Trường chuẩn quốc gia: Từ quyết tâm chính trị đến giải pháp thực thi

Cần những giải pháp đồng bộ để đạt được mục tiêu thách thức này.

Thúc đẩy nâng cao chất lượng giáo dục

Cùng với việc thực hiện kiểm định chất lượng giáo dục, công tác xây dựng trường đạt chuẩn quốc gia trong thời gian qua đã góp phần phát triển giáo dục theo hướng chuẩn hoá, hiện đại hoá và xã hội hoá

Từ thực tiễn xây dựng trường đạt chuẩn quốc gia và kiểm định chất lượng giáo dục ở các địa phương cho thấy đây là chủ trương đúng đắn, hợp ý Đảng, lòng dân, được xã hội đón nhận; tạo diện mạo mới, vị thế mới, sự chuyển biến tích cực, rõ nét trong các nhà trường, mang lại lợi ích thiết thực cho học sinh.

Có thể nói, Đảng và Nhà nước đã rất quan tâm đến công tác xây dựng trường đạt chuẩn quốc gia và kiểm định chất lượng giáo dục. Trong thời gian qua, công tác này đạt được nhiều kết quả quan trọng, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục các nhà trường.

Ông Phạm Quốc Khánh - Phó Cục trưởng Cục Quản lý chất lượng (Bộ GD&ĐT) cho biết, tính đến ngày 31/5/2025, theo số liệu tổng hợp, thống kê từ báo cáo của các Sở GD&ĐT, toàn quốc có 65% tổng số trường mầm non, tiểu học, THCS, THPT và trường phổ thông có nhiều cấp học đạt chuẩn quốc gia. Trong đó, có 48,9% tổng số trường đạt chuẩn quốc gia mức độ 1 và 16,1% tổng số trường đạt chuẩn quốc gia mức độ 2.

Các cấp quản lý giáo dục, các nhà trường được tiếp cận với mô hình quản lý tiến bộ; có sự chuyển biến về nhận thức trong công tác quản lý giáo dục. Năng lực quản lý nhà trường và quản lý dạy, học được tăng cường. Qua tự đánh giá, đánh giá ngoài, nhiều trường thấy được hiện trạng chất lượng đang ở đâu, điểm mạnh, điểm yếu và xây dựng kế hoạch cải tiến chất lượng sát thực, hiệu quả hơn.

Hoạt động kiểm định chất lượng giáo dục, công nhận trường đạt chuẩn quốc gia tạo động lực cho công tác đánh giá nói chung, góp phần thúc đẩy nâng cao chất lượng giáo dục. Trong cơ sở giáo dục được kiểm định chất lượng giáo dục và công nhận trường đạt chuẩn quốc gia, hầu hết cán bộ quản lý, giáo viên, nhân viên, học sinh bước đầu quen với “văn hóa chất lượng”, có ý thức và trách nhiệm xây dựng nhà trường ngày một tốt hơn.

Tuy nhiên, ông Phạm Quốc Khánh cũng thẳng thắn chỉ ra một số hạn chế. Theo đó, đạt chuẩn mức 4 vẫn là thách thức với các cơ sở giáo dục; thiếu nguồn lực hỗ trợ, hạn chế cơ sở vật chất do nguồn vốn đầu tư hạn chế, đặc biệt ở vùng khó khăn. Đội ngũ đánh giá ngoài kiêm nhiệm nhiều, chưa dành đủ thời gian nghiên cứu hồ sơ, chưa thực hiện hiệu quả công tác cải tiến sau đánh giá ngoài. Công tác kiểm tra, giám sát trước, trong và sau kiểm định chất lượng giáo dục thực hiện chưa thường xuyên. Kinh phí chi thường xuyên rất hạn chế...

Khẳng định nhiều kết quả trong công tác xây dựng trường chuẩn quốc gia thời gian qua, ông Nguyễn Tân - Giám đốc Sở GD&ĐT TP Huế đồng thời nêu ra một số khó khăn. Theo đó, bộ tiêu chuẩn đánh giá còn có tiêu chí chưa phù hợp với thực tiễn. Một số yêu cầu về diện tích đất, phòng học bộ môn, thiết bị dạy học, sĩ số học sinh/lớp,… được quy định theo mức chuẩn chung nên nhiều trường ở miền núi, vùng sâu, vùng trung tâm có mật độ dân cư tăng nhanh không thể đáp ứng trong ngắn hạn.

Điều này dẫn đến tình trạng một số trường dù đã cố gắng nâng cao chất lượng nhưng vẫn khó đạt các mức đánh giá cao, hạn chế động lực cải tiến. Trong thực tế triển khai, yêu cầu của một số tiêu chí, chỉ báo mang tính định tính, khó thực hiện.

Thiếu nguồn lực đầu tư, nhất là cơ sở vật chất ở vùng khó khăn, quỹ đất hẹp; nhiều trường được thiết kế cũ chưa phù hợp tiêu chuẩn mới, gây khó cho việc đạt chuẩn quốc gia. Cơ chế phối hợp giữa các cấp, các ngành chưa chặt chẽ; xã hội hóa giáo dục còn yếu, chưa huy động được nhiều nguồn lực hỗ trợ xây dựng trường đạt chuẩn quốc gia...

Giờ học tại Trường THPT chuyên Nguyễn Trãi (Hải Phòng). Ảnh: NTCC

Cần rất quyết tâm, quyết liệt

Đề xuất giải pháp đổi mới công tác đảm bảo chất lượng giáo dục và công nhận trường chuẩn quốc gia, ông Nguyễn Thế Sơn - Phó Vụ trưởng Vụ Giáo dục Phổ thông (Bộ GD&ĐT) nhấn mạnh: Các ngành, địa phương, cơ sở giáo dục phải coi đây là nhiệm vụ trọng tâm để nâng cao chất lượng giáo dục phổ thông.

Các sở GD&ĐT, chính quyền cơ sở cần tham mưu cụ thể hóa Nghị quyết 71-NQ/TW của Bộ Chính trị và Nghị quyết 281/NQ-CP của Chính phủ; đưa chỉ tiêu xây dựng trường chuẩn quốc gia vào Nghị quyết Đại hội Đảng bộ các cấp, tạo quyết tâm chính trị tại địa phương. Việc triển khai phải có lộ trình, giải pháp khả thi, đảm bảo đến năm 2030 tối thiểu 80% trường phổ thông đạt chuẩn quốc gia.

“Đây là chỉ tiêu đòi hỏi phải rất quyết tâm, quyết liệt”. Nhấn mạnh điều này, ông Nguyễn Thế Sơn đồng thời lưu ý cần tham mưu rà soát sắp xếp hợp lý các cơ sở giáo dục phổ thông; đảm bảo đủ nguồn lực, điều kiện đội ngũ, điều kiện cơ sở vật chất khi triển khai thực hiện chính quyền hai cấp, trên nguyên tắc phù hợp với điều kiện thực tế, đáp ứng các tiêu chuẩn, tiêu chí thực hiện kiểm định chất lượng và trường đạt chuẩn quốc gia. Chuyển đổi số phải trở thành yếu tố then chốt để đổi mới, tạo đột phá; đồng thời, tiếp tục rà soát các quy định, tiêu chuẩn, tiêu chí, minh chứng liên quan cho phù hợp, khả thi.

Từ thực tế triển khai tại địa phương, ông Nguyễn Tân cho rằng, việc điều chỉnh bộ tiêu chuẩn, quy trình, xem kết quả đánh giá là căn cứ bắt buộc để cải tiến chất lượng, tăng cường hỗ trợ sau đánh giá và ứng dụng công nghệ thông tin sẽ giúp tăng cường hiệu quả hoạt động kiểm định và công nhận chuẩn quốc gia.

Riêng về bộ tiêu chuẩn đánh giá, ông Nguyễn Tân đề xuất tiến hành rà soát toàn diện các tiêu chuẩn, tiêu chí hiện hành để loại bỏ nội dung trùng lặp, chồng chéo; bổ sung các chỉ báo phản ánh thực chất chất lượng, hiệu quả hoạt động giáo dục như: Mức độ tiến bộ của học sinh theo thời gian, mức độ hài lòng của phụ huynh, mức độ ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý và dạy học… Qua đó, bảo đảm bộ tiêu chí vừa đầy đủ, vừa tập trung vào kết quả và tác động thực tế.

Cùng với đó, bổ sung các chỉ số, số liệu cụ thể (tỷ lệ, % đạt được) bên cạnh mô tả định tính, để việc tự đánh giá, đánh giá ngoài minh bạch, khách quan hơn, giảm tình trạng cảm tính khi đánh giá. Cho phép địa phương linh hoạt trong tổ chức thực hiện.

Cụ thể, với các tiêu chí mang tính điều kiện (diện tích đất, cơ sở vật chất, sĩ số/lớp…), Bộ GD&ĐT ban hành khung tiêu chuẩn chung và hướng dẫn mức tối thiểu. UBND tỉnh/thành căn cứ điều kiện thực tế xây dựng lộ trình, cơ chế hỗ trợ và ưu tiên đầu tư để các trường từng bước đáp ứng chuẩn, bảo đảm công bằng nhưng khả thi, nhất là đối với vùng khó khăn.

Có cơ chế cập nhật thường xuyên với việc thiết lập quy trình định kỳ (2-3 năm) lấy ý kiến các địa phương, cơ sở giáo dục để điều chỉnh tiêu chí, giúp bộ tiêu chuẩn luôn “sống” và phù hợp thực tiễn.

Đồng bộ giải pháp, đáp ứng kỳ vọng về công bằng giáo dục chất lượng

Để nâng cao hiệu quả công tác bảo đảm chất lượng, đồng thời đẩy mạnh xây dựng trường chuẩn quốc gia trong giai đoạn tới, ông Phạm Quốc Khánh cho rằng, cần tập trung thực hiện các giải pháp sau:

Thứ nhất, nâng cao nhận thức và trách nhiệm. Theo đó, tăng cường tuyên truyền, phổ biến để cán bộ quản lý, giáo viên, học sinh, cộng đồng hiểu rõ vai trò, ý nghĩa của công tác bảo đảm chất lượng giáo dục, cũng như xây dựng trường đạt chuẩn quốc gia. Xác định đây là nhiệm vụ trọng tâm, thường xuyên của các cơ sở giáo dục, gắn với trách nhiệm của người đứng đầu. Thực hiện nguyên tắc 6 rõ trong quản lý về công tác bảo đảm chất lượng giáo dục (rõ người/đơn vị, rõ việc, rõ thời gian, rõ trách nhiệm, rõ sản phẩm và rõ thẩm quyền trong thực hiện nhiệm vụ).

Thứ hai, hoàn thiện cơ chế, chính sách và chỉ đạo thực hiện. Cụ thể, tham mưu ban hành, bổ sung các văn bản quy phạm pháp luật, hướng dẫn kịp thời, đồng bộ, phù hợp với thực tiễn từng cấp học. Tăng cường vai trò chỉ đạo, kiểm tra, giám sát của Bộ GD&ĐT, Sở GD&ĐT, Phòng Văn hóa - Xã hội của UBND cấp xã bảo đảm sự thống nhất trong cả hệ thống. Làm tốt công tác tham mưu với cấp ủy, chính quyền địa phương để có sự chỉ đạo thực hiện công tác bảo đảm chất lượng giáo dục và xây dựng trường đạt chuẩn quốc gia.

Thứ ba, bảo đảm nguồn lực và cơ chế tài chính với việc phân bổ nguồn kinh phí hợp lý cho hoạt động bảo đảm chất lượng và xây dựng trường chuẩn quốc gia; ưu tiên vùng sâu, vùng xa, vùng đặc biệt khó khăn. Đẩy mạnh xã hội hóa, huy động nguồn lực từ cộng đồng, tổ chức, doanh nghiệp để tăng cường cơ sở vật chất và trang thiết bị.

Thứ tư, nâng cao năng lực cho đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên để thực hiện có hiệu quả công tác bảo đảm chất lượng giáo dục và xây dựng trường đạt chuẩn quốc gia. Xây dựng và thực hiện kế hoạch tập huấn, bồi dưỡng thường xuyên cho đội ngũ cán bộ quản lý chất lượng nhằm nâng cao năng lực chuyên môn, tính chuyên nghiệp. Có cơ chế tuyển chọn, sử dụng và đãi ngộ hợp lý để ổn định, duy trì đội ngũ đánh giá có chất lượng cao.

Thứ năm, ứng dụng công nghệ thông tin và cơ sở dữ liệu quốc gia. Cụ thể, xây dựng, hoàn thiện cơ sở dữ liệu quốc gia về bảo đảm chất lượng giáo dục và trường chuẩn quốc gia, liên thông với dữ liệu ngành giáo dục. Xây dựng và tăng cường sử dụng phần mềm hỗ trợ tự đánh giá, đánh giá ngoài để minh bạch, giảm thủ tục hành chính, nâng cao hiệu quả quản lý.

Thứ sáu, có cơ chế theo dõi, giám sát sau tự đánh giá và sau công nhận trường đạt chuẩn quốc gia. Ban hành quy định về trách nhiệm của cơ sở giáo dục trong việc báo cáo định kỳ kết quả cải tiến sau tự đánh giá và công nhận trường chuẩn quốc gia. Xác định rõ vai trò của Sở, Phòng Văn hóa - Xã hội của UBND cấp xã trong hỗ trợ, giám sát, đồng hành cùng cơ sở giáo dục thực hiện các khuyến nghị cải tiến.

Thứ bảy, sửa đổi, bổ sung, cập nhật bộ tiêu chuẩn đánh giá chất lượng sử dụng để thực hiện đánh giá, cải tiến chất lượng và đánh giá công nhận trường đạt chuẩn quốc gia. Nội dung tiêu chuẩn đánh giá tập trung vào yêu cầu về đạt chuẩn đầu ra, đổi mới phương pháp dạy và học, phát triển đội ngũ, tăng cường điều kiện bảo đảm chất lượng và nâng cao hiệu quả quản trị nhà trường; bảo đảm đánh giá toàn diện, bao trùm và công bằng; sử dụng hài hoà các tiêu chí định lượng và định tính.

Bộ tiêu chuẩn quốc gia chung song vẫn phát huy được sự đa dạng, vượt trội của mỗi nhà trường, địa phương và định hướng nâng cao chuẩn theo tinh thần Nghị quyết số 71-NQ/TW. Bộ tiêu chuẩn giúp nhà trường hoàn thiện hệ thống bảo đảm chất lượng của chính nhà trường, phục vụ cho đánh giá, công nhận đạt tiêu chuẩn chất lượng, chuẩn quốc gia và liên tục cải tiến chất lượng.

Cuối cùng, tăng cường công tác truyền thông và tạo sự đồng thuận xã hội. Biểu dương, nhân rộng các mô hình, điển hình tiên tiến trong công tác bảo đảm chất lượng giáo dục và xây dựng trường đạt chuẩn quốc gia.

“Thực hiện Nghị quyết số 71-NQ/TW và Nghị quyết 281/NQ-CP của Chính phủ, ngay từ bây giờ, các cấp địa phương cần cụ thể hoá chỉ tiêu phấn đấu cả nhiệm kỳ, có đánh giá giữa kỳ, đầu tư trung hạn cho các điều kiện bảo đảm chất lượng, huy động các nguồn lực để phân bổ trọng tâm/trọng điểm, giải quyết những khó khăn, vướng mắc khi triển khai.

Sự đồng bộ, nhất quán và sáng tạo trong lãnh đạo, cùng tâm huyết và tinh thần khoa học của đội ngũ nhà giáo, cán bộ quản lý sẽ là yếu tố quyết định giúp ngành Giáo dục Việt Nam thực hiện thành công mục tiêu Nghị quyết 71-NQ/TW, đáp ứng kỳ vọng của nhân dân về công bằng giáo dục chất lượng”, ông Phạm Quốc Khánh nhấn mạnh.

“Mục tiêu đến năm 2030 có 80% cơ sở giáo dục phổ thông đạt chuẩn quốc gia mang ý nghĩa đặc biệt đối với yêu cầu bảo đảm công bằng, nâng cao chất lượng giáo dục của Việt Nam. Đây đồng thời cũng là thách thức, đòi hỏi nhận thức đúng, cách làm hiệu quả.
Nếu như năm học 2020 - 2021 mới có 31% trường đạt chuẩn, thì đến năm 2025 con số này đã tăng lên bình quân 65%. Nhìn vào kết quả ấy, việc phấn đấu thêm 15% trong giai đoạn 2026 - 2030 là hoàn toàn khả thi”. - Ông Phạm Quốc Khánh - Phó Cục trưởng Cục Quản lý chất lượng (Bộ GD&ĐT)

Giờ học tại Trường Tiểu học Trần Hưng Đạo (Eakar, Đắk Lắk). Ảnh: NTCC

Cần những giải pháp đồng bộ để đạt được mục tiêu thách thức này.

Thúc đẩy nâng cao chất lượng giáo dục

Cần rất quyết tâm, quyết liệt

Đồng bộ giải pháp, đáp ứng kỳ vọng về công bằng giáo dục chất lượng

“Mục tiêu đến năm 2030 có 80% cơ sở giáo dục phổ thông đạt chuẩn quốc gia mang ý nghĩa đặc biệt đối với yêu cầu bảo đảm công bằng, nâng cao chất lượng giáo dục của Việt Nam. Đây đồng thời cũng là thách thức, đòi hỏi nhận thức đúng, cách làm hiệu quả.
Nếu như năm học 2020 - 2021 mới có 31% trường đạt chuẩn, thì đến năm 2025 con số này đã tăng lên bình quân 65%. Nhìn vào kết quả ấy, việc phấn đấu thêm 15% trong giai đoạn 2026 - 2030 là hoàn toàn khả thi”. - Ông Phạm Quốc Khánh - Phó Cục trưởng Cục Quản lý chất lượng (Bộ GD&ĐT)