Xoay xở bổ sung tuyển sinh trường nghề

Nặng tâm lý “sính bằng cấp”

Bà Phạm Thị Nguyệt Minh - Cán bộ phụ trách Phòng Đào tạo, Trường Trung cấp Xây dựng Hà Nội cho biết, tính đến thời điểm hiện tại, nhà trường tuyển sinh được 60% chỉ tiêu cho năm học 2025 - 2026.

Nhà nước đã và đang có nhiều chính sách khuyến khích phát triển giáo dục nghề nghiệp (GDNN) thông qua học bổng, hỗ trợ chi phí đào tạo cho học sinh tốt nghiệp THCS học lên trình độ trung cấp. Dù còn nhiều thách thức nhưng những năm gần đây, phụ huynh và học sinh đã có nhiều thay đổi trong nhận thức về học nghề.

Học sinh tốt nghiệp THCS có thể vừa học nghề vừa học văn hóa, rút ngắn thời gian đào tạo và tiết kiệm chi phí, phù hợp với điều kiện kinh tế nhiều gia đình. Chương trình học văn hóa GDTX (hệ song bằng) giảm tải phù hợp với học sinh xác định học nghề. Nhà trường có liên kết với các trường đại học, cao đẳng tạo cơ hội liên thông nâng cao trình độ…

Tuy nhiên, nhiều phụ huynh và học sinh có tâm lý “sính bằng đại học” và coi học nghề là lựa chọn cuối cùng nên tỷ lệ tuyển sinh chưa đạt kế hoạch đề ra. Ngoài ra, công tác phân luồng và hướng nghiệp chưa hiệu quả. Học sinh sau THCS chưa đủ năng lực để phân định ngành nghề yêu thích hoặc phù hợp. Việc tư vấn hướng nghiệp chỉ tập trung vào những em học lực yếu.

Chung quan điểm trên, ông Nguyễn Phong Tân - Phó Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Công thương Hà Nội cho hay, hiện nhà trường đã tuyển được gần 70% chỉ tiêu và đang tiếp tục tuyển bổ sung theo kế hoạch năm học 2025 - 2026. Nhà trường được trang bị hệ thống cơ sở vật chất, phòng thực hành khá đồng bộ, hiện đại phục vụ nhu cầu dạy và học của sinh viên, học sinh các ngành đào tạo.

Năm nay, nhà trường được giao tuyển sinh khoảng 40 chỉ tiêu cho ngành Bán dẫn; chương trình đào tạo, giảng viên cũng như các trang thiết bị thực hành sẽ được nhà trường phối hợp cùng Khoa Điện tử, Trường Điện - Điện tử của Đại học Bách khoa Hà Nội thực hiện. Việc trang bị cơ sở vật chất đào tạo ngành này tốn khoảng 10 tỷ đồng và sẽ được tiến hành theo từng giai đoạn cụ thể với lộ trình rõ ràng.

Từ thực tiễn đơn vị, ông Nguyễn Thái Việt - Giám đốc Trung tâm Tuyển sinh và Giới thiệu việc làm, Trường Cao đẳng Cơ điện Phú Thọ cho biết, nhà trường mới tuyển sinh được hơn 60% chỉ tiêu của năm nay. Giống như các năm trước, nhà trường thường phải chờ đợi các trường đại học tuyển sinh xong mới tiếp tục tuyển.

“Hàng năm, chúng tôi đẩy mạnh hoạt động tư vấn tuyển sinh - hướng nghiệp tại các trường phổ thông để các em thấy được những giá trị của việc đi học nghề, học đại học không phải con đường duy nhất để thành công. Tuy nhiên, trong khi chờ kết quả xét tuyển đại học, nhiều em tranh thủ đi làm cho đến khi gọi đi học nghề thì các em lại không muốn đi học nên tuyển sinh càng khó”, ông Nguyễn Thái Việt bày tỏ.

Sinh viên Trường Cao đẳng FPT Polyschool được trao học bổng. Ảnh: NTCC

Cần giải pháp lâu dài

Tính đến nay, Trường Cao đẳng FPT PolySchool đã hoàn tất công tác tuyển sinh. Ông Bùi Quang Hùng - Giám đốc điều hành Trường Cao đẳng FPT PolySchool thông tin, trước khi kỳ thi tuyển sinh vào 10 năm học 2025 - 2026 diễn ra, có khoảng 56% học sinh đến đăng ký học tại trường so với chỉ tiêu. Trước khi có điểm chuẩn tiếp tục có khoảng 22% học sinh đến nộp hồ sơ nhập học.

Học sinh sau khi tốt nghiệp THCS vào trường sẽ được học 4 môn văn hóa bắt buộc gồm: Toán, Ngữ văn, Lịch sử, Vật lí. Chương trình đào tạo 3 năm tương đương với 9 học kỳ; trong đó sau 6 học kỳ đầu các bạn được cấp bằng trung cấp và giấy chứng nhận đủ yêu cầu khối lượng kiến thức văn hóa THPT; tiếp tục học 1 năm (3 học kỳ nữa) các em sẽ có bằng cao đẳng chính quy và được hỗ trợ giới thiệu việc làm hoặc lựa chọn học lên các trình độ cao hơn.

“Mô hình đào tạo của FPT PolySchool dựa trên phương pháp đào tạo thông qua dự án thực giúp cho các em tích luỹ được kinh nghiệm thực tế, từ đó đáp ứng được nhu cầu của các doanh nghiệp trong thời kỳ hiện nay. Chương trình đào tạo của trường được cập nhật liên tục theo giáo trình của các nhà xuất bản lớn trên thế giới để đảm bảo kiến thức các em luôn sát với thực tế phát triển của ngành công nghiệp đó trên thế giới”, ông Bùi Quang Hùng nói.

Để tháo gỡ “nút thắt” trong tuyển sinh GDNN ở giai đoạn này, bà Phạm Thị Nguyệt Minh - Cán bộ phụ trách Phòng Đào tạo, Trường Trung cấp Xây dựng Hà Nội nhấn mạnh, nhà trường sẽ tiếp tục giữ vững, mở rộng mối quan hệ với doanh nghiệp, hỗ trợ học sinh sau tốt nghiệp, tìm kiếm việc làm, khảo sát thông tin phản hồi về người lao động để có cơ sở xây dựng và điều chỉnh chương trình đào tạo.

“Đồng thời nghiên cứu xây dựng cơ chế, huy động cán bộ, giáo viên, doanh nghiệp, các đối tượng khác tham gia tích cực vào các hoạt động của công tác tuyển sinh. Thường xuyên khảo sát thăm dò ý kiến, nguyện vọng của học sinh, doanh nghiệp để có cơ sở mở các lớp đào tạo ngắn hạn, và điều chỉnh, cập nhật chương trình”, bà Nguyệt Minh trao đổi.

Dưới góc nhìn chuyên gia, NGƯT Lâm Văn Quản - Chủ tịch Hiệp hội Giáo dục nghề nghiệp TPHCM cho biết, ở Đức, Úc, Nhật Bản, Hàn Quốc hay Singapore... người dân cũng có tâm lý coi trọng đại học. Nhưng nhờ có chiến lược nhân lực quốc gia và chính sách điều tiết mạnh mẽ, họ phân bổ hợp lý giữa đại học - cao đẳng - trung cấp, đồng thời đặt GDNN trong tổng thể hệ thống học tập suốt đời.

Người lao động có thể đi học lại, học bổ sung, nâng cấp kỹ năng nhiều lần trong đời. Ở Việt Nam, điểm nghẽn lớn nhất là tâm lý “đại học bằng mọi giá”. Khi xã hội chưa quen với khái niệm “học tập liên tục, học để làm - làm để học” thì con đường nghề nghiệp của nhiều bạn trẻ bị bó hẹp trong một lựa chọn duy nhất.

Theo vị chuyên gia, GDNN phải song hành và bình đẳng với đại học, nằm trong hệ thống học tập suốt đời. Nhà nước phải điều tiết bằng công cụ tài chính (học phí, học bổng), chính sách việc làm, gắn kết nhà trường - doanh nghiệp và mở lối để người học có thể quay lại học thường xuyên, liên thông dễ dàng. Hệ thống dữ liệu thị trường lao động được cập nhật, minh bạch để định hướng học tập và đào tạo lại.

“Giáo dục nghề nghiệp không chỉ là đào tạo ban đầu, mà phải trở thành một phần của hệ thống học tập suốt đời và giáo dục thường xuyên. Người lao động có thể học - làm - học lại trong suốt hành trình nghề nghiệp. Chỉ khi đó, chúng ta mới có nguồn nhân lực thật sự linh hoạt, thích ứng với chuyển đổi số, kinh tế xanh và hội nhập quốc tế”, NGƯT Lâm Văn Quản nhấn mạnh thêm.

Công tác tư vấn hướng nghiệp cho học sinh sau tốt nghiệp THCS được nhiều cơ sở GDNN chú trọng triển khai. Ảnh: NTCC

Nặng tâm lý “sính bằng cấp”

Cần giải pháp lâu dài

“Giáo dục nghề nghiệp không chỉ là đào tạo ban đầu, mà phải trở thành một phần của hệ thống học tập suốt đời và giáo dục thường xuyên. Người lao động có thể học - làm - học lại trong suốt hành trình nghề nghiệp. Chỉ khi đó, chúng ta mới có nguồn nhân lực thật sự linh hoạt, thích ứng với chuyển đổi số, kinh tế xanh và hội nhập quốc tế”, NGƯT Lâm Văn Quản nhấn mạnh thêm.