Giải mã làn sóng học nghề xuyên biên giới

Đây không còn là giải pháp “lánh nạn” mà là cú chuyển mình chủ động, thể hiện tư duy thực tế và tinh thần dám khác biệt của người học trong kỷ nguyên mới.

ThS Nguyễn Thị Bích Ngọc, Trưởng ban Truyền thông, Trường Đại học Quốc tế (Đại học Quốc gia TP Hồ Chí Minh): Tìm con đường phù hợp

Theo số liệu từ Cơ quan Trao đổi Hàn lâm Đức (DAAD), trong học kỳ mùa Đông 2023 - 2024, có hơn 7.000 du học sinh Việt Nam tại Đức, thuộc tốp 20 quốc gia có lượng sinh viên đông nhất. Tổng số sinh viên quốc tế ở Đức trong cùng kỳ đạt gần 380.000, dự báo tăng lên hơn 405.000 vào mùa Đông 2024 - 2025, chiếm khoảng 13% tổng số sinh viên tại đây.

Học đại học giờ đây không còn là con đường duy nhất để phát triển bản thân hay xây dựng sự nghiệp. Trong một thế giới nhiều ngã rẽ, mỗi người sẽ tự cân đo, đong đếm để tìm ra lối đi phù hợp nhất với năng lực và ước mơ của mình. Việc lựa chọn học nghề sớm cho thấy nhiều bạn hiểu rõ năng lực cá nhân và không chạy theo xu hướng hay số đông.

Học đại học đồng nghĩa với việc tiếp tục học lên sau bậc phổ thông, lựa chọn một ngành để nghiên cứu chuyên sâu và mở rộng kiến thức theo hướng học thuật. Nhưng nếu thiếu đam mê, không có năng lực phù hợp hoặc không đủ kiên trì, con đường đại học dễ trở thành hành trình nặng nề, kéo dài và dễ dẫn tới chán nản. Điều quan trọng nhất không nằm ở việc chọn học gì, mà là chọn con đường phù hợp với chính mình.

Chương trình đào tạo của một số trường, một số ngành hiện vẫn thiên về lý thuyết, nặng về nghiên cứu. Với những sinh viên có xu hướng “học để làm”, điều này dễ gây cảm giác bế tắc, không hứng thú và cuối cùng là chán nản, bỏ cuộc. Ngược lại, những ngành có tính ứng dụng cao, nhiều thực hành, thực tập, bài tập nhóm lại tạo cơ hội để sinh viên phát huy tư duy sáng tạo, rèn luyện kỹ năng nghề nghiệp. Những người học với mục tiêu đi làm sau tốt nghiệp thường sẽ thấy hứng thú với các ngành thiên về thực tiễn này.

Về việc làm sao để giữ chân và tạo động lực cho người học, tôi cho rằng, các trường cần tuyển sinh bằng trái tim chân thành, thay vì chạy theo chỉ tiêu hay KPI, cần chọn đúng người học phù hợp với triết lý giáo dục và định hướng đào tạo của mình. Tuyển sinh không nên là cuộc chạy đua số lượng mà phải là quá trình chọn lọc kỹ lưỡng, có trách nhiệm.

Việc tuyển sinh cũng nên được trao quyền chủ động nhiều hơn cho các trường, để xây dựng phương thức phù hợp với chương trình đào tạo, triết lý giáo dục. Sau khi tuyển sinh, nhà trường cần nhanh chóng triển khai định hướng rõ ràng để sinh viên chọn đúng ngành nghề. Bản thân sinh viên cũng cần hiểu rõ năng lực, mục tiêu và tìm đến người hiểu mình để xin lời khuyên, thay vì chọn ngành trong tâm lý “sao cũng được”.

Hiện nay, học sinh từ lớp 9 đã phải chọn tổ hợp môn để định hướng nghề nghiệp, do đó, thầy cô ở cấp THPT và phụ huynh cần đồng hành nhiều hơn, tránh để các em hoang mang, loay hoay ở tuổi 14 - 15, bởi thiếu định hướng từ sớm sẽ ảnh hưởng dài lâu đến việc lựa chọn ngành học phù hợp.

Ngoài ra, các trường đại học cũng nên có thêm những chương trình học ngắn hạn, thực tế để bổ trợ kỹ năng cho sinh viên, đặc biệt là nhóm kỹ năng mềm, kỹ năng nghề. Có thể tổ chức các chương trình hội thảo mời chuyên gia, mời những người làm nghề thực tế về chia sẻ hoặc phối hợp với các doanh nghiệp tổ chức thêm các khóa đào tạo ngắn hạn, dành cho sinh viên sắp ra trường, để tiết kiệm thời gian học tập, sẵn sàng bước vào thị trường lao động ngay sau khi tốt nghiệp.

TS Hồ Thanh Trí, Viện trưởng Viện Quốc tế (Trường Đại học Công Thương TP Hồ Chí Minh): Không còn là giải pháp “lánh nạn”

Những năm gần đây, du học nghề trở thành lựa chọn ưu tiên của nhiều học sinh Việt Nam sau THPT, nhờ tính thực tiễn cao và phù hợp với nhu cầu thị trường lao động. Ngoài ra, bằng cấp nghề tại Đức, Úc, Nhật, Hàn... có giá trị quốc tế. Xã hội cũng đang thay đổi tư duy, học nghề không còn là lựa chọn kém cạnh, mà là hướng đi thiết thực, hiệu quả, giúp giảm nguy cơ thất nghiệp, điều không ít cử nhân đại học đang đối mặt hiện nay.

Thậm chí, sinh viên năm 2 - 3 tại Việt Nam lựa chọn rẽ hướng sang du học nghề. Quyết định này không chỉ mang tính cá nhân mà phản ánh những nguyên nhân thực tế: Chất lượng đào tạo đại học trong nước còn thiên về lý thuyết, thiếu thực hành; học phí cao nhưng hiệu quả đầu ra chưa rõ ràng; tình trạng cử nhân thất nghiệp, làm trái ngành vẫn phổ biến.

Trong khi đó, du học nghề mang lại lộ trình rõ ràng với học phí thấp, có lương thực tập, cơ hội định cư và việc làm ổn định. Sự lan tỏa của các video trải nghiệm du học nghề và thay đổi trong tư duy của học sinh, phụ huynh cũng góp phần định hình xu hướng này.

Du học nghề không còn là giải pháp “lánh nạn”, mà là lựa chọn chiến lược của thế hệ trẻ để có tương lai nghề nghiệp bền vững. Xu hướng này đồng thời đặt ra nhiều câu hỏi cho giáo dục đại học Việt Nam trong việc tự đổi mới để giữ chân người học, đặc biệt là ở khâu tuyển sinh và cải tiến đào tạo.

Các trường phải có những đổi mới toàn diện để duy trì sức hút và nâng cao chất lượng đào tạo. Chương trình giảng dạy cần được điều chỉnh theo hướng ứng dụng, tăng hàm lượng thực hành, thực tập, giúp sinh viên rèn kỹ năng nghề nghiệp và thích ứng sớm với môi trường làm việc thực tế.

Thêm vào đó, việc gắn kết chặt chẽ với doanh nghiệp là yếu tố then chốt. Không chỉ xây dựng chương trình sát với nhu cầu tuyển dụng, các trường cần tạo điều kiện cho sinh viên tiếp xúc với doanh nghiệp ngay từ năm đầu, thay vì thực tập, kiến tập đưa vào các học kỳ cuối như hiện nay. Ngoài ra, mô hình đào tạo cũng cần được đa dạng hóa, bao gồm đào tạo song bằng, tích hợp nghề với đại học, liên kết quốc tế và học tập linh hoạt.

Cuối cùng, để đồng hành cùng người học, các trường cần làm tốt khâu tư vấn hướng nghiệp ngay từ bậc THPT, đổi mới công tác tuyển sinh và chú trọng rèn luyện kỹ năng mềm, năng lực số - những yếu tố quyết định thành công trong tương lai.

ThS Trần Nam, Trưởng phòng Công tác sinh viên, Phó Giám đốc Trung tâm Đào tạo Quốc tế - Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn (Đại học Quốc gia TP Hồ Chí Minh): Xu hướng tất yếu nhưng cần cân nhắc kỹ lưỡng

Du học nghề là một xu hướng hợp lý trong bối cảnh giáo dục Việt Nam đang phát triển mạnh đào tạo bậc đại học. Tuy nhiên, không ít ngành học khiến sinh viên sau tốt nghiệp vẫn khó tìm được công việc rõ ràng, cụ thể. Thời gian đào tạo cũng chưa đủ để trang bị khối lượng kiến thức phù hợp nhằm giúp sinh viên làm tốt công việc.

Học nghề có thể giúp người học làm tốt trong những lĩnh vực cụ thể, chẳng hạn như kỹ thuật ô tô - ngành mà người học không nhất thiết phải qua đào tạo đại học. Thay vào đó, học nghề sẽ giúp họ làm chuyên sâu trong việc thao tác và thực hành.

Đào tạo đại học thường thiên về nghiên cứu và ứng dụng, còn học nghề cung cấp khối lượng kiến thức thực tế lớn hơn ở các lĩnh vực như sửa chữa, lắp ráp, làm việc trong công xưởng - những kỹ năng rất cần thiết với nhu cầu lao động tại Việt Nam. Vì vậy, các trường đại học trong nước cũng cần nắm bắt xu hướng này để có những giải pháp phù hợp.

Bên cạnh đó, xu hướng học nhanh - làm sớm cần được đặt trong bối cảnh phù hợp. Nếu là học nghề thì có thể rút ngắn thời gian, nhưng điều này không thể áp dụng cho phương pháp nghiên cứu, tư duy và hình thức đào tạo của đại học truyền thống. Đại học cần một khoảng thời gian đủ dài để sinh viên thẩm thấu kiến thức, đối sánh với đặc điểm xã hội và đặc biệt là cần thời gian để thực tập thực tế.

Chúng ta không nên chạy theo trào lưu học nhanh để sớm ra trường có việc làm, bởi nếu không tích lũy đủ kiến thức thì hậu quả có thể nghiêm trọng hơn nhiều so với việc học đủ 4 năm để có nền tảng kiến thức, kỹ năng và thái độ làm việc tốt. Tôi lấy ví dụ một số lĩnh vực nếu được đào tạo quá nhanh sẽ không đủ thời gian để người học tiếp cận các khối kiến thức quan trọng liên quan đến tư duy, nghiên cứu và phản biện. Những nghề như vậy có thể bị lỗi thời chỉ sau 3 - 4 năm.

Ngược lại, nếu được đào tạo nền tảng vững chắc, cân bằng giữa lý thuyết và thực hành, người học hoàn toàn có khả năng chuyển đổi kiến thức lý thuyết thành năng lực thực hành hiệu quả trong tương lai.

Sinh viên nên chuẩn bị đầy đủ hồ sơ trước khi đặt chân tới nước bạn. Ảnh: T.L

Vì vậy, sinh viên đừng nôn nóng ra trường sớm. Thực tế có nhiều trường hợp ra trường sớm nhưng không có việc làm, sau đó lại phải quay lại học thêm để bù đắp kiến thức và kỹ năng nhằm tìm kiếm một công việc mới. Điều này rất lãng phí. Do đó, mô hình đào tạo 3,5 đến 4 năm vẫn phù hợp với đặc điểm giáo dục Việt Nam để đảm bảo chất lượng đầu ra.

Bản thân giáo dục đại học và giáo dục nghề nghiệp đều đang đứng trước những thách thức lớn. Với giáo dục đại học, thách thức đến từ việc xã hội chuyển đổi quá nhanh, trong khi chương trình đào tạo lại không dễ dàng cập nhật kịp thời.

Tương tự, với giáo dục nghề nghiệp, dù đi theo những hướng rất cụ thể nhưng cũng có nguy cơ nhanh chóng lỗi thời do tốc độ phát triển mạnh mẽ của công nghệ. Lấy ví dụ như ngành ô tô, một lĩnh vực thay đổi liên tục, nếu đào tạo nghề không bám sát xu hướng công nghệ hiện nay thì người học cũng dễ rơi vào tình trạng lạc hậu.

Trước những thay đổi nhanh chóng của xã hội, bản thân các trường đại học và cao đẳng cần đáp ứng một số yêu cầu quan trọng. Trước hết, họ phải nghiên cứu kỹ lưỡng các xu hướng toàn cầu liên quan đến sự vận hành của kinh tế và xã hội, từ đó điều chỉnh định hướng giáo dục đại học và giáo dục nghề.

Đặc biệt, các trường cần kết nối chặt chẽ với thị trường lao động để nắm bắt sự thay đổi và xu hướng ứng dụng trong các chương trình đào tạo. Việc gắn kết với đời sống xã hội, vốn rất năng động và biến đổi không ngừng, là yếu tố sống còn để chương trình đào tạo không bị lạc hậu.

Bên cạnh đó, các trường đại học và cao đẳng cần chú trọng đào tạo con người toàn diện, trang bị cho sinh viên kiến thức và kỹ năng tư duy phản biện, làm việc nhóm trong môi trường đa văn hóa, có tinh thần sáng tạo, đổi mới cũng như năng lực tổ chức và khởi nghiệp.

Thế nên, bản chất của giáo dục đại học hay giáo dục nghề đều cần thay đổi để thích nghi với thế giới hiện đại.

“Để du học nghề, học sinh cần xác định ngành và quốc gia phù hợp đồng thời học ngoại ngữ sớm, ví dụ như B1 tiếng Đức, IELTS 6.5 và chuẩn bị hồ sơ đầy đủ và chọn trung tâm tư vấn uy tín. Nên ưu tiên đơn vị là đại diện chính thức cho trường quốc tế hoặc trung tâm thuộc đại học. Sau đó, học sinh sẽ tham gia phỏng vấn, xin visa và hoàn thiện tài chính, kế hoạch bay”, TS Hồ Thanh Trí lưu ý học sinh nên chuẩn bị thật kỹ trong bước đầu chọn du học nghề.

Học sinh tham dự một kỳ thi đánh giá năng lực năm 2025 tại TP Hồ Chí Minh. Ảnh: UTE

ThS Nguyễn Thị Bích Ngọc, Trưởng ban Truyền thông, Trường Đại học Quốc tế (Đại học Quốc gia TP Hồ Chí Minh): Tìm con đường phù hợp

TS Hồ Thanh Trí, Viện trưởng Viện Quốc tế (Trường Đại học Công Thương TP Hồ Chí Minh): Không còn là giải pháp “lánh nạn”

ThS Trần Nam, Trưởng phòng Công tác sinh viên, Phó Giám đốc Trung tâm Đào tạo Quốc tế - Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn (Đại học Quốc gia TP Hồ Chí Minh): Xu hướng tất yếu nhưng cần cân nhắc kỹ lưỡng

Thế nên, bản chất của giáo dục đại học hay giáo dục nghề đều cần thay đổi để thích nghi với thế giới hiện đại.

“Để du học nghề, học sinh cần xác định ngành và quốc gia phù hợp đồng thời học ngoại ngữ sớm, ví dụ như B1 tiếng Đức, IELTS 6.5 và chuẩn bị hồ sơ đầy đủ và chọn trung tâm tư vấn uy tín. Nên ưu tiên đơn vị là đại diện chính thức cho trường quốc tế hoặc trung tâm thuộc đại học. Sau đó, học sinh sẽ tham gia phỏng vấn, xin visa và hoàn thiện tài chính, kế hoạch bay”, TS Hồ Thanh Trí lưu ý học sinh nên chuẩn bị thật kỹ trong bước đầu chọn du học nghề.