Học sinh ngành Kỹ thuật công nghệ Trường Trung cấp nghề số 1 Hà Nội thực hành kỹ năng nghề. Ảnh minh họa: INT

Khẳng định tính cần thiết của mô hình này, các chuyên gia, nhà giáo đồng thời đề xuất hướng thiết kế chương trình giáo dục trung học nghề, bảo đảm nền tảng học vấn và năng lực nghề nghiệp.

Cần thiết hình thành mô hình trung học nghề

Ông Lê Văn Hòa - Giám đốc Trung tâm GDTX - Tin học, Ngoại ngữ tỉnh Quảng Trị cho biết, hiện nay, các trung tâm giáo dục nghề nghiệp - giáo dục thường xuyên vừa dạy văn hóa cấp THPT, vừa dạy trung cấp nghề, nhưng chất lượng chưa thực sự đáp ứng yêu cầu.

Nguyên nhân, đa số học sinh theo học là những em không trúng tuyển THPT công lập, có những hạn chế nhất định về năng lực học tập văn hóa, nhưng phải đồng thời học chương trình văn hóa tương đương THPT và chương trình trung cấp nghề, dẫn đến tình trạng quá tải.

Bên cạnh đó, chất lượng đào tạo nghề tại các trung tâm giáo dục nghề nghiệp - giáo dục thường xuyên chưa đáp ứng yêu cầu của thị trường lao động, nên nhiều em tốt nghiệp không thể làm nghề. Đội ngũ giáo viên dạy nghề tại các trung tâm chủ yếu là giáo viên dạy nghề phổ thông trước đây; nhiều nghề đào tạo không còn phù hợp với nhu cầu nguồn nhân lực hiện nay, vì vậy khó có thể trang bị cho học sinh kỹ năng nghề thực chất.

Chưa kể, cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy nghề tại các trung tâm còn lạc hậu, không theo kịp yêu cầu của thị trường lao động. Trong khi đó, tại các trường trung cấp nghề lại không có đội ngũ giáo viên dạy văn hóa cấp THPT; nếu tổ chức dạy văn hóa cũng gặp vướng mắc về pháp lý.

“Trường trung học nghề được hình thành với mục tiêu đào tạo học sinh đã hoàn thành chương trình THCS. Sau 3 năm, các em vừa đạt trình độ chuẩn THPT, vừa được trang bị kỹ năng nghề thực chất, đồng thời có khả năng tiếp tục học lên cao trong hệ thống đào tạo.

Nếu được triển khai hiệu quả, mô hình trường trung học nghề sẽ góp phần tạo ra sự phân luồng tự nhiên, phù hợp với năng lực và nguyện vọng của nhóm học sinh đam mê kỹ thuật, có mong muốn sớm gia nhập thị trường lao động trong bối cảnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa”, ông Lê Văn Hòa nhìn nhận.

Đánh giá trung học nghề có ý nghĩa đặc biệt quan trọng trong phân luồng giáo dục sau THCS, GS.TSKH.BS Dương Quý Sỹ - Ủy viên Hội đồng Quốc gia Giáo dục & Phát triển năng lực, Chủ tịch Hội đồng Trường Cao đẳng Y tế Lâm Đồng cho rằng, đây là con đường giúp học sinh sớm tiếp cận với giáo dục nghề nghiệp trên nền tảng kiến thức văn hóa phổ thông cốt lõi.

Ông lý giải, mô hình trung học nghề tạo điều kiện để người học sau khi hoàn thành chương trình có trình độ học vấn tương đương THPT, đồng thời được trang bị kỹ năng thực hành nghề, đủ năng lực tham gia trực tiếp vào thị trường lao động. Đặc biệt, trung học nghề không phải “điểm dừng”, mà là một “lộ trình mở”, cho phép người học tiếp tục học lên các trình độ cao hơn như trung cấp, cao đẳng hoặc đại học trong cùng nhóm ngành nghề.

Học viên Trung tâm Giáo dục thường xuyên - Giáo dục nghề nghiệp Ba Tri (Vĩnh Long) thực hành nghề. Ảnh: NTCC

Thiết kế chương trình tích hợp, liên thông và hội nhập

Với đặc thù như trên, việc xây dựng chương trình giáo dục trung học nghề bảo đảm kế thừa các nguồn lực sẵn có của hệ thống giáo dục nghề nghiệp và hội nhập quốc tế là vô cùng quan trọng.

Theo ông Trần Quang Tứ - Giám đốc Trung tâm Giáo dục thường xuyên - Giáo dục nghề nghiệp Ba Tri (Vĩnh Long), để xây dựng chương trình trung học nghề cần xác định rõ chuẩn đầu ra, giá trị văn bằng của loại hình này. Chương trình nên được thiết kế theo hướng tích hợp và phát triển năng lực người học; trong đó, xây dựng khung năng lực chung bao gồm kỹ năng số, kỹ năng mềm, tác phong công nghiệp, ý thức, kỷ luật lao động.

Các môn văn hóa phổ thông cần được tinh giản, tập trung vào những năng lực nền tảng cốt lõi; các môn Toán, Ngữ văn, Ngoại ngữ, Giáo dục kinh tế và pháp luật, Giáo dục quốc phòng - an ninh phải đạt chuẩn tối thiểu của THPT; đồng thời bổ sung các môn văn hóa tự chọn phù hợp với ngành, nghề đào tạo.

Đào tạo nghề cần được tổ chức theo mô-đun, tăng cường thời lượng thực hành và kết hợp các mô-đun nghề phụ đáp ứng nhu cầu thực tế của địa phương. Bên cạnh đó, mô hình trung học nghề cũng cần tiếp cận có chọn lọc các chuẩn mực đào tạo nghề tiên tiến của khu vực và thế giới; tham khảo các mô hình như đào tạo nghề song hành, đào tạo dựa trên năng lực. Việc công nhận tín chỉ, mô-đun đào tạo cần được thiết kế linh hoạt, tạo điều kiện cho liên thông, dịch chuyển lao động trong bối cảnh hội nhập.

Ông Phạm Kim Thư - Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Hữu Nghị (Nghệ An) thì cho rằng, chương trình trung học nghề cần được xây dựng theo hướng tích hợp, liên thông và hội nhập, thay vì tiếp cận như một hình thức đào tạo nghề thuần túy.

Chương trình phải bảo đảm kết hợp hài hòa giữa kiến thức văn hóa phổ thông cốt lõi, giáo dục hướng nghiệp và đào tạo nghề, với lộ trình tăng dần tính nghề nghiệp qua từng năm học. Cách tiếp cận này vừa phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý lứa tuổi học sinh sau THCS, vừa giúp người học hình thành nền tảng tri thức và kỹ năng bền vững.

Bên cạnh đó, chương trình cần được thiết kế theo chuẩn năng lực và chuẩn đầu ra, tiếp cận mô-đun, tích lũy tín chỉ, tạo điều kiện thuận lợi cho liên thông lên cao đẳng, đại học hoặc tham gia thị trường lao động trong nước và quốc tế. Việc gắn kết chặt chẽ với doanh nghiệp ngay từ khâu xây dựng chương trình, tổ chức thực hành, thực tập và đánh giá kỹ năng là yếu tố then chốt để bảo đảm tính thực tiễn, khả năng thích ứng nghề nghiệp của người học.

Về nội dung này, ông Lê Văn Hòa đề xuất chương trình giáo dục trung học nghề thiết kế theo hướng bảo đảm tính vừa sức với học sinh, tương thích giữa học văn hóa và học nghề.

Cụ thể, tinh giản số lượng môn học và nội dung các môn trong chương trình giáo dục phổ thông không trực tiếp liên quan đến định hướng nghề nghiệp của học sinh; tăng cường kiến thức ở những môn học phục vụ cho đào tạo nghề, giúp học sinh có nền tảng khoa học cơ bản. Đồng thời, cần xây dựng các tổ hợp các môn học phổ thông theo chương trình đào tạo nghề; không bố trí cụm chuyên đề mà dành thời lượng ưu tiên cho học nghề.

“Một yêu cầu quan trọng là chương trình trung học nghề phải kế thừa hiệu quả các nguồn lực sẵn có của hệ thống giáo dục nghề nghiệp, bao gồm chương trình, giáo trình, chuẩn kỹ năng nghề, đội ngũ nhà giáo, cơ sở vật chất và mạng lưới doanh nghiệp đã được đầu tư trong nhiều năm qua.
Tuy nhiên, việc kế thừa cần đi kèm với điều chỉnh nội dung, phương pháp và chuẩn đầu ra cho phù hợp với đối tượng học sinh trung học, tránh tình trạng dạy nghề người lớn cho học sinh phổ thông như trước đây”, ông Phạm Kim Thư nêu quan điểm.

Bài viết với tag: "bảo đảm nền tảng học vấn"

Chương trình trung học nghề: Bước đi chiến lược trong phân luồng giáo dục

Có thể bạn quan tâm