Trong những năm qua, các cấp ngành tỉnh Phú Thọ đã kiên trì thực hiện xóa mù chữ cho đồng bào dân tộc thiểu số và đạt được những kết quả tích cực.
Người biết chữ dạy người chưa biết chữ
Một số xã vùng cao khó khăn thuộc khu vực tỉnh Hòa Bình cũ (nay là tỉnh Phú Thọ) có đông đồng bào dân tộc thiểu số sinh sống như người Mường, Dao, Thái. Cuộc sống còn nhiều khó khăn, trình độ dân trí chưa đồng đều khiến nơi đây vẫn còn một bộ phận người dân chưa biết đọc, biết viết, nhất là các đối tượng là phụ nữ lớn tuổi.
Khoảng cuối năm 2020, tại một số xã vùng cao như: Bao La, Tân Pheo, Đà Bắc... đã có những lớp học đặc biệt được mở sau mỗi mùa gặt. Lớp học không có tiếng trống trường, chỉ có vài chục người phụ nữ dân tộc ngồi bên nhau, chăm chú nghe giảng về từng nét chữ đầu tiên.
Đó là những lớp “giáo dục tiếp tục sau khi biết chữ” - một phần trong nỗ lực xóa mù chữ và nâng cao năng lực học tập cộng đồng do ngành Giáo dục địa phương phối hợp tổ chức. Lớp học thường được tổ chức vào buổi tối hoặc sau mùa vụ, diễn ra trong nhà văn hóa bản, trung tâm học tập cộng đồng, thậm chí là mượn tạm phòng học của trường tiểu học.
Theo thống kê, từ năm 2020 đến nay, đã có 6 lớp như vậy được mở, với 125 học viên, 100% là nữ và là người dân tộc thiểu số. Họ đến lớp không vì điểm số, không vì bằng cấp mà vì một điều giản dị: Biết đọc tên mình, biết viết đơn xin vay vốn, hiểu những dòng chữ in trên bao thuốc trừ sâu hay đơn khám bệnh...
Ở cái tuổi ngũ tuần, khi nhiều người phụ nữ trong bản đã an phận, thì bà Hà Thị Nhung, người dân tộc Thái ở xã Bao La lại bắt đầu một hành trình mới - học chữ. Trước kia, mỗi lần đi trạm y tế hay nhận hỗ trợ, bà đều phải nhờ người khác điền giúp giấy tờ. Có khi, cán bộ bảo ký tên, bà chỉ biết cười trừ, đưa ngón tay ra lăn dấu...
“Tôi xấu hổ lắm. Đến tên mình cũng không viết nổi”, bà Nhung chia sẻ.
Cơ hội đến, khi Trung tâm học tập cộng đồng xã Bao La mở lớp học sau biết chữ vào buổi tối, tranh thủ khi người dân đã thu hoạch xong mùa vụ.
Chữ đầu tiên bà học viết là tên mình. Rồi dần dần, bà biết ghi sổ sách, tính toán chi phí nuôi gà, đọc nhãn bao bì thức ăn chăn nuôi. Cái việc mà trước đây bà luôn phải nhờ chồng hoặc con, giờ bà tự làm được.
Không dừng lại ở việc học, bà Nhung còn tích cực vận động được 3 chị em trong bản cùng tham gia lớp học. Ở xóm nhỏ nơi chân núi ấy, bà Hà Thị Nhung trở thành một người thắp chữ lặng lẽ, không đứng bục giảng nhưng truyền đi niềm tin bằng chính sự thay đổi trong cuộc sống của mình.
Theo chính quyền địa phương, lớp học xóa mù chữ thể hiện sự quan tâm, chăm lo của Đảng, Nhà nước và chính quyền địa phương đối với người dân vùng khó khăn. Đây là bước cụ thể trong việc xây dựng xã hội học tập, để mọi người đều có cơ hội học tập suốt đời, không ai bị bỏ lại phía sau.
Học để thay đổi cuộc đời
Những lớp học giản dị không chỉ là nơi gieo con chữ, mà còn là nơi khơi dậy khát vọng học tập, khát vọng vươn lên của phụ nữ đồng bào dân tộc thiểu số nơi đây.
Tính đến nay, các xã khu vực Hòa Bình cũ đạt tỷ lệ nữ biết chữ là 99,81%, trong đó nữ dân tộc thiểu số và miền núi đạt 99,64% - vượt xa mục tiêu 93% được đặt ra trong Chiến lược quốc gia về bình đẳng giới giai đoạn 2021 - 2030. Đây không chỉ là một thành tích trong lĩnh vực giáo dục mà còn là kết quả của quá trình kiên trì xóa mù chữ, giáo dục tiếp tục sau biết chữ và xây dựng mô hình học tập cộng đồng bền vững.
Biết chữ không đơn thuần đích đến, mà là điểm khởi đầu cho một hành trình dài hơi - hành trình trao quyền, xây dựng năng lực tự chủ cho người phụ nữ. Những bước đi căn cơ đang dần được triển khai để đảm bảo “biết chữ” không chỉ là thành tích mà phải là nền móng cho sự phát triển.
Từ năm 2025, Trường Cao đẳng Sư phạm Hòa Bình được giao nhiệm vụ đưa các nội dung về giới, bình đẳng giới và sức khỏe sinh sản vào chương trình đào tạo giáo viên. Cùng với đó, các trung tâm học tập cộng đồng ở cơ sở cũng đang được mở rộng vai trò. Từ chỗ chỉ dạy chữ sang hướng dẫn kỹ năng sản xuất, sử dụng công nghệ số, khởi nghiệp tại chỗ...
Đây là bước đi cho thấy chương trình xoá mù, nâng cao năng lực cộng đồng không chỉ truyền đạt con chữ, mà còn giúp thay đổi tư duy, cách nghĩ, cách làm của đồng bào dân tộc thiểu số.
Đại diện Phòng Giáo dục thường xuyên, Sở GD&ĐT Phú Thọ cho biết: Khi người phụ nữ biết đọc, biết viết, họ có thể tiếp cận thông tin, hiểu quyền lợi, chủ động trong kinh tế gia đình và chăm sóc con cái. Quan trọng hơn, họ trở thành người truyền cảm hứng học tập trong bản làng, nơi mà việc cầm bút, đi học với phụ nữ từng là điều xa lạ, thậm chí bị cho là “không cần thiết”.
