Giáo dục tài chính trong nhà trường là định hướng chiến lược

Hiểu biết tài chính quan trọng không kém khả năng đọc và viết

Theo ông Đỗ Đức Lân - Phó Giám đốc phụ trách Trung tâm Hợp tác Phát triển (Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam), khoảng 56% người trưởng thành trên toàn cầu có mức hiểu biết tài chính cơ bản, nhưng chỉ 34% đạt mức hiểu biết đủ, trong khi thiệt hại do lừa đảo tài chính hàng năm ước tính hàng trăm tỷ USD.

Số liệu PISA 2018 cũng chỉ ra sự chênh lệch lớn về năng lực tài chính của học sinh giữa các quốc gia cho thấy, nhu cầu cấp thiết phải tăng cường giáo dục tài chính trong nhà trường. Hiểu biết tài chính ngày nay quan trọng không kém khả năng đọc và viết, bởi nó giúp người trẻ quản lý chi tiêu, tránh rủi ro, lập kế hoạch cho tương lai và thích ứng trước những biến động toàn cầu.

Ông phân tích các thách thức mới như: sự phức tạp của dịch vụ tài chính số, trách nhiệm lập kế hoạch tài chính cá nhân ngày càng lớn, rủi ro từ biến động toàn cầu, lạm phát và sự bất ổn xã hội.

Trong bối cảnh đó, việc đưa giáo dục tài chính và xã hội vào trường học được xem là giải pháp hiệu quả, tiết kiệm chi phí và bảo đảm mọi học sinh, không phân biệt điều kiện kinh tế - xã hội, đều được tiếp cận.

Theo ông Đỗ Đức Lân, giáo dục tài chính phải gắn với giáo dục xã hội và đạo đức, giúp học sinh không chỉ biết sử dụng tiền mà còn sử dụng đúng mục đích, đúng luật pháp và chuẩn mực xã hội. Đây chính là cơ sở để hình thành những công dân có trách nhiệm, biết cân bằng lợi ích cá nhân và cộng đồng, đồng thời chuẩn bị cho một tương lai bền vững của đất nước.

GS. TS. Lê Anh Vinh giới thiệu về chương trình giáo dục tài chính từ lớp 1 đến lớp 12.

GS.TS Lê Anh Vinh - Viện trưởng Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam nhấn mạnh, học sinh cần được trang bị năng lực quản lý chi tiêu, biết cách tiết kiệm và đầu tư thông minh, đồng thời hình thành trách nhiệm xã hội ngay từ khi còn ngồi trên ghế nhà trường. Điều này giúp các em tự tin hội nhập, đưa ra những quyết định sáng suốt và chủ động ứng phó với các thách thức trong cuộc sống.

Ông khẳng định, việc đưa các nội dung giáo dục tài chính và xã hội vào nhà trường không phải là nhiệm vụ khó khăn, mà hoàn toàn khả thi khi được tích hợp linh hoạt thông qua nhiều môn học như: Toán, Đạo đức, Kinh tế và Pháp luật, Hoạt động trải nghiệm cũng như các hoạt động giáo dục trong và ngoài lớp học.

Cách tiếp cận này vừa giúp học sinh hình thành thói quen tài chính lành mạnh, vừa nuôi dưỡng các kỹ năng xã hội thiết yếu như: hợp tác, chia sẻ và trách nhiệm công dân. Đồng thời, đây cũng là cơ hội để giáo viên đổi mới phương pháp giảng dạy, gắn kiến thức với thực tiễn, qua đó nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện.

Định hướng chiến lược

Theo GS.TS Lê Anh Vinh, việc đưa giáo dục tài chính vào nhà trường từ lớp 1 đến lớp 12 là định hướng chiến lược, phù hợp với xu thế quốc tế và yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục.

Giáo dục tài chính không chỉ dừng lại ở việc cung cấp kiến thức về tiền, tiết kiệm hay chi tiêu, mà còn nhằm hình thành năng lực cốt lõi cho công dân thế kỷ XXI, bao gồm quản lý tài chính cá nhân, ra quyết định có trách nhiệm, tư duy so sánh và dự báo rủi ro.

Chương trình được xây dựng theo tiến trình liên thông, gắn liền với đặc điểm tâm sinh lý và nhu cầu phát triển của học sinh ở từng bậc học. Đối với cấp tiểu học, ở lớp 1 và 2, học sinh được làm quen với tiền, nhận biết giá trị sử dụng, biết phân biệt giữa nhu cầu và mong muốn, đồng thời hình thành thói quen tiết kiệm đơn giản.

Sang lớp 3 và 4, chương trình giúp học sinh hiểu sâu hơn về lập ngân sách nhỏ trong gia đình, chi tiêu hợp lý, quản lý khoản tiêu vặt và bước đầu thực hành lập kế hoạch chi tiêu.

Lớp 5 mở rộng sang việc gắn kết tiết kiệm với mục tiêu dài hạn, đồng thời rèn luyện trách nhiệm tài chính cá nhân. Đến cấp THCS (lớp 6–9), học sinh được trang bị kỹ năng tiêu dùng thông minh, biết lựa chọn sản phẩm - dịch vụ phù hợp, nắm khái niệm tín dụng cơ bản, đầu tư nhỏ và hiểu được trách nhiệm trong quản lý nguồn lực.

Lớp 6 và 7 tập trung vào phân biệt các loại hình chi tiêu, quản lý thu nhập nhỏ và hợp tác tài chính trong nhóm, còn lớp 8 và 9 nâng cao kỹ năng lập kế hoạch tài chính, tiếp cận khái niệm đầu tư, quản lý rủi ro và thực hành vay mượn có trách nhiệm.

Đến cấp THPT (lớp 10–12), chương trình hướng tới việc hoàn thiện kỹ năng lập ngân sách và kiểm soát tài chính cá nhân một cách toàn diện. Lớp 10 nhấn mạnh đến việc xây dựng kế hoạch thu - chi chi tiết, gắn với nhu cầu học tập và định hướng nghề nghiệp.

Lớp 11 giúp học sinh phân tích các sản phẩm tài chính, sử dụng tín dụng có trách nhiệm và rèn năng lực quản lý ngân hàng cá nhân. Lớp 12 chuẩn bị hành trang tài chính cho giai đoạn trưởng thành, bao gồm tìm hiểu đầu tư dài hạn, cổ phiếu, bất động sản, bảo hiểm và kỹ năng phòng tránh rủi ro tài chính.

Qua tiến trình này, học sinh được hình thành và phát triển năng lực tài chính theo từng nấc thang, từ nhận biết, thực hành cơ bản đến vận dụng, phân tích và ra quyết định tài chính có trách nhiệm, tạo nền tảng vững chắc cho cuộc sống sau phổ thông.

Hoạt động nhóm tại Khóa tập huấn “Giáo dục tài chính và giáo dục xã hội cho học sinh phổ thông Việt Nam” do Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam (VNIES) phối hợp với Quỹ Nhi đồng Liên Hợp Quốc (UNICEF) tại Việt Nam và Sở GD&ĐT Quảng Ngãi tổ chức

Tại Khóa tập huấn “Giáo dục tài chính và giáo dục xã hội cho học sinh phổ thông Việt Nam” do Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam (VNIES) phối hợp với Quỹ Nhi đồng Liên Hợp Quốc (UNICEF) tại Việt Nam và Sở GD&ĐT Quảng Ngãi tổ chức, bà Huỳnh Thị Thu Vân – Trưởng phòng Giáo dục Mầm non – Tiểu học (Sở GD&ĐT Quảng Ngãi) – cho biết, các khóa tập huấn đã giúp cán bộ quản lý, giáo viên nhận diện rõ vai trò của giáo dục tài chính – xã hội, đồng thời nắm bắt phương pháp tích hợp linh hoạt, sáng tạo vào chương trình hiện hành.
Theo bà Vân, sự phối hợp này đã mở ra điều kiện để nhiều hoạt động giáo dục tiên tiến được triển khai tại địa phương, từ các chương trình về trí tuệ nhân tạo, giáo dục tài chính – xã hội đến giáo dục cảm xúc xã hội cho học sinh.
Những nội dung học tập mới, thiết thực và cập nhật không chỉ góp phần giúp các nhà trường đưa vào mô hình học 2 buổi/ngày, mà còn hướng tới nâng cao kỹ năng sống, kỹ năng số cho học sinh.

Một hoạt động giáo dục tài chính của Trường Tiểu học Long Xuyên (Phúc Thọ, Hà Nội). Ảnh: NTCC

Hiểu biết tài chính quan trọng không kém khả năng đọc và viết

Định hướng chiến lược

Tại Khóa tập huấn “Giáo dục tài chính và giáo dục xã hội cho học sinh phổ thông Việt Nam” do Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam (VNIES) phối hợp với Quỹ Nhi đồng Liên Hợp Quốc (UNICEF) tại Việt Nam và Sở GD&ĐT Quảng Ngãi tổ chức, bà Huỳnh Thị Thu Vân – Trưởng phòng Giáo dục Mầm non – Tiểu học (Sở GD&ĐT Quảng Ngãi) – cho biết, các khóa tập huấn đã giúp cán bộ quản lý, giáo viên nhận diện rõ vai trò của giáo dục tài chính – xã hội, đồng thời nắm bắt phương pháp tích hợp linh hoạt, sáng tạo vào chương trình hiện hành.
Theo bà Vân, sự phối hợp này đã mở ra điều kiện để nhiều hoạt động giáo dục tiên tiến được triển khai tại địa phương, từ các chương trình về trí tuệ nhân tạo, giáo dục tài chính – xã hội đến giáo dục cảm xúc xã hội cho học sinh.
Những nội dung học tập mới, thiết thực và cập nhật không chỉ góp phần giúp các nhà trường đưa vào mô hình học 2 buổi/ngày, mà còn hướng tới nâng cao kỹ năng sống, kỹ năng số cho học sinh.