Giáo dục tài chính: Bước đi chiến lược

Một hoạt động giáo dục tài chính của Trường Tiểu học Long Xuyên (Phúc Thọ, Hà Nội). Ảnh: NTCC

Giáo dục tài chính trong chương trình giáo dục phổ thông không chỉ dừng lại ở cung cấp kiến thức cơ bản, mà cần hướng cho học sinh sự hiểu biết về các kỹ năng quản lý tài chính cá nhân. Đây cũng là một trong những phẩm chất, năng lực được định hướng trong Chương trình GDPT 2018.

Trang bị kỹ năng quản lý chi tiêu

Sau Tết Nguyên đán, Nguyễn Khánh Ly - học sinh lớp 5 Trường Tiểu học Thiện Phiến (Tiên Lữ, Hưng Yên) được khá nhiều tiền lì xì nhưng còn bỡ ngỡ với việc tự chi tiêu và quản lý tài chính cá nhân. Do đó toàn bộ số tiền được mừng tuổi đầu năm, em gửi bố, mẹ quản lý.

Còn Nguyễn Trung Kiên - sinh viên năm thứ nhất, Trường Đại học Công nghiệp Hà Nội được gia đình cấp một khoản tiền cố định hằng tháng từ khi bước vào cuộc sống tự lập. Tuy nhiên, do được bố mẹ bao bọc, chu cấp mọi chi phí từ nhỏ nên khi sống xa gia đình, Trung Kiên lúng túng chưa biết quản lý tài chính và lập kế hoạch chi tiêu.

Thời điểm hiện tại, dù cố gắng tiết kiệm nhưng nam sinh đã phải vay tiền bạn cùng phòng để sinh hoạt, đợi tháng tiếp theo gia đình gửi tiền mới có thể trang trải. Từ những trải nghiệm cá nhân, Trung Kiên cho rằng, giáo dục tài chính cần được chú trọng trong các cơ sở giáo dục mầm non, phổ thông. Qua đó, giúp học sinh có kỹ năng quản lý chi tiêu.

Trong một số tiết học và hoạt động giáo dục, cô Phạm Thị Nhung - giáo viên Trường Tiểu học Thiện Phiến (Tiên Lữ, Hưng Yên) áp dụng phương pháp “học mà chơi, chơi mà học”, giúp trẻ hiểu bản chất của tiền và trang bị kỹ năng quản lý chi tiêu. Chẳng hạn, thông qua hoạt động hội chợ, cô Nhung hướng dẫn học sinh phân bổ nguồn tiền để tham gia vào các hoạt động.

“Hoạt động trải nghiệm lớp 2 giúp học sinh nêu được cách mua, bán hàng hóa trong cửa hàng, chợ, siêu thị hoặc trung tâm thương mại; thực hành (theo tình huống giả định) lựa chọn hàng hóa phù hợp về giá cả và chất lượng. Trong môn Công nghệ lớp 3 và 4, yêu cầu học sinh tính toán chi phí cho đồ chơi đơn giản, dân gian tự làm”, cô Nhung viện dẫn, đồng thời ghi nhận, đưa giáo dục tài chính vào chương trình giáo dục phổ thông thể hiện tầm nhìn của Chính phủ, Bộ GD&ĐT khi hướng tới sự phát triển công dân toàn cầu đáp ứng nhu cầu của đất nước và thế giới.

Giáo dục tài chính cho học sinh thông qua các câu hỏi đố vui, vận dụng thực tiễn... Ảnh: Mai Huệ

Lồng ghép vào chương trình giảng dạy

Theo cô Nhung, giáo dục tài chính là nội dung quan trọng nhằm góp phần phát triển toàn diện phẩm chất, năng lực cho học sinh. Đây là kỹ năng cần trang bị trong môi trường học đường. Bên cạnh đó, phụ huynh phải nhận thức đúng đắn về tầm quan trọng giáo dục tài chính, từ đó đồng thuận và phối hợp với nhà trường, vì lợi ích của các em.

Thực tế cho thấy, ở Việt Nam, ngay từ khi học lớp 1, nhiều trẻ em được bố mẹ cho tiền để tiêu vặt hằng ngày nhưng ít phụ huynh hướng dẫn, giáo dục con cách tiêu tiền đúng cách. TS Nguyễn Tùng Lâm - Phó Chủ tịch Hội Khoa học tâm lý giáo dục học Việt Nam, Chủ tịch Hội đồng giáo dục Trường THPT Đinh Tiên Hoàng (Ba Đình, Hà Nội) nhận thấy, còn khoảng cách giữa bố mẹ và con cái khi trò chuyện về các vấn đề tiền bạc. Trẻ thường ái ngại khi xin tiền phải giải trình với người lớn tiêu vào việc gì, tại sao.

Thời gian qua, giáo dục tài chính được nhiều cơ sở giáo dục mầm non, phổ thông tích hợp linh hoạt trong các môn học và hoạt động giáo dục thông qua bài tập tình huống, câu chuyện, hoạt động trải nghiệm như: Hội chợ, đi siêu thị… Qua đó, học sinh biết giá trị đồng tiền, cách chi tiêu, quý công sức lao động, trên hết hiểu những vất vả của cha mẹ trong việc kiếm tiền.

Trong Chương trình GDPT 2018, lần đầu tiên giáo dục tài chính được đưa vào các môn học và hoạt động giáo dục, gồm: Toán, Ngữ văn, Giáo dục công dân, Tự nhiên và Xã hội, Công nghệ, Hoạt động trải nghiệm. Nội dung giáo dục này là bắt buộc nhằm phát triển toàn diện phẩm chất, năng lực cho học sinh.

Tại Hội thảo “Định hướng giáo dục tài chính cho học sinh phổ thông Việt Nam”, PGS.TS Phạm Quốc Khánh - Phó Cục trưởng Cục Quản lý chất lượng (Bộ GD&ĐT) nhấn mạnh tầm quan trọng của việc định hướng giáo dục tài chính trong chương trình giáo dục phổ thông.

Để đạt hiệu quả, các trường cần lồng ghép nội dung giáo dục tài chính vào chương trình giảng dạy thông qua các môn học và hoạt động ngoại khóa. Đồng thời, giáo viên cần được trang bị kỹ năng chuyên môn để truyền tải kiến thức một cách dễ hiểu và gần gũi với học sinh.

Theo bà Lê Anh Lan - chuyên gia giáo dục Quỹ Nhi đồng Liên Hợp Quốc (UNICEF) tại Việt Nam, giáo dục tài chính không chỉ dừng lại ở việc cung cấp kiến thức cơ bản, mà cần hướng đến sự hiểu biết chuyên sâu về các kỹ năng quản lý tài chính cá nhân như: Chi tiêu, tiết kiệm, đầu tư và quản lý rủi ro.

Để làm được điều này, giáo viên cần được trang bị kiến thức chuyên môn về giáo dục tài chính, đồng thời hiểu rõ tâm lý và rào cản mà các em có thể gặp phải khi tiếp cận khái niệm tài chính.

Giáo dục tài chính là một trong những mục tiêu quan trọng để thực hiện thành công Chiến lược tài chính toàn diện quốc gia, được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định số 149/QĐ-TTg ngày 22/01/2020.

GS.TS Lê Anh Vinh - Viện trưởng Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam nhấn mạnh: Quản lý tài chính cá nhân không đơn thuần là việc kiếm tiền hay tiết kiệm, mà là sự kết hợp tổng hòa giữa thu nhập, chi tiêu, tiết kiệm, đầu tư và quản lý rủi ro.

Điều này còn liên quan đến việc xây dựng thói quen và hành vi cá nhân, kết hợp với kiến thức về các sản phẩm, dịch vụ tài chính. “Tuy nhiên, nhiều người dân Việt Nam còn xa lạ với các khái niệm tài chính cơ bản, do đó việc giáo dục tài chính ngay từ nhà trường là bước đi chiến lược và cấp bách”, GS.TS Lê Anh Vinh nhấn mạnh.

Nhận thức được tầm quan trọng của việc nâng cao hiểu biết tài chính, trong khuôn khổ hợp tác giữa UNICEF và Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam giai đoạn 2024 - 2025, một hợp phần về “Thích ứng bộ tài liệu giáo dục tài chính cho học sinh Việt Nam” đã được xây dựng. Bộ tài liệu này sẽ triển khai thí điểm tại một số tỉnh đại diện cho 6 vùng kinh tế - xã hội của Việt Nam.