Tuyển sinh lớp 10 tại TPHCM: Đánh giá năng lực thực chất

Kiên định mục tiêu đổi mới đồng bộ

Ngành Giáo dục thành phố xác định kỳ thi tuyển sinh lớp 10 năm 2026 là bước đi chiến lược trong quá trình đổi mới đồng bộ giữa dạy học và kiểm tra, đánh giá, hướng tới phát triển phẩm chất, năng lực và tư duy sáng tạo cho học sinh. Ngày 22/10/2025, Sở GD&ĐT TPHCM công bố cấu trúc đề ba môn Ngữ văn, Toán và Tiếng Anh trong kỳ thi lớp 10. Theo đó, đề thi ở cả 3 môn cơ bản giữ ổn định cấu trúc như các năm trước nhằm tránh gây xáo trộn cho công tác dạy và học.

Ông Nguyễn Bảo Quốc - Phó Giám đốc Sở GD&ĐT TPHCM, cho biết đề thi năm nay hoàn toàn nằm trong Chương trình GDPT 2018 cấp THCS, tập trung chủ yếu ở nội dung lớp 8 và 9. Đề thi được xây dựng theo định hướng đánh giá năng lực học sinh, không đơn thuần kiểm tra kiến thức rời rạc mà gắn với khả năng vận dụng, tư duy, liên hệ và giải quyết vấn đề thực tế. “Học sinh không thể học tủ, học vẹt để làm bài. Các em phải biết tư duy, vận dụng kiến thức vào những tình huống cụ thể của đời sống”, ông Quốc nhấn mạnh.

Theo ông Quốc, ở môn Ngữ văn, đề thi tích hợp giữa đánh giá năng lực đọc hiểu và viết, trong đó nội dung phần viết có sự liên hệ với văn bản ở phần đọc hiểu. Ở môn Toán, đề hướng đến kiểm tra các năng lực toán học như tư duy, lập luận, giải quyết vấn đề và mô hình hóa, giúp học sinh hình thành kỹ năng cần thiết cho cấp THPT. Với môn Tiếng Anh, đề tập trung đánh giá năng lực ngôn ngữ qua việc hiểu và vận dụng từ vựng, ngữ pháp trong ngữ cảnh thực tế, thay vì chỉ ghi nhớ máy móc.

Từ năm học 2014 - 2015, TPHCM đã định hướng đổi mới đề thi theo hướng đánh giá năng lực vận dụng và tư duy sáng tạo, thay vì kiểm tra kiến thức thuần túy. Cách làm này hoàn toàn phù hợp với tinh thần đổi mới của Chương trình GDPT 2018. Trong kỳ thi đầu tiên sau sáp nhập, TPHCM tiếp tục kiên định mục tiêu đổi mới đồng bộ giữa dạy học và kiểm tra, đánh giá, lấy năng lực vận dụng làm trung tâm. Đề thi sẽ trở thành động lực thúc đẩy các nhà trường thay đổi tư duy giảng dạy, từ “luyện đề” sang phát triển năng lực thực chất.

“Theo định hướng này, việc dạy học theo kiểu nhồi nhét kiến thức không còn phù hợp. Nhà trường cần tạo điều kiện để giáo viên đổi mới phương pháp giảng dạy, giúp học sinh chủ động, sáng tạo và biết vận dụng kiến thức vào thực tiễn.

Đối với học sinh, cần nắm vững kiến thức cơ bản, học có phương pháp và kế hoạch rõ ràng. Học tủ, học vẹt hay chạy theo các lớp luyện thi cấp tốc sẽ không mang lại hiệu quả. Hãy học hiểu, học chắc, học có tư duy. Đặc biệt, phụ huynh không nên tạo áp lực mà cần đồng hành, hỗ trợ con tự tin bước vào kỳ thi”, ông Quốc khuyến nghị.

Giờ học của học sinh Trường THCS Lương Định Của. Ảnh: NTCC

Không để học sinh bỡ ngỡ với cấu trúc đề mới

Bà Thái Thị Thu Hiền - Hiệu trưởng Trường THCS Phú Hòa, phường Phú Lợi (TPHCM, trước đây thuộc tỉnh Bình Dương cũ), cho biết nhà trường đã triển khai đến giáo viên, học sinh và phụ huynh lớp 9 các nội dung về cấu trúc đề, yêu cầu đánh giá, bảng năng lực, cấp độ tư duy và đề minh họa để định hướng ôn tập. Các tổ chuyên môn đã xây dựng kế hoạch dạy học, kiểm tra, đánh giá và ngân hàng đề tham khảo phù hợp.

Theo bà Hiền, so với đề thi tuyển sinh lớp 10 của Bình Dương trước đây, môn Toán có sự thay đổi lớn khi 100% câu hỏi ở dạng tự luận với 7 câu theo các mức độ nhận thức khác nhau. Dù vẫn giữ các mạch kiến thức cơ bản, nhưng đề thi mới chú trọng hơn đến khả năng vận dụng thực tế để giải quyết vấn đề.

Với môn Ngữ văn, cấu trúc đề năm nay đa dạng hơn, hướng vào một chủ đề chung nhưng tích hợp giữa đọc hiểu và viết, không giới hạn kiến thức trong chương trình lớp 9; độ dài và mức độ tư duy cũng cao hơn. Riêng môn Tiếng Anh được đánh giá nhẹ nhàng hơn do không có phần nghe và viết đoạn văn.

Bà Hiền cho biết, nhà trường sẽ điều chỉnh kế hoạch giảng dạy ở cả 3 môn thi để học sinh làm quen với cấu trúc mới. Môn Toán sẽ tăng cường các bài tập vận dụng; giáo viên Ngữ văn linh hoạt thay đổi thứ tự chủ đề, đưa nội dung ôn tập lên sớm để học sinh có thêm thời gian luyện tập, đồng thời chú trọng rèn kỹ năng đọc hiểu, viết và tư duy logic.

Với Tiếng Anh, học sinh sẽ làm quen với dạng đề mới thông qua kiểm tra thường xuyên và định kỳ. “Nhà trường sẽ tích cực kết nối, học hỏi kinh nghiệm từ các trường khu vực TPHCM trước đây, chủ động tham gia các lớp tập huấn, bồi dưỡng chuyên môn nhằm nâng cao năng lực giảng dạy và chất lượng học tập của học sinh”, bà Hiền chia sẻ.

Tại khu vực Bà Rịa - Vũng Tàu cũ, ông Đào Vĩnh Bộ - Hiệu trưởng Trường THCS Nguyễn Trãi, phường Rạch Dừa (TPHCM), cho biết nhà trường đã chỉ đạo giáo viên tăng cường củng cố kiến thức cho học sinh ngay từ thời điểm này, đồng thời xây dựng lộ trình ôn tập rõ ràng, phù hợp với ma trận đề thi. Thầy cô được yêu cầu đẩy mạnh kiểm tra, đánh giá theo năng lực thực tế của học sinh, nắm rõ điểm yếu của từng em để kịp thời bồi dưỡng, hỗ trợ.

“Trong quá trình học tập và ôn luyện, học sinh chỉ cần thực hiện tốt yêu cầu của thầy cô, chăm chỉ làm bài tập, tích cực luyện đề và mạnh dạn hỏi khi chưa hiểu. Quan trọng là rèn luyện phương pháp, kỹ năng làm bài, không học tủ hay học thuộc mẫu. Phụ huynh cũng nên đồng hành, thấu hiểu và động viên con, thay vì tạo áp lực hay trách mắng”, ông Bộ nhắn nhủ.

Tại khu vực TPHCM (cũ), bà Vũ Thị Minh Hiếu - Hiệu trưởng Trường THCS Lương Định Của, phường Cát Lái, cho biết nhà trường không chịu nhiều áp lực vì đã quen với cấu trúc và nội dung thi vào lớp 10 trong những năm trước. Ngay từ tháng 9/2025, song song với quá trình giảng dạy, trường đã lồng ghép ôn tập 3 môn Ngữ văn, Toán và Tiếng Anh cho học sinh theo phương châm “học đến đâu, chắc đến đó”.

“Bên cạnh đó, nhà trường đẩy mạnh hình thức dạy và học trực tuyến, xây dựng nội dung để học sinh chủ động tìm hiểu trước ở nhà, đồng thời tăng cường các bài tập đa dạng trên hệ thống online nhằm hỗ trợ học sinh rèn luyện, tự đánh giá năng lực và củng cố kiến thức một cách hiệu quả”, bà Hiếu chia sẻ.

Ông Nguyễn Bảo Quốc cho biết: “Bên cạnh việc đánh giá theo các yêu cầu cần đạt của chương trình, đề thi tuyển sinh lớp 10 TPHCM ở cả ba môn đều mang hơi thở của đời sống, gắn việc học với thực tiễn. Vì vậy, trong quá trình học, học sinh cần biết liên hệ thực tế, vận dụng kiến thức đã học để giải quyết những vấn đề cụ thể, thay vì học tủ hay học vẹt.
Đối với giáo viên, quá trình giảng dạy, kiểm tra và đánh giá cũng cần tích hợp, gắn kết với các tình huống thực tế một cách phù hợp và có chọn lọc, nhằm giúp học sinh hình thành và phát triển năng lực vận dụng cần thiết”.

Học sinh TPHCM tham gia kỳ thi vào lớp 10 năm 2025. Ảnh: MA

Kiên định mục tiêu đổi mới đồng bộ

Không để học sinh bỡ ngỡ với cấu trúc đề mới

Ông Nguyễn Bảo Quốc cho biết: “Bên cạnh việc đánh giá theo các yêu cầu cần đạt của chương trình, đề thi tuyển sinh lớp 10 TPHCM ở cả ba môn đều mang hơi thở của đời sống, gắn việc học với thực tiễn. Vì vậy, trong quá trình học, học sinh cần biết liên hệ thực tế, vận dụng kiến thức đã học để giải quyết những vấn đề cụ thể, thay vì học tủ hay học vẹt.
Đối với giáo viên, quá trình giảng dạy, kiểm tra và đánh giá cũng cần tích hợp, gắn kết với các tình huống thực tế một cách phù hợp và có chọn lọc, nhằm giúp học sinh hình thành và phát triển năng lực vận dụng cần thiết”.