Xếp loại sinh viên tốt nghiệp: Bức tranh đảo chiều

“Lạm phát thành tích”?

Tại Lễ trao bằng tốt nghiệp đợt 2 năm 2025 của Học viện Phụ nữ Việt Nam, hơn 500 tân cử nhân và thạc sĩ đã chính thức nhận bằng. Trong đó, trên 55% sinh viên tốt nghiệp đúng hạn; trên 90% đạt loại khá trở lên và ghi dấu với nhiều thành tích nổi bật trong nghiên cứu khoa học. Chỉ một tỷ lệ nhỏ sinh viên tốt nghiệp ở mức trung bình.

Cuối tháng 8/2025, Đại học Kinh tế Quốc dân (Hà Nội) tổ chức Lễ tốt nghiệp cho sinh viên khóa 2021 - 2025. Tỷ lệ sinh viên tốt nghiệp loại giỏi trở lên đạt gần 90%. Trong tổng số hơn 4.600 sinh viên tốt nghiệp năm nay, khoảng một nửa đạt loại xuất sắc, tăng khoảng 12% so với năm trước, thuộc nhóm cao nhất cả nước. Đặc biệt, trường có 6 thủ khoa tốt nghiệp với điểm tuyệt đối 4.0 - con số kỷ lục từ trước tới nay.

TS Lê Anh Đức - Trưởng phòng Quản lý đào tạo, Đại học Kinh tế Quốc dân cho biết, chất lượng tuyển sinh đầu vào không ngừng cải thiện, số thí sinh có chứng chỉ quốc tế tăng đều từng năm. Trong quá trình học, sinh viên có chứng chỉ IELTS từ 6.5 trở lên sẽ được miễn ba học phần tiếng Anh và quy đổi điểm tối đa, góp phần nâng cao kết quả học tập.

Những con số ấn tượng trên cho thấy xu hướng tỷ lệ sinh viên tốt nghiệp loại giỏi, xuất sắc ngày càng tăng nhanh tại các cơ sở giáo dục đại học. Điều này phản ánh kết quả của quá trình đổi mới chương trình đào tạo, phương pháp giảng dạy và chính sách hỗ trợ sinh viên.

Tuy nhiên, nhiều chuyên gia đặt câu hỏi: Liệu tỷ lệ sinh viên tốt nghiệp đạt loại giỏi, xuất sắc ngày càng gia tăng có thực sự phản ánh đúng năng lực, hay đang xuất hiện tình trạng “lạm phát thành tích”?

TS Lê Viết Khuyến - Phó Chủ tịch Hiệp hội Các trường đại học, cao đẳng Việt Nam cho rằng, đây là vấn đề cần tiếp tục nghiên cứu, đánh giá thận trọng. Mục tiêu là vừa khuyến khích sinh viên phấn đấu học tập, vừa bảo đảm chất lượng thực chất của nguồn nhân lực.

Chất lượng thực quan trọng hơn “thành tích nổi”

Theo TS Lê Viết Khuyến, việc số lượng sinh viên đạt loại giỏi, xuất sắc nhiều hơn trước không đồng nghĩa chất lượng đào tạo được nâng cao tương ứng. Ở những trường có điểm chuẩn cao, tuyển sinh chọn lọc, kết quả này có thể được lý giải là hợp lý. Nhưng với những cơ sở có đầu vào ở mức trung bình mà tỷ lệ sinh viên tốt nghiệp loại giỏi, xuất sắc lại tăng đột biến thì cần xem xét lại cách đánh giá, tính điểm và cả tiêu chí phân loại tốt nghiệp.

Ông nhấn mạnh, nếu như trước đây sinh viên tốt nghiệp loại trung bình, khá chiếm tỷ lệ phổ biến thì nay bức tranh đã “đảo chiều”. “Nếu không điều chỉnh tiêu chí và tỷ lệ phân loại một cách hợp lý, kết quả học tập sẽ không còn phản ánh đúng chất lượng đào tạo. Thành tích cao chưa chắc đã mang lại vinh quang cho nhà trường. Tỷ lệ sinh viên loại giỏi cao cũng không đồng nghĩa trường sẽ thu hút thêm thí sinh. Nếu dễ dãi trong công nhận tốt nghiệp, chính người học sẽ phải gánh hậu quả”, TS Lê Viết Khuyến cảnh báo.

Theo Phó Chủ tịch Hiệp hội Các trường đại học, cao đẳng Việt Nam, một số cơ sở giáo dục đại học có xu hướng “nâng” kết quả để tạo lợi thế cạnh tranh. Điều này dẫn đến nghịch lý nhiều cử nhân, kỹ sư có bằng loại giỏi nhưng không đáp ứng được yêu cầu công việc của doanh nghiệp.

Thực tế này khiến TS Lê Viết Khuyến quan ngại. Nếu năng lực thực tế của sinh viên không tương xứng với xếp loại trong bằng cấp, không chỉ cá nhân người học bị đánh giá thấp trên thị trường lao động, mà uy tín, thương hiệu của nhà trường cũng được đơn vị sử dụng lao động đặt câu hỏi, rộng hơn là xã hội sẽ hoài nghi năng lực của cơ sở đào tạo.

Đặt vấn đề có nên lấy tỷ lệ sinh viên tốt nghiệp loại giỏi và xuất sắc hằng năm làm thước đo chất lượng đào tạo của trường đại học, PGS.TS Lê Đình Tùng – Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Y Hà Nội cho rằng, đây là tiêu chí tham khảo có thể sử dụng.

Tuy nhiên, theo ông, không nên chỉ dựa vào điểm số hay tỷ lệ phần trăm đạt loại giỏi - xuất sắc. Việc lượng giá, đánh giá cần bao gồm cả ý kiến phản hồi của các bên liên quan như: Sinh viên, cựu sinh viên, giảng viên, đồng thời đặt trọng tâm vào việc đáp ứng chuẩn đầu ra của chương trình đào tạo và những mục tiêu mà nhà trường cam kết với xã hội.

Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Y Hà Nội nhấn mạnh, các cơ sở tuyển dụng, ngoài bằng cấp và kết quả học tập, cần bổ sung tiêu chí đánh giá khả năng đáp ứng yêu cầu công việc. Do đó, việc quan sát và đánh giá người học trong thời gian thử việc là cần thiết để có nhận xét chính xác, khách quan.

Cách làm này cũng tạo sức ép tích cực, buộc các cơ sở đào tạo – đặc biệt trong các ngành Y khoa, Điều dưỡng, Răng - Hàm - Mặt phải chú trọng đào tạo năng lực thực hành, rèn luyện kỹ năng nghề, thay vì chỉ dừng lại ở việc học để lấy điểm hay để thi.

Về phía cơ sở đào tạo, PGS.TS Lê Đình Tùng cho biết, Trường Đại học Y Hà Nội đã lấy ý kiến từ nhiều bên, trong đó có các sở y tế địa phương, bệnh viện và cơ sở thực hành để làm căn cứ xây dựng và tổ chức chương trình đào tạo. Nhà trường đặt mục tiêu đào tạo ra những sinh viên có năng lực, đáp ứng được các yêu cầu nghề nghiệp cụ thể.

Ông khẳng định, sinh viên tốt nghiệp trước hết phải “làm được nghề”. Bên cạnh đó, họ cần có kiến thức khoa học cơ bản, nền tảng chuyên môn vững chắc để phát triển bản thân, làm việc độc lập, đưa ra quyết định đúng đắn. Đồng thời, sinh viên phải được trang bị đầy đủ kiến thức trong chuyên ngành cùng những hiểu biết mở rộng ở các lĩnh vực khác để thích ứng sự phát triển không ngừng của xã hội.

Theo TS Lê Viết Khuyến, chất lượng thực chất phải được đặt cao hơn những con số thành tích. Điểm số hay tỷ lệ loại giỏi chỉ có ý nghĩa khi phản ánh đúng năng lực, giúp sinh viên sẵn sàng bước vào thực tế nghề nghiệp. Nếu không, thành tích cao “vô tình” sẽ làm mất uy tín của cơ sở đào tạo, gây thiệt thòi cho chính người học và xã hội.

Lãnh đạo Đại học Kinh tế Quốc dân trao giấy khen và tặng hoa cho thủ khoa các ngành, chương trình đào tạo tại Lễ tốt nghiệp hồi cuối tháng 8/2025. Ảnh: Website nhà trường

“Lạm phát thành tích”?

Chất lượng thực quan trọng hơn “thành tích nổi”

Theo TS Lê Viết Khuyến, chất lượng thực chất phải được đặt cao hơn những con số thành tích. Điểm số hay tỷ lệ loại giỏi chỉ có ý nghĩa khi phản ánh đúng năng lực, giúp sinh viên sẵn sàng bước vào thực tế nghề nghiệp. Nếu không, thành tích cao “vô tình” sẽ làm mất uy tín của cơ sở đào tạo, gây thiệt thòi cho chính người học và xã hội.