Trường học trở thành 'lá chắn' an toàn cho học sinh trong thế giới số

Trong bối cảnh đó, trường học trở thành “lá chắn” quan trọng, giúp học sinh được trang bị kiến thức, kỹ năng và thái độ đúng đắn để bảo vệ mình.

Đa dạng hình thức

Hiện nay, nhiều trường học tại TPHCM đã chủ động triển khai các biện pháp bảo vệ học sinh trên không gian mạng thông qua hoạt động giáo dục kỹ năng số, tuyên truyền về nguy cơ trực tuyến và hợp tác với phụ huynh để giám sát việc sử dụng công nghệ, cũng như cung cấp thông tin về các đường dây nóng hỗ trợ như 111 (Tổng đài Quốc gia bảo vệ trẻ em) và 113 (Cơ quan Công an)... nhằm xử lý khẩn cấp, hướng tới xây dựng môi trường số an toàn cho học sinh.

Tại Trường THPT Bình Tân (phường Bình Tân, TPHCM), ban giám hiệu cùng thầy cô luôn nhắc nhở học sinh tuyệt đối không chia sẻ thông tin cá nhân như số điện thoại, địa chỉ, mật khẩu... cho người lạ trên mạng.

Bà Nguyễn Thị Kim Huệ - Hiệu trưởng nhà trường, nhận định: Học sinh THPT - nhóm thường xuyên tiếp xúc với Internet và mạng xã hội, thường đối diện với nhiều nguy cơ bị lừa đảo qua mạng. Các chiêu thức lừa đảo thường gặp là kẻ gian giả danh thầy cô hoặc bạn bè để vay tiền, xin mã OTP hay dụ dỗ tham gia đầu tư, mua bán trực tuyến.

Một số đối tượng xấu còn dùng chiêu trò trúng thưởng, tìm việc làm thêm trên mạng, mời gọi tham gia khảo sát kiếm tiền hoặc làm cộng tác viên online, nhưng thực chất là để chiếm đoạt tài sản. Nhiều kẻ còn giả danh cán bộ công an, tòa án để gọi điện đe dọa, ép học sinh chuyển tiền, gây hệ lụy nghiêm trọng.

“Từ thực tế đó, trường ra thông báo định kỳ đến phụ huynh và học sinh về các chiêu trò lừa đảo mới. Đồng thời, đề ra quy tắc cho học sinh là tuyệt đối không giao tiếp, không hẹn gặp, không làm theo hướng dẫn của người lạ hoặc người mới quen trên mạng; không cung cấp thông tin cá nhân, tài khoản. Nhà trường cũng hướng dẫn phụ huynh và học sinh liên hệ với giáo viên chủ nhiệm hoặc ban giám hiệu ngay khi có nghi ngờ để được xác nhận thông tin”, bà Huệ cho hay.

Tại Trường THCS Nguyễn Văn Luông (phường Bình Phú, TPHCM), các hoạt động tuyên truyền về an toàn trên không gian mạng được tổ chức thường xuyên thông qua sinh hoạt dưới cờ hoặc lồng ghép trong các môn học.

Nội dung chủ yếu xoay quanh phòng tránh lừa đảo, phòng chống bắt nạt học đường và giáo dục giới tính. Ngoài ra, nhà trường còn treo khẩu hiệu và châm ngôn về phòng chống bạo lực, bắt nạt, an toàn mạng tại cổng trường, thư viện và bảng thông báo, giúp học sinh có thể nhìn thấy và ghi nhớ mỗi ngày.

Ông Đinh Phú Cường - Hiệu trưởng Trường THCS Nguyễn Văn Luông, nhấn mạnh: “Để bảo vệ học trò trên không gian mạng, thầy cô cần thường xuyên trò chuyện, quan sát học sinh, đồng thời duy trì kênh thông tin hai chiều giữa giáo viên và học trò. Bởi đôi khi, chính các em là người phát hiện và chia sẻ thông tin nhanh nhạy hơn cả”.

Đối với cấp tiểu học, bà Phan Thị Thu Hiền - Phó Hiệu trưởng Trường Tiểu học Trần Thị Bưởi (phường Phước Long, TPHCM), cho biết: “Việc trang bị kỹ năng sống và kỹ năng phòng vệ cho học sinh luôn được nhà trường xem là nội dung thiết yếu trong chương trình giáo dục toàn diện. Đây không chỉ là những kỹ năng bảo vệ bản thân, mà còn là nền tảng giúp các em hình thành nhân cách, ứng xử văn minh, an toàn trong thế giới thực cũng như môi trường mạng”.

Theo bà Hiền, trong nhiều năm qua, Trường Tiểu học Trần Thị Bưởi đã triển khai đồng bộ nhiều giải pháp thiết thực. Nội dung giáo dục kỹ năng phòng vệ và kỹ năng công dân số được lồng ghép linh hoạt vào các tiết học kỹ năng sống, hoạt động trải nghiệm và giờ sinh hoạt dưới cờ.

Nhà trường thường xuyên phối hợp cùng Công an phường, Đội Cảnh sát khu vực, chuyên gia kỹ năng sống tổ chức chuyên đề theo từng khối lớp, phù hợp với độ tuổi. Qua đó, học sinh được rèn luyện kỹ năng nhận biết nguy hiểm, ứng phó khi gặp tình huống không an toàn và chủ động tìm kiếm sự hỗ trợ khi cần.

Trường THPT Ten Lơ Man (Bến Thành, TPHCM) tổ chức ngoại khóa về an toàn trên không gian mạng.

Phối hợp chặt chẽ gia đình và nhà trường

Ở góc độ chuyên gia, ThS Võ Minh Thành - giảng viên Trường Đại học Sư phạm TPHCM cho rằng, trong bối cảnh xã hội hiện đại, khi dịch vụ trực tuyến và mạng xã hội phát triển mạnh, kẻ xấu lại có thêm nhiều kênh để tiếp cận.

Nhiều học sinh hiện nay có thói quen chia sẻ công khai thông tin cá nhân, lịch trình, vị trí hoặc hình ảnh riêng tư mà không lường trước hậu quả. Kẻ xấu có thể khai thác dữ liệu này để theo dõi, tiếp cận hoặc dựng lên các kịch bản lừa đảo tinh vi hơn, khiến các em dễ rơi vào thế bị động.

Do đó, giáo dục kỹ năng số và kỹ năng tự bảo vệ cần được xem là ưu tiên hàng đầu trong nhà trường và gia đình. Trong môi trường trực tuyến, học sinh phải giữ kín thông tin cá nhân, không đăng tải hình ảnh riêng tư hay lịch trình di chuyển, đồng thời biết nhận diện dấu hiệu nguy hiểm trong giao tiếp online.

Bên cạnh đó, việc rèn luyện kỹ năng quản lý cảm xúc rất cần thiết, giúp học sinh giữ bình tĩnh và tìm kiếm hỗ trợ đúng cách khi gặp tình huống nguy hiểm. Những kỹ năng này có thể được rèn luyện qua các buổi tập huấn, hoạt động trải nghiệm hoặc đóng vai tình huống ngay tại trường học.

“Để bảo vệ học sinh hiệu quả, sự đồng hành của gia đình, nhà trường và toàn xã hội là yếu tố then chốt. Gia đình cần thường xuyên trò chuyện, tập luyện tình huống giả định với con; trong khi nhà trường phải xây dựng quy trình giao - nhận học sinh chặt chẽ, chỉ bàn giao cho người được ủy quyền hợp pháp. Các cơ quan chức năng và cộng đồng xã hội cũng cần đẩy mạnh tuyên truyền, hỗ trợ pháp lý, thiết lập cơ chế phản ứng nhanh để can thiệp kịp thời khi có sự cố”, ông Thành nhấn mạnh.

Cùng quan điểm trên, bà Nguyễn Thị Kim Huệ cho rằng, việc bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng chỉ thật sự hiệu quả khi có sự đồng hành từ nhiều phía. Trong đó, phụ huynh cần thường xuyên quan tâm, trò chuyện để hiểu con em mình đang làm gì trên Internet.

Nhà trường sẽ tiếp tục tăng cường tuyên truyền trong các tiết sinh hoạt, hoạt động ngoại khóa, giúp học sinh biết cách tự bảo vệ bản thân và hỗ trợ bạn bè xung quanh. “Sự đồng hành, phối hợp của gia đình và nhà trường chính là ‘lá chắn an toàn’ trong thời đại công nghệ số, giúp con vững vàng, tự tin và trưởng thành”, bà Huệ khẳng định.

“Ở lứa tuổi THCS, nhiều học sinh dễ bị tác động bởi cảm xúc, có xu hướng nổi loạn hoặc sống trong thế giới ảo khác xa với thực tế. Một số em còn tiếp cận sớm với nội dung người lớn và bắt chước hành vi không phù hợp. Vì vậy, việc bảo vệ học sinh toàn diện, đặc biệt trên không gian mạng vô cùng cần thiết”, ông Đinh Phú Cường - Hiệu trưởng Trường THCS Nguyễn Văn Luông cho biết.

Giờ học của học sinh Trường THPT Bình Tân. Ảnh: NH

Đa dạng hình thức

Phối hợp chặt chẽ gia đình và nhà trường

“Ở lứa tuổi THCS, nhiều học sinh dễ bị tác động bởi cảm xúc, có xu hướng nổi loạn hoặc sống trong thế giới ảo khác xa với thực tế. Một số em còn tiếp cận sớm với nội dung người lớn và bắt chước hành vi không phù hợp. Vì vậy, việc bảo vệ học sinh toàn diện, đặc biệt trên không gian mạng vô cùng cần thiết”, ông Đinh Phú Cường - Hiệu trưởng Trường THCS Nguyễn Văn Luông cho biết.