Xây dựng trường học không khói thuốc: Gắn trách nhiệm với gia đình

Diễn đàn nói không với thuốc lá điện tử, chất gây nghiện mới tại Trường THPT Hà Huy Tập (TP Vinh, Nghệ An). Ảnh: Hồ Lài

Theo nhiều giáo viên, chuyên gia, để ngăn chặn tình trạng này, cần sự vào cuộc, phối hợp nghiêm túc mạnh mẽ giữa nhà trường, gia đình, cộng đồng.

Vấn nạn thuốc lá điện tử

Anh Trần Ngọc Hùng (phường Hà Huy Tập, TP Vinh, Nghệ An) từng trải qua thời gian bất an, vất vả để tìm hiểu và ngăn chặn con gái lứa tuổi THCS tiếp xúc với thuốc lá điện tử. Phụ huynh này chia sẻ, một lần trên đường đi làm về vô tình bắt gặp con gái cùng nhóm bạn, trong đó có em hút thuốc lá điện tử. Biết con đang ở lứa tuổi nhạy cảm, anh không “bắt quả tang” tại chỗ mà trở về nhà nói chuyện thẳng thắn. Con gái khẳng định chỉ đi cùng nhóm bạn đó chứ không thử hút và đã từ chối lời mời của bạn.

“Thuốc lá điện tử không giống thuốc lá thông thường, có nhiều mùi hương hoa quả, thảo mộc…, nếu chỉ nhận biết qua mùi vị rất khó. Tôi không nặng lời hay trách phạt và cũng không thể ép con cắt đứt quan hệ với bạn bè. Lúc đó, tôi chỉ cố gắng phân tích tác hại của thuốc lá điện tử, đề nghị con đi học về đúng giờ và cam kết không sử dụng. Một thời gian dài sau đó, tôi tiếp tục âm thầm theo dõi và thấy con thực hiện đúng lời hứa mới yên tâm phần nào”, anh Ngọc Hùng cho hay.

Mới đây, một học sinh lớp 11 trên địa bàn thành phố Vinh bị phát hiện trong tình trạng có dấu hiệu say thuốc lá điện tử, nằm ngất bên đường vào đêm khuya. Khi bị phát hiện, em đã rơi vào tình trạng mê man, không tỉnh táo. Thậm chí hỏi tên bố mẹ và địa chỉ đều không biết.

Trường hợp khác xảy ra vào năm 2024, nam sinh học lớp 11 cũng ở địa phương này bị tai nạn, tự rơi từ tầng 3 xuống và may mắn được đưa đi cấp cứu kịp thời. Theo thông tin từ nhà trường, 2 học sinh trên có sử dụng thuốc lá điện tử trước đó. Dù đã được tư vấn, nhắc nhở, nhưng việc cai thuốc lá gặp khó khăn, các em không hút trong trường nhưng qua nắm bắt từ bạn bè thì vẫn sử dụng ngoài trường học.

Học sinh Phan Quỳnh Phương - lớp 12C1, Trường THPT chuyên Phan Bội Châu cho rằng, thuốc lá điện tử, chất gây nghiện mới không còn xa lạ với học sinh. Một số bạn đã thử sử dụng vì chưa nhận thấy tác hại trực tiếp, rõ ràng. Việc từ chối lời mời của các bạn cũng không dễ dàng. Đa số học sinh sợ làm phật lòng bạn bè hay áp lực từ nỗi sợ bị cô lập, hoặc trở nên khác biệt so với mọi người nên khó từ chối.

“Chúng em chưa được trang bị kiến thức, kỹ năng để phòng tránh, từ chối lời mời gọi hút thuốc lá, thuốc lá điện tử. Ở độ tuổi chúng em thường muốn được công nhận từ bạn bè nên lầm tưởng việc chấp nhận lời rủ rê sẽ tăng thể diện cho bản thân”, Quỳnh Phương nói.

Theo Đại úy Trần Hữu Đắc - Phòng Cảnh sát điều tra tội phạm về ma túy, Công an tỉnh Nghệ An, dù là mặt hàng bị cấm sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu, chứa chấp, vận chuyển, sử dụng nhưng hiện nay việc mua bán thuốc lá điện tử vẫn diễn ra khá công khai. Với kênh trực tiếp, các em có thể trở thành đại lý bán lẻ cho bạn trong trường học; mua qua cửa hàng tạp hóa bán quanh trường học.

Với kênh gián tiếp, các em có thể mua bán thông qua trang hội, nhóm mạng xã hội, hoặc trên các sàn thương mại điện tử. Chỉ cần có tài khoản là có thể liên hệ mua, chuyển đến tận nơi. Vì thế, việc quản lý mua bán thuốc lá điện tử gặp nhiều khó khăn.

Đại úy Trần Hữu Đắc - Phòng Cảnh sát điều tra tội phạm về ma túy, Công an tỉnh Nghệ An thông tin về mua bán thuốc lá điện tử trên địa bàn. Ảnh: Hồ Lài

Phối hợp nhà trường và gia đình

Trong cuộc thi giáo viên chủ nhiệm giỏi cấp THPT tỉnh Nghệ An năm 2025, thầy Đặng Khắc Đàm - giáo viên Trường THPT Diễn Châu 2 (Diễn Châu) trình bày biện pháp giáo dục “Tuyên truyền về tác hại của thuốc lá điện tử cho học sinh và phụ huynh”.

Thầy Đàm chia sẻ, dù trường học đóng tại vùng nông thôn, nhưng với sự phát triển của công nghệ thông tin, phổ biến của mạng xã hội đã tác động lớn đến lối sống, tâm lý, nhận thức học sinh ở cả chiều hướng tích cực lẫn tiêu cực. Gần 25 năm dạy học và nhiều năm làm giáo viên chủ nhiệm, thầy cho biết, so với trước đây, môi trường học đường đa dạng và phức tạp hơn.

Ở lớp 12A5 do thầy chủ nhiệm, 44 học sinh có hoàn cảnh, tính cách khác nhau. Vì nhiều lý do, một số em tìm đến thuốc lá điện tử và thực tế tác động đến sức khỏe cũng như việc học tập. Có em chủ động sử dụng vì tò mò, bị bạn bè lôi kéo, có em chịu ảnh hưởng từ môi trường gia đình.

Việc ngăn chặn thuốc lá điện tử trong học sinh gặp nhiều khó khăn; nguồn cung dồi dào, học sinh dễ dàng mua thuốc lá với nhiều hình thức khác nhau. Trong khi đó, chế tài xử lý gặp nhiều khó khăn nếu như không có sự vào cuộc của cơ quan chức năng trong việc kiểm tra, xử lý người buôn bán.

“Để đồng hành với học sinh, tôi tìm hiểu đặc điểm của thuốc lá điện tử, tác hại, cách phòng tránh. Đồng thời tìm cơ hội để nói chuyện với học sinh, phụ huynh. Trong trường học, có sự quản lý, giám sát của nhà trường, giáo viên nhưng thời gian lớn ở bên ngoài cần được gia đình, phụ huynh quan tâm dõi theo”, thầy Đặng Khắc Đàm chia sẻ.

Nói về thuốc lá điện tử, ông Cao Thanh Bảo - Hiệu trưởng Trường THPT Hà Huy Tập (TP Vinh) kể về trường hợp gần nhất cách đây 2 năm, Ban Nề nếp báo cáo có nhóm học sinh nữ mang theo bên mình bật lửa, và vật dụng giống thuốc lá điện tử. Khi viết bản tường trình, học sinh cho biết mua hộ người quen chứ không sử dụng. Năm học này, nhà trường chưa phát hiện học sinh nào vi phạm.

Tuy nhiên, để khẳng định tất cả học sinh không sử dụng thuốc lá điện tử hay chất gây nghiện mới thì rất khó. Nhà trường tăng cường các hoạt động nền nếp, truyền thông phòng chống tác hại thuốc lá, chất gây nghiện và đưa vào nội quy. Ở ngoài nhà trường, cần có sự phối hợp quản lý, giám sát, giáo dục từ phụ huynh học sinh.

Bác sĩ Nguyễn Đức Tài - Phó Trưởng khoa Tâm thần Nhi lão niên, Bệnh viện Tâm thần Nghệ An cho biết, thuốc lá điện tử về bản chất chứa chất nicotine. Vì vậy, người sử dụng có nguy cơ mắc các bệnh hô hấp, viêm phổi, khó thở. Ngoài ra, thuốc lá điện tử chứa nhiều chất hương liệu, tinh dầu nên có thể gây ra tình trạng rối loạn tâm thần.