạo được sự đồng thuận và huy động được sự “chung tay, góp sức” của cả cộng đồng.

Bài học thứ tư là nhà giáo giữ vai trò quyết định trong việc thực hiện các quyết sách về giáo dục. Không có đội ngũ đủ phẩm chất, năng lực và điều kiện nghề nghiệp tương xứng thì mọi chương trình, sách giáo khoa, thiết bị hay công nghệ… đều không thể phát huy hết tác dụng.



Nếu gửi một thông điệp nhân dịp 80 năm thành lập Bộ, Bộ trưởng muốn nhấn mạnh điều gì?

Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn: Sự nghiệp giáo dục và đào tạo là sự nghiệp của Đảng, Nhà nước và của toàn dân. Với sự lãnh đạo sáng suốt, nhất quán của Đảng; sự quản lý thống nhất, hiệu lực, hiệu quả của Nhà nước; sự đồng hành của các tầng lớp nhân dân, cộng đồng doanh nghiệp; cùng tinh thần trách nhiệm, lòng tận tụy và khát vọng đổi mới của đội ngũ nhà giáo, chúng ta có đầy đủ căn cứ để tin tưởng vào những bước tiến mới vững chắc.

Tiếp tục kiên định mục tiêu nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài; đẩy mạnh đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số; phát triển giáo dục bao trùm, công bằng, chất lượng; gắn kết chặt chẽ giáo dục với khoa học công nghệ và thị trường lao động; chúng ta sẽ xây dựng thành công một nền giáo dục Việt Nam tiên tiến, hiện đại, nhân văn, đậm đà bản sắc dân tộc, là nền tảng vững chắc để hiện thực hóa khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc trong thế kỷ XXI, hướng đến 100 năm thành lập nước (1945-2045).



Lễ khai giảng năm học 2025–2026 diễn ra trong bối cảnh hết sức đặc biệt. Với Bộ trưởng, sự kiện này mang ý nghĩa như thế nào?

Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn: Lễ khai giảng năm học 2025-2026 diễn ra trong bối cảnh đặc biệt: cả nước kỷ niệm 80 năm Quốc khánh; tiến hành công cuộc “sắp xếp lại giang sơn” lịch sử; tổ chức Đại hội Đảng các cấp…

Với ngành Giáo dục, năm học mới bắt đầu cũng là dịp tổ chức kỷ niệm 80 truyền thống ngành Giáo dục, cũng là 80 năm thành lập Bộ Quốc gia Giáo dục. Đây không chỉ là cơ hội để chúng ta cùng nhau nhìn lại hành trình 80 năm giáo dục phát triển đất nước, mà còn là dịp để ý thức rõ hơn về sứ mệnh, trọng trách của giáo dục trong việc kiến tạo con người, dựng xây, phát triển đất nước, vươn mình hội nhập trong kỷ nguyên mới.

Ý nghĩa của lễ khai giảng càng thêm sâu sắc khi 52.000 cơ sở giáo dục trên cả nước cùng kết nối trực tuyến kết hợp truyền hình trực tiếp, với sự hiện diện của các đồng chí lãnh đạo cao nhất của Đảng và Nhà nước, để lan tỏa niềm tin, khí thế, và quyết tâm đưa nền giáo dục Việt Nam vươn tới những tầm cao mới.



Bước vào năm học mới, ngành Giáo dục đang đứng trước những cơ hội và thách thức nào đáng chú ý nhất, thưa Bộ trưởng?

Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn: Năm học này, ngành Giáo dục đứng trước cơ hội chưa từng có. Chưa bao giờ giáo dục và đào tạo được Đảng, Nhà nước quan tâm và kỳ vọng nhiều như hiện nay. Trong đó, quan trọng nhất là việc Bộ Chính trị vừa ban hành Nghị quyết số 71-NQ/TW về đột phá phát triển GD-ĐT. Đây là nền tảng chính trị quan trọng để thúc đẩy mạnh mẽ hơn nữa công cuộc đổi mới căn bản, toàn diện GD-ĐT đã được xác lập từ Nghị quyết số 29-NQ/TW (năm 2013) và tiếp tục được nhấn mạnh tại Kết luận số 91-KL/TW (năm 2024).

Cùng với đó, một chương trình mục tiêu quốc gia về phát triển giáo dục và đào tạo đang được xây dựng; bốn đạo luật quan trọng về giáo dục (Luật Nhà giáo; Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục, Luật Giáo dục đại học sửa đổi và Luật Giáo dục nghề nghiệp sửa đổi) đã và dự kiến được ban hành trong năm nay sẽ tạo nền tảng vững chắc để vận hành một nền giáo dục hiện đại, đồng bộ và hiệu quả. Việc chuyển đổi số, ứng dụng trí tuệ nhân tạo và giáo dục STEM cũng đang mở ra cơ hội để giáo dục bước vào giai đoạn nâng cao chất lượng và đổi mới toàn diện.

Bên cạnh cơ hội, ngành giáo dục cũng phải đối mặt với nhiều thách thức. Việc vận hành mô hình chính quyền địa phương hai cấp, đặc biệt ở cấp xã, đặt ra yêu cầu cao về quản trị sự thay đổi trong tổ chức, nhân sự và bộ máy. Vấn đề công bằng giáo dục; dạy thêm – học thêm; tuyển dụng, luân chuyển giáo viên; phổ cập thực chất cũng là những thách thức mà ngành phải giải quyết quyết liệt. Ngoài ra, việc hấp thụ các nguồn lực đầu tư rất lớn trong thời gian tới đây, đảm bảo hiệu quả, đúng quy định cũng đòi hỏi những cố gắng, nỗ lực rất lớn.



Bộ trưởng muốn gửi gắm thông điệp gì tới thầy cô, học sinh, sinh viên và toàn ngành để cùng nhau khởi đầu năm học mới với khí thế và quyết tâm cao nhất?

Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn: Năm học 2024-2025 vừa qua, toàn ngành đã nỗ lực vượt qua nhiều khó khăn, thử thách và đạt được nhiều kết quả tốt đẹp. Tôi xin thay mặt lãnh đạo Bộ GD&ĐT ghi nhận, biểu dương và cảm ơn sự nỗ lực vượt bậc của đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên, nhân viên và các em học sinh, sinh viên.

Năm học 2025-2026 là một năm học rất quan trọng, với nhiều việc lớn phải thực hiện và nhiều cơ hội để đổi mới. Từ khóa của năm học này là “triển khai”. Đó là tập trung triển khai thật tốt các chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước về giáo dục cũng như 10 nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm năm học 2025-2026 của ngành Giáo dục. Đó là cách để toàn ngành vừa kế thừa, phát huy được những thành tựu đạt được trong 80 năm qua, khắc phục những tồn tại, hạn chế hiện có và khai mở những con đường mới cho giáo dục Việt Nam trong thời gian tới.

Giáo dục là sự nghiệp trăm năm, đòi hỏi tầm nhìn, sự kiên trì, tinh thần công bằng và trách nhiệm cao nhất. Tôi kêu gọi toàn ngành, từ quản lý đến giáo viên, nhân viên, cùng tất các các em học sinh, sinh viên hãy chuẩn bị tâm thế, tinh thần và điều kiện tốt nhất, cùng đoàn kết, chung sức, để năm học mới trở thành một năm học bận rộn nhưng đầy niềm vui và thành công.



Bộ trưởng nhìn nhận thế nào về cơ hội của ngành Giáo dục khi Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 71-NQ/TW về đột phá phát triển GD-ĐT ngay trước thềm năm học mới?

Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn: Có thể nói, năm học này, ngành Giáo dục đứng trước cơ hội chưa từng có. Chưa bao giờ giáo dục và đào tạo được Đảng, Nhà nước quan tâm và kỳ vọng nhiều như hiện nay. Trong đó, quan trọng nhất là việc Bộ Chính trị vừa ban hành Nghị quyết số 71-NQ/TW

Nghị quyết số 71/NQ-TW được ban hành đúng vào dịp kỷ niệm 80 năm Quốc khánh, 80 năm truyền thống ngành Giáo dục và cũng là 80 năm thành lập Bộ Quốc gia Giáo dục (nay là Bộ GD&ĐT) tiếp tục thể hiện sự quan tâm đặc biệt của Đảng đối với GD-ĐT; khẳng định giáo dục luôn là một thành tố gắn liền và quyết định sự phát triển của đất nước; cho thấy sự nhất quán quan điểm giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu, quyết định tương lai dân tộc.

Nghị quyết cũng thể hiện tầm nhìn và chiến lược mới của Đảng cho hệ thống giáo dục trong tương lai, khi mà bối cảnh thế giới đang có những thay đổi sâu sắc, toàn diện, đặc biệt công nghệ số và trí tuệ nhân tạo đang tái định hình nền giáo dục trên phạm vi toàn cầu. Bên cạnh đó, Nghị quyết đã xác định những mục tiêu lớn cùng với hàng loạt các nhiệm vụ, giải pháp có tính chất đột phá mạnh mẽ nhằm đổi mới, nâng tầm giáo dục Việt Nam.

Với toàn ngành Giáo dục, đây là cơ hội lớn để bứt phá, để khẳng định vị trí quyết định của giáo dục đối với phát triển đất nước. Ý thức được điều này, Bộ GD&ĐT đang khẩn trương xây dựng, trình Chính phủ dự thảo Chương trình hành động của Chính phủ thực hiện Nghị quyết 71 và sẽ cụ thể hóa bằng Kế hoạch hành động của Bộ GD&ĐT để triển khai thực hiện ngay từ đầu năm học này.

Năm học 2025-2026 là năm học đầu tiên thực hiện quản lý giáo dục theo mô hình chính quyền địa phương hai cấp. Bộ trưởng có thể cho biết, Bộ GD&ĐT đã có những giải pháp nào để đảm bảo hoạt động giáo dục không bị xáo trộn?



Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn: Để đảm bảo hoạt động giáo dục không bị xáo trộn trong bối cảnh chính quyền địa phương hai cấp, Bộ GD&ĐT đã thực hiện đồng bộ nhiều giải pháp.

Về hoàn thiện thể chế, Bộ đã xây dựng và ban hành 2 Nghị định và 6 Thông tư quy định phân cấp, phân quyền, phân định thẩm quyền quản lý nhà nước trong lĩnh vực giáo dục.

Về hướng dẫn nghiệp vụ, Bộ đã ban hành các công văn về tuyển sinh đầu cấp không theo địa giới hành chính; tổ chức dạy học 2 buổi/ngày; thực hiện nhiệm vụ năm học 2026-2027; triển khai chương trình, sách giáo khoa trong bối cảnh thay đổi địa giới hành chính… Bộ cũng tổ chức tọa đàm, thành lập đường dây nóng, tiếp nhận thông tin và tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc của địa phương.

Về nâng cao năng lực đội ngũ, Bộ đã xây dựng tài liệu, tổ chức tập huấn, phát hành sổ tay hỗ trợ cán bộ quản lý giáo dục cấp xã và các sở GDĐT tiếp cận thông tin đầy đủ, hệ thống, ngắn gọn, dễ hiểu. Ngoài ra, Bộ cũng đã tổ chức 6 đoàn kiểm tra tại 15 tỉnh về vấn đề này.

Tới đây, Bộ GDĐT sẽ tiếp tục rà soát văn bản pháp luật; tăng cường hướng dẫn chuyên môn; hoàn thiện hệ thống dữ liệu ngành, đảm bảo liên thông, đồng bộ… đồng thời tiếp tục đồng hành, hỗ trợ địa phương triển khai các nhiệm vụ đã được phân cấp, phân quyền.

Để triển khai hiệu quả các nhiệm vụ giáo dục trong năm học 2025-2026 trong bối cảnh mới, Bộ cũng lưu ý các địa phương một số nội dung.

Trước hết, UBND cấp tỉnh sớm tham mưu cấp có thẩm quyền hoàn thiện thể chế pháp luật, xây dựng cơ chế phối hợp hiệu quả giữa cấp tỉnh và cấp xã; ban hành các quy định rõ ràng về chức năng, nhiệm vụ, cơ cấu tổ chức của sở GDĐT và phòng Văn hóa - Xã hội cấp xã, đồng thời giao chỉ tiêu biên chế và số lượng hợp đồng lao động cho các cơ sở giáo dục.

UBND các cấp cần triển khai hiệu quả các giải pháp kiểm tra, tháo gỡ khó khăn tại cấp xã; có giải pháp điều động, biệt phái cán bộ chuyên trách từ sở GD&ĐT hoặc các cơ sở giáo dục để hỗ trợ cấp xã, đặc biệt ở những nơi cán bộ cấp xã chưa có chuyên môn. Bên cạnh đó, cần đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và chuyển đổi số để đảm bảo thông suốt, kịp thời giữa các cấp.

Sở GD&ĐT cần phối hợp với các sở, ban, ngành liên quan để xây dựng tài liệu, tổ chức tập huấn và bồi dưỡng chuyên sâu, nâng cao năng lực chuyên môn cho cán bộ, công chức cấp xã phụ trách giáo dục. Song song đó, hướng dẫn thành lập các cụm chuyên môn liên trường, liên xã nhằm tổ chức sinh hoạt chuyên môn và bồi dưỡng nghiệp vụ cho giáo viên, thay thế vai trò trực tiếp trước đây của phòng GD&ĐT.

Cũng từ năm học 2025-2026, việc triển khai Chương trình giáo dục phổ thông 2018 bước sang một chu trình mới. Đâu là nội dung quan trọng sẽ được Bộ GD&ĐT liên quan đến Chương trình giáo dục phổ thông 2018 trong năm học này, thưa Bộ trưởng?

Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn: Từ lứa học sinh đầu tiên tốt nghiệp theo Chương trình GDPT 2018 cho thấy nhiều điểm tích cực. Theo đó, học sinh được trải nghiệm đa dạng hoạt động, bộc lộ sở trường, lựa chọn môn học gắn định hướng nghề nghiệp, tiếp cận tri thức toàn diện nhờ các môn tích hợp. Tuy nhiên, quá trình thực hiện Chương trình GDPT 2018 thời gian qua cũng bộc lộ một số bất cập. Cụ thể, ở cấp THPT, việc lựa chọn môn học bị giới hạn bởi giáo viên, phòng học; ở cấp THCS, dạy môn tích hợp gặp khó do năng lực giáo viên và học liệu chưa đồng đều.

Để khắc phục, Bộ đã ban hành Công văn số 4555/BGDĐT-GDPT ngày 05/8/2025 yêu cầu trường THPT công khai kế hoạch tổ chức dạy học các môn lựa chọn, phối hợp liên trường để mở rộng cơ hội cho học sinh; hỗ trợ học sinh khi cần điều chỉnh lựa chọn môn học. Với THCS, tiếp tục bồi dưỡng giáo viên dạy tích hợp, biên soạn học liệu minh họa, triển khai mô hình cụm giáo viên hỗ trợ nhau, nhằm nâng cao chất lượng và tạo hứng thú học tập.

Năm học 2025-2026, Bộ GD&ĐT sẽ tiến hành đánh giá toàn diện Chương trình GDPT 2018 sau một chu kỳ triển khai nhằm làm rõ mức độ đạt được về phát triển phẩm chất, năng lực học sinh; chỉ ra ưu điểm, hạn chế, nguyên nhân và đề ra giải pháp điều chỉnh, bảo đảm Chương trình thực chất, hiệu quả, bền vững.



Công tác đánh giá tập trung vào: cơ sở vật chất, thiết bị dạy học, đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý, chất lượng tập huấn, tính phù hợp của sách giáo khoa, hiệu quả đổi mới phương pháp, kiểm tra đánh giá; đồng thời xem xét việc dạy học lựa chọn ở THPT và hoạt động hướng nghiệp từ THCS để bảo đảm quyền chọn thực chất của học sinh. Bộ GD&ĐT cũng phối hợp với các bộ, ngành, địa phương, chuyên gia trong và ngoài nước để khảo sát, nghiên cứu, đánh giá toàn diện.

Định hướng xuyên suốt là kiên định mục tiêu đã được Đảng, Quốc hội xác định, đó là phát triển toàn diện phẩm chất, năng lực học sinh, gắn với yêu cầu đào tạo nhân lực cho giai đoạn mới. Tinh thần là nhìn thẳng sự thật, đánh giá khách quan, điều chỉnh kịp thời, tất cả vì học sinh.

- Xin trân trọng cảm ơn Bộ trưởng!

Thực hiện: Hiếu Nguyễn. Thiết kế: Lê Nghĩa.