Công trình Tòa Thánh Tây Ninh là nơi sinh hoạt tính ngưỡng của tín đồ Đạo Cao Đài. Ảnh: Hà An.

Sức người vượt khó

Tòa Thánh Cao Đài Tây Ninh là công trình tôn giáo của Đạo Cao Đài nằm cách trung tâm hành chính Tây Ninh khoảng 5km, cách Núi Bà Đen khoảng 8km và cách trung tâm TPHCM hơn 100km. Công trình nằm trong khuôn viên Nội ô Tòa Thánh có diện tích khoảng 1km2, bao bọc bởi 4.000m hàng rào xây bằng gạch có trang trí hoa văn.

Đường vào Nội ô Tòa Thánh có 12 cổng, các cổng đều xây dựng kiểu Tam quan, đắp chạm hình Tứ linh (Long, Lân, Quy, Phụng) và hoa sen. Cổng chính cao và rộng hơn các cửa khác, đắp lưỡng long tranh châu, hoa sen, cùng ba cổ pháp: Quyển sách Xuân thu, bình Bát vu và Phất trần.

Năm 1926, tại Chùa Gò Kén (Từ Lâm Tự), tỉnh Tây Ninh diễn ra đại lễ “Khai Minh Đại Đạo” trọng thể, kéo dài suốt mấy ngày với hàng vạn tín đồ Đạo Cao Đài. Mấy tháng sau, chùa bị đòi lại nên nhóm nhân sĩ đầu tiên của đạo tới khu rừng ở làng Long Thành mua mảnh đất rộng 50 ha của thương nhân người Pháp đặt nền móng cho công trình Tòa Thánh Tây Ninh.

Về phong thủy, khu rừng này được đánh giá có địa thế rất tốt vì sâu dưới lòng đất có 6 mạch nước tụ lại gọi là Lục Long phò ấn. Tòa Thánh Tây Ninh được khởi công xây dựng năm 1931 dưới sự chỉ đạo của Đức Hộ Pháp Phạm Công Tắc với bản vẽ tay do ông thiết kế trên giấy.

Các tín đồ được huy động đào móng, làm nền, đào hầm Bát Quái Đài. Vài năm sau, Đức Hộ Pháp Phạm Công Tắc huy động 500 tín đồ tập trung xây dựng tòa thánh. Những tín đồ tình nguyện không gặp gia đình để toàn tâm toàn ý xây dựng công trình quan trọng của giáo phái.

Tòa Thánh xây dựng trong bối cảnh vật liệu khan hiếm. Dù được người dân góp sức nhưng gạch, đá, xi măng không đủ, phải tận dụng nhiều nguyên liệu sẵn có. Để gia cố 156 trụ cột chống đỡ Tòa Thánh, nhóm thợ dùng thêm cây tầm vông, tre từ cánh rừng gần đó đổ bê tông xen lẫn với cốt thép.

Trên vách các ô sen thiên nhãn ở bờ tường, phần cát, xi măng được trộn lẫn với khoai, các loại củ để gia cố. Các bức phù điêu, tượng rồng được đắp bằng những mảnh chén, đĩa sành vỡ do người dân mang đến.

Tòa Thánh Tây Ninh được tiến hành xây dựng liên tục trong suốt hơn 4 năm thì bị chính quyền Pháp khủng bố, bắt Đức Hộ Pháp Phạm Công Tắc cùng một số lãnh đạo khác đi đày ở Madagascar (châu Phi). Năm 1946, Đức Hộ Pháp mới được trở về, tiếp tục huy động số người làm công quả trở lại tiếp tục công trình.

Trong các công đoạn, khó nhất là đắp các bức tượng của vị thánh, thần ở trên trần của Bát Quái Đài. Do không có máy móc, giàn giáo sắt nên người dân phải đóng các khung gỗ cao 27m để làm các bức tượng thay cho việc tạo hình ở dưới đất đưa lên dễ bị vỡ. Quá trình xây dựng, lửa từ ngọn đèn dầu bị đổ đã thiêu cháy quả cầu thiên nhãn làm bằng khung thép bọc vải bên ngoài. Sau này quả cầu được làm mới bằng những tấm nhôm ghép lại với nhau.

Ngày 1/2/1955, nhân ngày Vía Đức Chí Tôn, Đại lễ khánh thành Tòa Thánh được tổ chức trọng thể. Tín đồ Cao Đài rất hãnh diện có được ngôi Tòa Thánh đồ sộ, nguy nga, tráng lệ do “Thiên Ý hợp cùng Nhân lực” tạo nên. Công trình tiêu biểu cho nền Đại Đạo với tôn chỉ: Quy nguyên tam giáo, phục nhất ngũ chi.

Khu vực thờ 'Thiên Nhãn' trong chánh điện Tòa Thánh Tây Ninh. Ảnh: Hà An.

Công trình kiến trúc tâm linh độc đáo

Theo thiết kế, kích thước Tòa Thánh được quy định dài 135m, rộng 27m, nền cao 1,8m. Tuy nhiên, khi mới khởi công xây dựng Tòa Thánh, tín đồ khi đó còn nghèo, Hội Thánh gặp khó khăn về tài chính nên quá trình thi công đã thu bớt lại, kích thước thực tế dài 97,5m, rộng 22m.

Trong đó, Bát Quái Đài dài 21m là nơi thờ các vị Thánh, Thần, Tiên, Phật, ở giữa Thiên Nhãn có hình cầu với hình vẽ một mắt trái. Dưới Bát Quái Đài là căn hầm đặt 6 hũ tro cốt của các chức sắc tôn giáo có công khai sáng nền đạo.

Bát Quái Đài có 12 bậc tượng trưng cho 12 tầng Trời, mỗi bậc cao 10cm với 8 cạnh, dưới to trên nhỏ theo hình tháp. Theo Giáo lý Đạo Cao Đài, Thượng Đế là Đấng Thập nhị Khai Thiên nên số 12 là số riêng của Trời.

Cửu Trùng Đài dài 63m là nơi đặt 7 ghế sơn son thiếp vàng tượng trưng cho 1 Giáo tông, 3 Chưởng pháp và 3 Đầu sư (hàng cao nhất của hệ thống chức sắc Cao Đài) đến hàng cột 14 dọc rồng.

Phía trên Cửu Trùng Đài có phần mái được gọi là Nghinh Phong Đài, có tượng Long Mã mang Hà Đồ được ghép từ nhiều mảnh chén, đĩa sành bị vỡ chạy từ hướng Đông sang Tây, hàm ý tôn giáo phát triển từ phương Đông đến phương Tây của thế giới. Đầu Long Mã hướng sang phía Đông, tức luôn nhìn về cội nguồn.

Hiệp Thiên Đài dài 13,5m với phần mái phía trên có tháp chuông dùng để báo hiệu khi cúng hay làm lễ. Giữa 2 tháp này là Thông Thiên Đài. Mỗi chi tiết của công trình mang ý nghĩa đặc biệt như phần Thiên Nhãn có hình quả địa cầu ở chính giữa tòa thánh đường kính 3,33 m gọi là “ba thước, ba tấc, ba phân” để các số cộng lại thành 9, có nghĩa là số lão dương, mang điều lành.

Tổng thể Tòa Thánh mang hình tượng Long Mã bái sư. Mặt tiền Đền Thánh như đầu Long Mã nhìn thẳng về phía Tây. 2 lầu chuông và trống vươn lên như 2 sừng nhọn. Nằm giữa 2 lầu chuông trống là tòa nhà lầu với tầng trệt có tên Tịnh Tâm Đài như miệng Long Mã há ra. Tầng 2 có tên Phi Tưởng Đài, như cái trán với 2 cửa như đôi mắt.

Xung quanh Tòa Thánh có tất cả 112 cây cột tròn để chống đỡ mái hiên nơi hành lang. Tính tổng cộng ở tầng trệt Tòa Thánh, cả bên trong và bên ngoài, có tất cả 156 cây cột lớn nhỏ.

Xung quanh vách của Đại điện có những khung cửa sổ được trang trí bằng họa tiết hoa sen đỡ một khung hình Thiên Nhãn chính giữa một tam giác đều, có tia hào quang phát ra. Toàn bộ vách xung quanh Linh Tiêu Điện (Đại điện Tòa Thánh) có tất cả 23 ô hoa sen có hình Thiên Nhãn, cộng với biểu tượng Thiên Nhãn trên Phi Tưởng Đài phía trước Tòa Thánh, tổng cộng 24 Thiên Nhãn. Ngoài lối vào chính qua Tịnh Tâm Điện, có tất cả 6 lối vào phụ, hai bên có tượng Kim Mao Hẩu.

Bức tranh “Tam Thánh ký hòa ước” gồm danh sĩ Nguyễn Bỉnh Khiêm (Việt Nam), văn sĩ Victor Hugo (Pháp), nhà cách mạng Tôn Dật Tiên (Trung Quốc) treo nổi bật trước sảnh lối vào Tòa Thánh. Đây được coi là bậc Thánh của Đạo Cao Đài đang cùng nhau viết một hòa ước giữa Thượng đế và nhân loại gọi là bản “Đệ tam Thiên Nhân Hòa ước”.

Bức “Tam Thánh ký hòa ước” do họa sĩ Lê Minh Tòng sáng tác năm 1947, vẽ Tam Thánh của Đạo Cao Đài, mặc y phục tiêu biểu, đầu có ánh hào quang. Một người ghi nội dung hòa ước bằng chữ Hán, một người ghi bằng tiếng Pháp, cùng nội dung “Thiên Thượng Thiên Hạ Bác Ái Công Bình”. Ngày 14/8/1948, bức tranh được treo ở bình phong gian Hiệp Thiên Đài tại Tòa Thánh Tây Ninh, nhân lễ Trấn thần Tòa Thánh.

Các khu nhà xung quanh khuôn viên Nội ô Tòa Thánh Tây Ninh vẫn giữ nét cổ kính chứa đựng tâm huyết khi xây dựng của tín đồ giáo phái. Ảnh: Hà An.

Hàng rào xung quanh Tòa Thánh được vẽ tranh với họa tiết tinh xảo. Ảnh: Hà An.

Nội ô Tòa Thánh - trung tâm tín ngưỡng và văn hóa

Ngoài Tổ đình, trong khuôn viên Nội ô Tòa Thánh Tây Ninh còn có gần 100 kiến trúc tôn giáo như đền thờ, các cơ quan Đạo, Bửu tháp chư Chức sắc cao cấp. Cụ thể, Báo Ân Từ, xây từ năm 1952 làm nơi thờ tự các bậc tiền bối nhiều công lao với đạo và bậc vĩ nhân có công giúp nền văn minh của nhân loại.

Giáo Tông đường là dinh thự dùng làm nơi làm việc của Đức Quyền Giáo Tông Lê Văn Trung (1876 - 1934). Khách Đình là nhà làm tang lễ cho các tín đồ khi quy liễu, kết thúc cõi trần để bắt đầu giai đoạn trở về quê xưa vị cũ. Khách Đình đã được xây dựng trong khuôn viên Nội ô Tòa Thánh Tây Ninh từ năm 1927, phía sau Khách Đình có bàn thờ Thiên Nhãn. Khu Bá Huê Viên, khu vườn trăm ngàn hoa cảnh, chia thành từng ô lớn nhỏ khác nhau. Ở đây có nhiều loại hoa với 5 màu chính tùy theo từng hướng theo nguyên lý của ngũ hành.

Ngoài các công trình thờ tự, Khuôn viên Nội ô Tòa Thánh Tây Ninh còn có các công trình trường học, nhà khách, văn phòng Hội Thánh… Tòa Thánh Tây Ninh hằng năm đón hàng triệu khách tham quan, đặc biệt trong dịp Đại lễ vía Đức Chí Tôn mùng 9 tháng Giêng và Hội Yến Diêu Trì Cung rằm tháng 8 mỗi năm thu hút nhiều du khách hành hương.

Dù chỉ dựa vào sức người, không có bất kỳ thiết bị hỗ trợ hay thiết kế xây dựng, song từ khi hoàn thành đến nay, công trình vẫn rất kiên cố, vững bền. Tòa Thánh chưa từng được tu sửa mà chỉ sơn lại ba lần cách nhau 15 - 20 năm, đợt gần nhất vào năm 2023 với 500 người làm việc liên tục trong 6 tháng.

Bài viết với tag: "Tòa Thánh Tây Ninh"

Tòa thánh Tây Ninh: Sức người lưu mãi với thời gian

Có thể bạn quan tâm