'Báo động đỏ' sức bền tâm lý

Giỏi chuyên môn nhưng “dễ vỡ” trước áp lực

Thiên Kim, 23 tuổi (Bình Thạnh, TPHCM), tốt nghiệp loại giỏi từ một trường đại học có tiếng tại TPHCM. Dù luôn tự tin mình có khả năng làm việc tại các công ty quảng cáo lớn, nhưng chỉ sau 2 tháng Kim đã nộp đơn xin nghỉ việc. “Em không chấp nhận được việc sếp phê bình bản thiết kế của mình vì không đáp ứng đúng yêu cầu gấp của khách hàng. Em cảm thấy bị tổn thương, không được tôn trọng”, Kim chia sẻ.

Tương tự, Tuấn Hùng, 24 tuổi (Dĩ An, TPHCM), được bạn bè gán cho biệt danh “chuyên gia nhảy việc”. Hai năm sau khi ra trường, Hùng đã làm việc cho 4 công ty khác nhau trong lĩnh vực marketing. Kịch bản luôn lặp lại: Giai đoạn đầu hào hứng, sau khoảng 3 - 4 tháng bắt đầu cảm thấy mệt mỏi, công việc lặp đi lặp lại và không còn cảm hứng. “Em còn trẻ, không ổn thì nghỉ. Thời gian còn nhiều, em cần tìm một công việc thực sự đam mê, nơi em có thể sáng tạo mỗi ngày mà không bị gò bó”, Hùng tâm sự.

ThS Nguyễn Văn Tài - chuyên viên Phòng Tuyển sinh và Truyền thông, Trường Đại học Ngân hàng TPHCM nhận định, đây là hệ quả của sự thiếu gắn kết giữa đào tạo trong nhà trường và thực tiễn khốc liệt của doanh nghiệp. Nhiều sinh viên được bao bọc trong môi trường học đường tương đối an toàn, ít áp lực.

Các em học để qua môn, có điểm số đẹp, nhưng lại thiếu sự cọ xát với những tình huống thực tế. Khi bước vào doanh nghiệp, nơi hiệu suất và kết quả là thước đo hàng đầu, các em dễ rơi vào trạng thái sốc văn hóa. Một lời phê bình thẳng thắn từ cấp trên có thể bị diễn giải thành sự công kích cá nhân.

Cùng quan điểm trên, ông Trần Đăng Lưu - Giám đốc Công ty TNHH Đầu tư và Phát triển Đăng Lưu (TPHCM), cho rằng “kỹ năng cứng” chỉ là điều kiện cần với một người lao động. IQ có thể giúp một người vượt qua vòng phỏng vấn, nhưng EQ (trí tuệ cảm xúc) mới là yếu tố giúp bạn tồn tại, hòa nhập và thăng tiến.

“Chúng tôi đã gặp nhiều bạn trẻ có tay nghề tốt, làm bài đánh giá năng lực kỹ thuật xuất sắc, nhưng khi yêu cầu phối hợp với một đội nhóm phức tạp, hoặc xử lý khiếu nại từ khách hàng khó tính thì lại hoàn toàn lúng túng, thậm chí né tránh trách nhiệm”, ông Lưu chia sẻ.

Hãy là “chiến binh”

Mặc dù chỉ tốt nghiệp với tấm bằng trung bình khá, không quá nổi bật về thành tích học tập, nhưng Mỹ Lan, 24 tuổi, chuyên viên phát triển kinh doanh tại TPHCM nhanh chóng thích nghi và chứng tỏ giá trị bản thân tại công ty.

Lan bộc bạch: “Em không ngại nhận nhiệm vụ khó và sẵn sàng lắng nghe góp ý một cách tích cực từ sếp và các anh chị đồng nghiệp. Càng bị la mắng, càng được nhắc nhở thì bản thân mới thấy điểm còn thiếu sót để rút kinh nghiệm, cố gắng hơn trong công việc. Kiến thức chuyên môn có thể đào tạo, nhưng thái độ cầu tiến, tinh thần trách nhiệm và khả năng làm việc nhóm thì phải tự trau dồi mỗi ngày”.

ThS Phạm Thanh Bình - Giám đốc Trung tâm Truyền thông và Giới thiệu việc làm, Trường Cao đẳng Đại Việt Sài Gòn khẳng định, thị trường lao động hiện đại không cần những “chú gà công nghiệp” chỉ biết làm theo chỉ dẫn. Họ cần những “chiến binh” thực thụ, tức là những người không chỉ giỏi chuyên môn, mà còn có bản lĩnh, biết cách hợp tác để chiến thắng và sẵn sàng đứng dậy sau mỗi lần vấp ngã. Đây chính là sự khác biệt cốt lõi giữa một sinh viên mới ra trường và một người lao động chuyên nghiệp.

Để không bị tụt hậu, cả hệ thống giáo dục và bản thân người trẻ cần có sự thay đổi mang tính hệ thống. Đầu tiên, cần tái định hình chương trình đào tạo. Các trường đại học, cao đẳng cần xem kỹ năng mềm là một chuẩn đầu ra bắt buộc.

“Trường Cao đẳng Đại Việt Sài Gòn đã tích hợp các môn học như Kỹ năng giao tiếp, Kỹ năng giải quyết vấn đề, Kỹ năng làm việc nhóm vào chương trình chính khóa. Bên cạnh đó, việc tăng cường các hoạt động tham quan doanh nghiệp (company tour), workshop với chuyên gia và các dự án thực tế sẽ giúp sinh viên sớm va chạm với văn hóa doanh nghiệp”, ThS Bình cho biết.

Ở góc độ doanh nghiệp, ông Trần Đăng Lưu nhấn mạnh sự chủ động rèn luyện của sinh viên ngoài việc học trên giảng đường. Giới trẻ cần năng nổ tham gia các hoạt động ngoại khóa, câu lạc bộ, tổ chức cộng đồng, các chiến dịch tình nguyện. Đây là môi trường rèn luyện kỹ năng lãnh đạo, tổ chức, giao tiếp và đặc biệt là lòng trắc ẩn - những phẩm chất vàng của một nhân sự xuất sắc.

ThS Nguyễn Văn Tài chỉ ra 5 nhóm kỹ năng mềm cốt lõi, người trẻ cần hiểu đúng và rèn luyện. Đầu tiên là kỹ năng giao tiếp và hợp tác. Không chỉ nói chuyện lưu loát, mà còn là khả năng lắng nghe thấu cảm, trình bày ý tưởng rõ ràng qua email, báo cáo và làm việc hiệu quả trong tập thể đa dạng. Thứ hai, giới trẻ cần có kỹ năng giải quyết vấn đề và tư duy phản biện, chủ động phân tích gốc rễ vấn đề, đề xuất giải pháp sáng tạo, lường trước rủi ro.

Thứ ba là kỹ năng quản lý bản thân, bao gồm quản lý thời gian hiệu quả, giữ kỷ luật cá nhân, chịu được áp lực công việc và cam kết về tiến độ, chất lượng. Ngoài ra, sinh viên phải có khả năng học hỏi và thích nghi, biết tự học, tiếp thu công nghệ, quy trình mới trong thời đại 4.0. Cuối cùng là trau đồi thái độ, đạo đức nghề nghiệp, phải luôn trung thực, trách nhiệm, cầu tiến và chuyên nghiệp trong từng hành động nhỏ.

ThS Phạm Thanh Bình cho biết: “Trong bối cảnh hội nhập, mỗi sinh viên cần hiểu rằng, học nghề không chỉ dừng lại ở tay nghề, mà còn là hành trình rèn luyện bản thân để trở thành một người lao động toàn diện - vừa giỏi nghề, vừa chuyên nghiệp. Giỏi nghề để tạo cơ hội, giỏi kỹ năng mềm để nắm giữ và phát triển cơ hội ấy. Đây chính là “giá trị kép” giúp thế hệ lao động trẻ tự tin bước vào đời và thành công trên con đường sự nghiệp”.

Sinh viên tìm kiếm cơ hội việc làm, thực tập tại Ngày hội Thực tập và Việc làm UEH Career Fair 2024. Ảnh: UEH

Giỏi chuyên môn nhưng “dễ vỡ” trước áp lực

Hãy là “chiến binh”

ThS Phạm Thanh Bình cho biết: “Trong bối cảnh hội nhập, mỗi sinh viên cần hiểu rằng, học nghề không chỉ dừng lại ở tay nghề, mà còn là hành trình rèn luyện bản thân để trở thành một người lao động toàn diện - vừa giỏi nghề, vừa chuyên nghiệp. Giỏi nghề để tạo cơ hội, giỏi kỹ năng mềm để nắm giữ và phát triển cơ hội ấy. Đây chính là “giá trị kép” giúp thế hệ lao động trẻ tự tin bước vào đời và thành công trên con đường sự nghiệp”.