Đưa STEM và trí tuệ nhân tạo đến vùng khó: Thu hẹp khoảng cách công nghệ

Tiếp động lực cho thầy và trò

Mỗi tuần, buổi sinh hoạt của Câu lạc bộ STEM - Robot Trường Phổ thông Dân tộc bán trú Tiểu học và THCS Hữu Lễ (Tri Lễ, Lạng Sơn) luôn được học sinh háo hức chờ đợi. Tại đây, các em được hòa mình vào niềm đam mê lập trình, làm quen với mô hình Robot và thực hành sáng tạo.

Ông Lý Văn Quang - Hiệu trưởng nhà trường cho biết: “Với học sinh vùng cao, học lập trình và tiếp cận các mô hình Robot từng là điều xa xỉ. Vì vậy, khi thành lập câu lạc bộ, chúng tôi luôn gắn các hoạt động trải nghiệm thực tế như lắp ráp, thử nghiệm, lập trình robot hay tổ chức nghiên cứu STEM để các em được trực tiếp tham gia”.

Sau ba năm triển khai, Câu lạc bộ STEM - Robot đã trở thành sân chơi bổ ích, giúp học sinh tự tin tham gia các cuộc thi lập trình Robot do tỉnh tổ chức. “Thầy cô cũng được tiếp cận công nghệ mới, nâng cao năng lực nghề nghiệp và biết ứng dụng công nghệ vào giảng dạy để tạo hứng thú cho học sinh”, ông Quang chia sẻ.

Tri Lễ - một trong những xã vùng khó của tỉnh Lạng Sơn - đã tiên phong đưa nội dung STEM, Robot, AI vào kế hoạch phát triển giáo dục. Ông Ngô Văn Hiền - Phó Chủ tịch xã Tri Lễ, cho biết: “Để triển khai thuận lợi, chúng tôi mời chuyên gia về tập huấn cho giáo viên sử dụng AI trong quản lý, giảng dạy. 100% giáo viên được yêu cầu thực hiện ít nhất hai tiết dạy STEM mỗi học kỳ và khai thác hiệu quả các công cụ AI. Đồng thời, các trường đều thành lập câu lạc bộ STEM, Robot để học sinh tham gia thi Robot ảo và trình diễn Robot thật”.

Ngoài ra, Tri Lễ còn tổ chức các cuộc thi đấu Robot giữa các trường, ngày hội STEM cấp xã, các giải đấu Robot KCbot, AIM..., tạo môi trường giao lưu, học hỏi. Đồng thời, xã đã kết nối với các doanh nghiệp công nghệ giáo dục để tài trợ thiết bị, hỗ trợ tập huấn và chia sẻ kinh nghiệm. “Chúng tôi muốn biến việc học lập trình, Robot và STEM thành sân chơi thật sự, để học sinh vùng khó không còn xem đó là giấc mơ xa vời”, ông Hiền bày tỏ.

Ông Ngô Văn Hiền (thứ tư từ trái sang) cùng các đơn vị hỗ trợ tập huấn STEM, Robot. Ảnh: NVCC

Xóa khoảng cách

Từ năm 2022 đến nay, Khoa Khoa học và Công nghệ Giáo dục (Đại học Bách khoa Hà Nội) đã triển khai chuỗi dự án “Chắp cánh STEM, E-learning và Ứng dụng AI trong dạy học và quản lý nhà trường” tại các địa phương như Lào Cai, Lai Châu, Quảng Trị, Thanh Hóa, Hà Giang... Trong ba năm, hơn 1.000 lượt giáo viên mầm non, tiểu học và THCS đã được tập huấn trực tiếp và trực tuyến.

Các nội dung đào tạo gồm: dạy học STEM theo hướng nghề nghiệp và tích hợp liên môn; thiết kế bài giảng E-learning (bài giảng số, tương tác, ứng dụng LMS...); ứng dụng AI trong dạy học và quản lý (tạo câu hỏi kiểm tra, video bài giảng, thiết kế hoạt động học bằng ChatGPT, Gamma, Gemini...); cùng kỹ năng soạn thảo văn bản, xử lý công việc quản lý bằng công cụ số và AI.

PGS.TS Lê Hiếu Học - Trưởng khoa Khoa học và Công nghệ Giáo dục, Đại học Bách khoa Hà Nội, cho biết: “Sự phối hợp giữa đại học, địa phương và doanh nghiệp trong ứng dụng STEM, AI vào giáo dục vùng cao đã mang lại nhiều hiệu quả thiết thực. Các dự án khơi dậy hứng thú học tập và niềm đam mê công nghệ cho học sinh. Khi được trải nghiệm trực tiếp các mô hình STEM, Robot, ứng dụng số…, học sinh vùng cao trở nên say mê với Toán, Khoa học và Công nghệ thông tin, không còn coi công nghệ là điều xa xỉ”.

Theo PGS.TS Lê Hiếu Học, việc hợp tác này cũng góp phần thu hẹp khoảng cách số, tạo động lực đổi mới phương pháp giảng dạy cho nhà trường và giáo viên. Đồng thời, giảng viên và sinh viên tham gia dự án có thêm cơ hội nghiên cứu thực tiễn, tiếp cận dữ liệu phong phú, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo và gắn nghiên cứu với đời sống.

Với hơn 10 năm đồng hành cùng các chương trình STEM vùng cao, ông Đỗ Hoàng Sơn - thành viên Tổ chức Liên minh STEM, chia sẻ: “Khi lựa chọn hỗ trợ các trường vùng khó, chúng tôi mong muốn thầy cô và học trò có thêm cơ hội tiếp cận công nghệ, từ đó ứng dụng vào giảng dạy và học tập. Thúc đẩy giáo dục STEM ở vùng cao cũng là cách nâng cao chất lượng giáo dục, giúp học sinh phát triển đam mê và tư duy sáng tạo”.

Qua thực tế triển khai, ông Sơn nhận thấy: “Khi được tham gia và hỗ trợ tập huấn STEM, Robot, cả giáo viên lẫn học sinh đều rất hào hứng, ham học hỏi. Điều này dần thay đổi nhận thức của nhiều người rằng giáo dục STEM hay Robot chỉ dành cho nơi có điều kiện. Thực tế, học sinh vùng khó hoàn toàn có thể sáng tạo và đạt thành tích cao nếu được trao cơ hội”.

Ông dẫn chứng: “Học sinh Trường Phổ thông Dân tộc bán trú THCS Tri Lễ, dù thuộc xã nghèo nhưng đã giành giải Nhất Cuộc thi Robot VEX ảo cấp quốc gia năm 2024. Điều đó cho thấy, khi được tiếp cận, học sinh nông thôn vùng khó vẫn có thể tỏa sáng”.

Sau mỗi khóa học, chúng tôi đều thực hiện đánh giá trực tiếp và khảo sát hiệu quả. Thầy cô tại địa phương đã có thể tự thiết kế bài giảng STEM, E-learning phù hợp với học sinh; ứng dụng AI trong thiết kế nội dung, bài kiểm tra, giáo án; đồng thời hình thành nhóm giáo viên nòng cốt có khả năng nhân rộng mô hình. - PGS.TS Lê Hiếu Học

Học sinh xã Tri Lễ (Lạng Sơn) tham gia học và nghiên cứu Robot. Ảnh: NVCC

Tiếp động lực cho thầy và trò

Xóa khoảng cách

Sau mỗi khóa học, chúng tôi đều thực hiện đánh giá trực tiếp và khảo sát hiệu quả. Thầy cô tại địa phương đã có thể tự thiết kế bài giảng STEM, E-learning phù hợp với học sinh; ứng dụng AI trong thiết kế nội dung, bài kiểm tra, giáo án; đồng thời hình thành nhóm giáo viên nòng cốt có khả năng nhân rộng mô hình. - PGS.TS Lê Hiếu Học