Bồi dưỡng năng lực quản lý giáo dục cấp xã: Yêu cầu cấp bách trong giai đoạn mới

Chưa đến 50% công chức phụ trách giáo dục có chuyên môn ngành

Tại Hội thảo khoa học “Phát triển năng lực quản lý nhà nước về giáo dục cho cán bộ quản lý cấp sở, xã và cơ sở giáo dục khi thực hiện chính quyền địa phương hai cấp” do Học viện Quản lý giáo dục phối hợp với Cục Nhà giáo và Cán bộ quản lý giáo dục (Bộ GD&ĐT) tổ chức, ông Vũ Minh Đức – Cục trưởng cho biết, hiện chưa đến 50% xã, phường có công chức phụ trách giáo dục từng công tác trong ngành hoặc có chuyên môn về giáo dục.

Nhiều nhiệm vụ trước đây thuộc thẩm quyền của Phòng GD&ĐT nay được chuyển giao về các phòng Văn hóa – Xã hội cấp xã. Khối lượng công việc tăng, trong khi nhân lực làm công tác quản lý giáo dục ở cấp này còn thiếu và yếu.

Ông Vũ Minh Đức – Cục trưởng Cục Nhà giáo và Cán bộ quản lý giáo dục chia sẻ tại hội thảo.

Ông Đức thông tin, khảo sát toàn quốc của Bộ GD&ĐT (tháng 8/2025) cho thấy, nhiều xã/phường vẫn chưa đủ công chức phụ trách lĩnh vực giáo dục. Mỗi phòng Văn hóa – Xã hội cấp xã phải cùng lúc đảm nhiệm nhiều lĩnh vực: văn hóa, thể thao, du lịch, giáo dục, y tế, khoa học – công nghệ, lao động – thương binh – xã hội… nhưng chỉ có khoảng 10 công chức/xã, trong đó bình quân chỉ 1,04 công chức phụ trách giáo dục/xã, phường.

Không ít cán bộ quản lý giáo dục cấp xã chưa từng qua đào tạo chuyên ngành hoặc có kinh nghiệm thực tế. “Nhiều người trước đây chỉ phụ trách một cấp học, nay phải kiêm nhiệm cả ba cấp. Có người từng làm trong ngành giáo dục nhưng đã chuyển lĩnh vực nhiều năm, nay trở lại nên còn lúng túng trong xử lý công việc”- ông Đức cho hay.

Bên cạnh đó, cơ chế phối hợp giữa các ngành dọc và chính quyền địa phương vẫn còn bất cập; hệ thống văn bản pháp lý thiếu đồng bộ, đôi khi chồng chéo, ban hành trong thời gian ngắn khiến việc triển khai gặp khó khăn. “Điều này tạo áp lực lớn cho đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục cơ sở, ảnh hưởng đến hiệu quả chung của toàn hệ thống”, ông Đức nhấn mạnh.

Cục trưởng Cục Nhà giáo và Cán bộ quản lý giáo dục nhấn mạnh, phát triển năng lực quản lý nhà nước về giáo dục cho cán bộ cấp sở, cấp xã và cơ sở giáo dục không chỉ là yêu cầu cấp bách, mà còn là nhiệm vụ chiến lược lâu dài để bảo đảm phát triển bền vững của hệ thống giáo dục quốc dân.

PGS.TS Phạm Văn Thuần – Giám đốc Học viện Quản lý giáo dục: Học viện đã xây dựng chương trình bồi dưỡng cho cán bộ cấp xã , nhưng cần thời gian thử nghiệm để dần phù hợp với nhu cầu địa phương và năng lực cán bộ.

Cần cẩm nang quản lý giáo dục cấp xã

Theo PGS.TS Phạm Văn Thuần – Giám đốc Học viện Quản lý giáo dục cho rằng, với cơ cấu việc làm hiện nay ở cấp xã, một người phải kiêm nhiều nhiệm vụ, nên rất khó dành thời gian tham gia các khóa học tập trung. “Chúng ta cần đẩy mạnh chuyển đổi số trong đào tạo, kết hợp học trực tiếp và trực tuyến, giúp cán bộ vừa làm việc vừa học tập nâng cao năng lực quản lý địa phương hai cấp” – PGS.TS Phạm Văn Thuần đề xuất.

Theo ông, có hai hướng để nâng cao năng lực quản lý giáo dục cho công chức cấp xã: Thứ nhất, với những người chưa có chuyên môn, kinh nghiệm trong ngành giáo dục, cần được đào tạo bài bản – trước mắt là các lớp bồi dưỡng năng lực quản lý giáo dục, sau đó có thể học văn bằng 2 hoặc thạc sĩ quản lý giáo dục.

Thứ hai, với những người đã từng công tác trong ngành nhưng nay quay lại, cần có chương trình bồi dưỡng ngắn hạn, cập nhật chính sách và nghiệp vụ mới để nhanh chóng bắt nhịp công việc.

PGS.TS Phạm Văn Thuần nhấn mạnh, cần xây dựng khung năng lực dành riêng cho cán bộ quản lý cấp xã, từ đó đánh giá, phát hiện điểm yếu và đặt hàng chương trình đào tạo phù hợp.

Học sinh Trường tiểu học Vĩnh Tuy (Vĩnh Hưng, Hà Nội).

Sau khi sáp nhập, thành phố Hồ Chí Minh có 168 xã, phường, thị trấn. Bà Trần Thị Ngọc Châu – Phó Giám đốc Sở GD&ĐT TP Hồ Chí Minh cho biết, hiện có 7 trưởng phòng và 15 phó trưởng phòng Văn hóa – Xã hội từng công tác trong lĩnh vực giáo dục, cùng 202 lãnh đạo, công chức phòng này có kinh nghiệm làm việc tại các cơ sở, phòng, sở giáo dục.

Tuy vậy, 35 xã, phường chưa có cán bộ nào từng làm công tác giáo dục. Hiện số lượng viên chức ở phòng Văn hóa – Xã hội rất thấp, bình quân chỉ một người phụ trách giáo dục, trong khi khối lượng công việc lớn.

Bà Châu kiến nghị Bộ GD&ĐT và Bộ Nội vụ sớm ban hành danh mục vị trí việc làm cho khối phường, xã, đặc biệt là phòng Văn hóa – Xã hội và vị trí phụ trách giáo dục, để bảo đảm tương xứng với nhiệm vụ thực tế. Đồng thời, cần sớm xây dựng “Cẩm nang quản lý giáo dục cấp xã” nhằm hướng dẫn cụ thể cho các công chức chưa từng làm trong lĩnh vực này.

Tại tỉnh Phú Thọ, quy mô trường lớp, học sinh đứng thứ ba trong 34 tỉnh, thành phố sau sáp nhập. Đại diện Sở GD&ĐT tỉnh cho biết, công chức phụ trách giáo dục ở cấp xã phải kiêm nhiệm nhiều lĩnh vực, trong khi phần lớn được điều chuyển từ bộ phận khác, chưa nắm vững chuyên môn.

Một số xã, phường còn thiếu cán bộ phụ trách giáo dục hoặc có người không có nghiệp vụ quản lý, dẫn đến khó khăn khi tham mưu và tổ chức thực hiện nhiệm vụ.

Sau sáp nhập, cán bộ phụ trách văn hóa – xã hội chưa được tập huấn chuyên sâu nên còn lúng túng trong xử lý công việc thực tế. Điều này đặt ra yêu cầu cần tập huấn, bồi dưỡng chuyên sâu và xây dựng đội ngũ chuyên trách giáo dục cấp xã có trình độ phù hợp.

GS.TS Nguyễn Thị Mỹ Lộc nhấn mạnh đến việc nâng cao năng lực cho đội ngũ cán bộ quản lý địa phương.

GS.TS Nguyễn Thị Mỹ Lộc – nguyên Hiệu trưởng Trường ĐH Giáo dục (ĐH Quốc gia Hà Nội) đề xuất hoàn thiện thể chế và cơ chế phối hợp giữa các cấp, ngành để khắc phục “khoảng trống pháp lý” và “chồng chéo thẩm quyền” trong quản lý giáo dục.

Bà cũng nhấn mạnh việc nâng cao năng lực cho đội ngũ cán bộ quản lý địa phương, đồng thời đầu tư hạ tầng, dữ liệu số và quy hoạch lại mạng lưới quản lý giáo dục theo hướng tinh gọn, hiệu quả.

PGS.TS Nguyễn Thị Thu Hằng – Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch Hội đồng Học viện Quản lý giáo dục góp ý tại hội thảo.

Theo GS.TS Nguyễn Thị Mỹ Lộc, công thức cho sự thành công là tự giác cao + nhận thức + năng động + sáng tạo + kỹ năng quản lý nguồn lực. Chúng ta đã sẵn sàng bốn yếu tố đầu tiên, còn yếu tố cuối cùng – kỹ năng quản lý – cần được tăng cường hơn nữa để hoàn thiện đội ngũ.

Cô - trò Trường tiểu học Vĩnh Tuy (Vĩnh Hưng, Hà Nội).

Chưa đến 50% công chức phụ trách giáo dục có chuyên môn ngành

Cần cẩm nang quản lý giáo dục cấp xã

Theo GS.TS Nguyễn Thị Mỹ Lộc, công thức cho sự thành công là tự giác cao + nhận thức + năng động + sáng tạo + kỹ năng quản lý nguồn lực. Chúng ta đã sẵn sàng bốn yếu tố đầu tiên, còn yếu tố cuối cùng – kỹ năng quản lý – cần được tăng cường hơn nữa để hoàn thiện đội ngũ.