Đổi cách tiếp cận để tạo đột phá từ Nghị quyết số 71

Những chính sách này tạo cơ hội giúp đột phá phát triển giáo dục, đào tạo.

Giải quyết trực diện “nút thắt” nguồn lực

TS Phạm Kim Thư - Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Công nghệ và Quản lý Hữu Nghị nhận định: Trong nhiều năm, Đảng và Nhà nước luôn xác định giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu.

Tuy nhiên, việc cụ thể hóa chủ trương này còn gặp không ít rào cản như: Nguồn lực phân bổ chưa ổn định, chính sách đãi ngộ nhà giáo chưa đủ mạnh, cơ chế tự chủ còn ràng buộc tài chính, xã hội hóa giáo dục thiếu hành lang pháp lý. Nghị quyết số 71-NQ/TW được ban hành đã giải quyết trực diện những nút thắt này, mở ra cơ chế đồng bộ, đặt giáo dục ở đúng vị thế then chốt - động lực của phát triển quốc gia.

Về chính sách ưu đãi với cơ sở giáo dục, khuyến khích đầu tư phát triển giáo dục, TS Phạm Kim Thư cho rằng, Nghị quyết số 71-NQ/TW có các điểm đột phá.

Thứ nhất, nguồn lực được đảm bảo mang tính pháp lệnh. Lần đầu tiên, tỷ lệ chi ngân sách cho giáo dục không chỉ dừng ở 20% chung chung, mà được “tách rành mạch” 5% cho đầu tư phát triển và 3% cho giáo dục đại học. Đây là bước tiến rất quan trọng, bởi giáo dục đại học và nghiên cứu chính là nơi sản sinh tri thức, công nghệ - yếu tố quyết định sức cạnh tranh quốc gia.

Thứ hai, Nghị quyết khẳng định cơ sở đại học, giáo dục nghề nghiệp có quyền tự chủ toàn diện, không bị phụ thuộc bởi mức độ tự chủ tài chính. Đây là tư duy quản trị mới, đặt niềm tin vào bản lĩnh và trách nhiệm giải trình của nhà trường.

Thứ ba, ưu đãi mạnh mẽ về đất đai, thuế và tài sản công: Các chính sách miễn giảm, ưu tiên bố trí đất sạch, cho thuê cơ sở công dôi dư, miễn thuế thu nhập doanh nghiệp đối với trường công và tư thục không vì lợi nhuận là những đột phá tạo nên môi trường đầu tư giáo dục hấp dẫn, công bằng và bền vững.

Thứ tư, đãi ngộ nghề nghiệp nhà giáo: việc quy định phụ cấp ưu đãi nghề tối thiểu 70% cho giáo viên, 30% cho nhân viên và 100% ở vùng khó khăn khẳng định nhà giáo không còn chỉ là “nghề đặc thù” mà là trụ cột được ưu tiên trong chính sách quốc gia.

Thực hiện Nghị quyết 71-NQ/TW, các trường đại học sẽ có thêm nguồn lực để mở rộng, nâng cấp cơ sở vật chất.

Chia sẻ cơ hội những đột phá chính sách này đem lại cho giáo dục, đào tạo, TS Phạm Kim Thư cho rằng: Nghị quyết số 71-NQ/TW không chỉ thêm nguồn lực, mà còn đổi cách tiếp cận: từ phân bổ theo đầu vào sang đặt hàng, giao nhiệm vụ theo đầu ra; từ cơ chế xin-cho sang trao quyền, gắn trách nhiệm giải trình.

Đây là bước ngoặt để giáo dục Việt Nam tiến tới nâng cao chất lượng toàn diện từ mầm non đến đại học, gắn với hội nhập quốc tế; giữ chân và thu hút nhân tài sư phạm, từng bước giải quyết tình trạng thiếu hụt, mất cân đối đội ngũ; tăng tốc hiện đại hóa cơ sở vật chất thông qua quỹ đất, PPP, tín dụng ưu đãi; định vị lại giáo dục đại học như trụ cột nghiên cứu, đổi mới sáng tạo, đào tạo nhân lực chất lượng cao.

Với Nghị quyết này, cơ sở giáo dục được hưởng ưu đãi về đất đai, thuế, tín dụng để mở rộng đầu tư hạ tầng; có cơ sở pháp lý để xây dựng quỹ phát triển giáo dục, kết nối doanh nghiệp, cựu sinh viên. Các nhà trường cũng chủ động hơn trong mở ngành, tuyển dụng, hợp tác quốc tế nhờ khung tự chủ toàn diện; đồng thời có thể tận dụng Quỹ học bổng quốc gia để hỗ trợ sinh viên, nâng cao tỷ lệ duy trì và tốt nghiệp.

Để Nghị quyết số 71-NQ/TW thực sự đi vào đời sống, TS Phạm Kim Thư cho rằng, cần nhanh chóng thể chế hóa bằng luật, nghị định, thông tư rõ ràng, tránh tình trạng “nghị quyết hay, văn bản dưới luật chậm và chồng chéo”. Cùng với đó, ràng buộc trách nhiệm ngân sách ở cả Trung ương và địa phương, công khai tỷ lệ 20% - 5% - 3% để xã hội giám sát.

Hoàn thiện khung pháp lý cho quỹ phát triển giáo dục, có chính sách khấu trừ thuế cho doanh nghiệp, cá nhân tài trợ. Xây dựng hệ thống kiểm định, đánh giá độc lập để tự chủ gắn liền với minh bạch, chất lượng và trách nhiệm giải trình. Ở cấp cơ sở, mỗi trường cần chủ động chuẩn bị danh mục dự án, phương án nhân sự, kế hoạch chuyển tiếp phụ cấp, đồng thời xây dựng năng lực quản trị tự chủ để tận dụng triệt để các ưu đãi.

Một trong những nội dung trọng tâm của Nghị quyết 71 là yêu cầu đầu tư hiện đại hóa hạ tầng kỹ thuật, mở rộng không gian phát triển cho các cơ sở giáo dục đại học hoạt động hiệu quả.

Đồng quan điểm, TS Nguyễn Thị Huyền Thảo - giáo viên Trường THPT chuyên Trần Đại Nghĩa (TPHCM), nhận định: Nghị quyết số 71-NQ/TW được xem là cánh cửa đưa giáo dục Việt Nam bước vào kỷ nguyên mới.

Nghị quyết này đã đề ra các giải pháp tháo gỡ điểm nghẽn trong giáo dục như: tăng phụ cấp ưu đãi lên 70% và 100% đối với vùng khó khăn; cam kết chi 20% tổng chi ngân sách Nhà nước, trong đó 5% dành cho đầu tư, 3% cho giáo dục đại học; xây dựng đại học tinh hoa; thu hút chuyên gia quốc tế. Nghị quyết đồng thời nhấn mạnh việc tập trung vào STEM và thúc đẩy chuyển đổi số mạnh mẽ; xem trí tuệ nhân tạo (AI) là bước ngoặt để tạo nên những chuyển đổi mang tính đột phá, đưa giáo dục bước vào kỷ nguyên mới.

“Nghị quyết số 71-NQ/TW đặt ra mục tiêu rõ ràng và cụ thể trong việc hướng đến đào tạo nguồn nhân lực trở thành công dân toàn cầu, giỏi ngoại ngữ, công nghệ, tư duy phản biện và giữ gìn bản sắc văn hóa. Để đạt được mục tiêu này, Nhà nước huy động mạnh mẽ nguồn lực từ xã hội, doanh nghiệp, các quỹ tài trợ và quan tâm đến giáo dục ngoài công lập.

Tất cả được cụ thể hóa bằng các chỉ tiêu, lộ trình rõ ràng, không còn khái quát chung chung như trước đây. Điều này cho thấy quyết tâm và nỗ lực của Đảng và Nhà nước trong việc hiện thực hóa mục tiêu trước thềm năm học mới, đồng thời hoàn toàn phù hợp với bối cảnh phát triển chung của khu vực và thế giới”, TS Nguyễn Thị Huyền Thảo chia sẻ.

Phòng thực hành tại Trường Đại học Công nghệ Miền Đông. Ảnh: MIT-Uni

Bệ phóng nâng tầm đại học Việt Nam

Nhấn mạnh việc Nghị quyết số 71-NQ/TW nêu rõ định hướng dành tối thiểu 20% chi ngân sách Nhà nước cho giáo dục, trong đó 3% cho giáo dục đại học, PGS.TS Lê Hiếu Học - Trưởng khoa Khoa học và Công nghệ giáo dục, Đại học Bách khoa Hà Nội nhận định đây là một tín hiệu rất tích cực, thể hiện sự cam kết ở tầm quốc gia trong việc coi giáo dục là nền tảng cho phát triển bền vững.

Giáo dục đại học chính là nơi đào tạo đội ngũ kỹ sư, cử nhân, nhà nghiên cứu, chuyên gia và cả các nhà giáo của tương lai. Do vậy, khi được đầu tư đúng mức, các trường đại học sẽ có thêm nguồn lực để mở rộng và nâng cấp cơ sở vật chất, phòng thí nghiệm, trung tâm học liệu; thu hút và giữ chân đội ngũ giảng viên, nhà khoa học có trình độ cao, đặc biệt là các nhà khoa học có uy tín và kinh nghiệm quốc tế; thúc đẩy các hoạt động nghiên cứu, đổi mới sáng tạo và chuyển giao tri thức.

Cũng theo PGS.TS Lê Hiếu Học, Nghị quyết số 71-NQ/TW là nền tảng để đào tạo ra nguồn nhân lực chất lượng cao, có khả năng thích ứng với công nghệ mới, hội nhập quốc tế và phục vụ cho sự phát triển kinh tế - xã hội. Với nguồn đầu tư ổn định, các trường có thể, cập nhật chương trình đào tạo gắn với thực tiễn, công nghệ mới như trí tuệ nhân tạo, chuyển đổi số, năng lượng tái tạo, giáo dục STEAM…

Đẩy mạnh hợp tác doanh nghiệp - trường học, giúp sinh viên được học qua dự án thực tế, rút ngắn khoảng cách giữa đào tạo và nhu cầu xã hội. Phát triển hệ sinh thái học tập số, sử dụng dữ liệu lớn và học tập cá nhân hóa để nâng cao hiệu quả giảng dạy và học tập.

Khi ngân sách đầu tư tăng, các trường đại học công lập, đặc biệt ở những vùng còn khó khăn, sẽ có thêm điều kiện miễn/giảm học phí cho sinh viên yếu thế; tăng cường học bổng, hỗ trợ học tập và đời sống cho người học; mở rộng các chương trình đào tạo từ xa, học tập suốt đời, giúp mọi người dân đều có cơ hội học tập nâng cao.

Một trong những mục tiêu tại Nghị quyết số 71-NQ/TW của Bộ Chính trị là nâng tầm các đại học trở thành trung tâm nghiên cứu, đổi mới sáng tạo và khởi nghiệp của quốc gia và các vùng.

PGS.TS Phạm Văn Song - Hiệu trưởng Trường Đại học Công nghệ Miền Đông (Đồng Nai) cho rằng, điều này có ý nghĩa chiến lược sâu sắc đối với sự phát triển của các trường đại học ở Việt Nam. Đây là bước chuyển mình quan trọng, định hình lại vai trò của giáo dục đại học. Thay vì chỉ tập trung vào đào tạo và truyền bá kiến thức, các trường đại học sẽ chuyển trọng tâm sang nghiên cứu khoa học, sáng tạo và tạo ra tri thức mới.

Một trường đại học đẳng cấp quốc tế, có vai trò và ảnh hưởng sâu rộng, phải là một đại học nghiên cứu. Hoạt động nghiên cứu và đổi mới sáng tạo trong đại học sẽ là cơ sở góp phần quan trọng vào phát triển kinh tế bền vững. Việc các trường đại học trở thành trung tâm nghiên cứu khoa học và đổi mới sáng tạo đóng vai trò quan trọng trong việc thực hiện các mục tiêu phát triển bền vững của Liên Hợp Quốc, thông qua việc thiết kế chính sách và khuyến khích nghiên cứu theo định hướng này.

Tôi công tác ở địa phương vùng khó nhiều năm, chứng kiến không ít học sinh sau khi tốt nghiệp THPT mặc dù đậu đại học nhưng phải gác lại ước mơ để đi làm công nhân phụ giúp gia đình, có em phải lấy chồng khi đang đi học do hủ tục. Nghị quyết 71-NQ/TW có cơ chế đặc thù cho giáo dục vùng khó nên các em sẽ yên tâm học tập, phấn đấu. Các em chính là nguồn nhân lực sau này quay về xây dựng quê hương. - Ông Ngô Văn Hiền - Phó Chủ tịch xã Tri Lễ (Lạng Sơn)

Học sinh Trường Tiểu học Nguyễn Bỉnh Khiêm (phường Sài Gòn, TPHCM) trải nghiệm phòng học Kỹ năng Công dân số.

Những chính sách này tạo cơ hội giúp đột phá phát triển giáo dục, đào tạo.

Giải quyết trực diện “nút thắt” nguồn lực

Về chính sách ưu đãi với cơ sở giáo dục, khuyến khích đầu tư phát triển giáo dục, TS Phạm Kim Thư cho rằng, Nghị quyết số 71-NQ/TW có các điểm đột phá.

Bệ phóng nâng tầm đại học Việt Nam

Tôi công tác ở địa phương vùng khó nhiều năm, chứng kiến không ít học sinh sau khi tốt nghiệp THPT mặc dù đậu đại học nhưng phải gác lại ước mơ để đi làm công nhân phụ giúp gia đình, có em phải lấy chồng khi đang đi học do hủ tục. Nghị quyết 71-NQ/TW có cơ chế đặc thù cho giáo dục vùng khó nên các em sẽ yên tâm học tập, phấn đấu. Các em chính là nguồn nhân lực sau này quay về xây dựng quê hương. - Ông Ngô Văn Hiền - Phó Chủ tịch xã Tri Lễ (Lạng Sơn)