Giữ hay bỏ xét tuyển học bạ?

Động thái trên thể hiện tinh thần cầu thị, lắng nghe từ cơ sở của Bộ trong công tác tuyển sinh.

Nhiều bất cập

Ông Nguyễn Tiến Thảo - Vụ trưởng Vụ Giáo dục Đại học (Bộ GD&ĐT) cho biết, năm 2025 có 17 phương thức xét tuyển. Theo thống kê, tỷ lệ thí sinh sử dụng phương thức xét học bạ THPT chiếm 42,4%; xét bằng điểm thi tốt nghiệp THPT chiếm 39,1%; còn lại 18,5% theo các phương thức khác.

Đặt vấn đề về việc duy trì hay loại bỏ phương thức xét tuyển bằng học bạ THPT, ông Nguyễn Tiến Thảo cho rằng, đã đến lúc cần nhìn nhận một cách toàn diện: Có nên tiếp tục xét tuyển học bạ THPT trong thời gian tới hay không? Thực tế, trong mùa tuyển sinh 2025, nhiều trường đại học lớn đã “nói không” với phương thức xét tuyển này. Dự kiến, số trường bỏ hình thức này có xu hướng gia tăng trong năm 2026.

Từng có ý kiến đề nghị bỏ phương thức xét tuyển đại học bằng học bạ, GS.TS Nguyễn Đình Đức - Trường Đại học Công nghệ (Đại học Quốc gia Hà Nội) cho rằng, kết quả học bạ thường thiếu chặt chẽ, tỷ lệ học sinh đạt loại giỏi và xuất sắc khá cao nhưng lại có sự khác biệt lớn giữa các trường THPT.

“Chẳng hạn, học sinh giỏi của trường chuyên hay trường điểm không thể so sánh trực tiếp với học sinh các trường phổ thông khác. Trong khi đó, Kỳ thi tốt nghiệp THPT được tổ chức trên một mặt bằng chung. Đối sánh giữa học bạ và kết quả thi cho thấy sự chênh lệch đáng kể.

Năm nay, có trường hợp điểm thi tốt nghiệp THPT không cao nhưng học bạ lại đạt tới 9,6 - 9,7 điểm”, GS.TS Nguyễn Đình Đức dẫn chứng. Từ thực tế đó, ông nhấn mạnh, để bảo đảm công bằng và nâng cao chất lượng đầu vào, cần sớm loại bỏ phương thức xét tuyển theo học bạ THPT trong tuyển sinh đại học chính quy.

Bày tỏ lo ngại về nguy cơ tiêu cực trong xét tuyển bằng học bạ, TS Lê Viết Khuyến - Phó Chủ tịch Hiệp hội Các trường đại học, cao đẳng Việt Nam cho rằng, chất lượng đào tạo giữa các cơ sở giáo dục chưa đồng đều, dẫn đến cách chấm điểm học sinh khác nhau. Điều này khiến việc xét tuyển bằng học bạ (nếu không đi kèm tiêu chí bổ trợ) khó bảo đảm công bằng.

“Điểm học bạ chỉ nên là tiêu chí phụ, bổ trợ cho điểm thi tốt nghiệp THPT. Việc bỏ xét học bạ sẽ không làm giảm cơ hội vào đại học hay gây thiệt thòi cho thí sinh”, TS Khuyến nhấn mạnh và cho biết, trước đây Hiệp hội Các trường đại học, cao đẳng Việt Nam chỉ ra hạn chế của phương thức này.

Các trường gặp nhiều khó khăn trong việc đánh giá chất lượng đầu vào do cách xếp loại ở bậc THPT và cách tính điểm xét tốt nghiệp có sử dụng kết quả học tập ba năm phổ thông, khiến độ tin cậy của điểm học bạ chưa cao, chưa bảo đảm công bằng giữa thí sinh.

Ở góc nhìn khác, nhiều cơ sở giáo dục đại học ủng hộ duy trì xét tuyển học bạ THPT, song cũng chỉ ra cần chuẩn hóa, giới hạn chỉ tiêu và bổ sung các tiêu chí khác để bảo đảm công bằng.

PGS.TS Nguyễn Thanh Chương - Chủ tịch Hội đồng trường Trường Đại học Giao thông Vận tải cho rằng cần có sự đánh giá kỹ lưỡng trước khi quyết định bỏ xét tuyển học bạ, bởi đây là kênh quan trọng, phản ánh kết quả học tập của học sinh trong suốt ba năm THPT. Theo ông, tùy từng ngành, trường có thể áp dụng cách điều chỉnh phù hợp. Với những ngành đặc thù như Kiến trúc, bắt buộc phải có môn năng khiếu; trong khi nhiều ngành khác, việc xét tuyển bằng học bạ vẫn khả thi.

“Chẳng hạn, các trường có thể dành khoảng 2 – 3% chỉ tiêu cho xét tuyển học bạ, còn lại áp dụng các phương thức khác”, PGS.TS Nguyễn Thanh Chương gợi ý, đồng thời cho rằng, thực tế hiện nay, nhiều trường đã dành một tỷ lệ nhỏ chỉ tiêu cho phương thức này nhằm mở rộng cơ hội cho thí sinh. Do đó, thay vì bỏ hẳn, cần có lộ trình điều chỉnh, bảo đảm cân bằng giữa các phương thức tuyển sinh và tạo thêm cơ hội học tập cho người học.

Ngày hội lựa chọn nguyện vọng xét tuyển năm 2025. Ảnh: Nam Trần

Cần cơ chế kiểm định để bảo đảm công bằng

Nhiều năm qua, xét tuyển học bạ THPT trở thành phương thức phổ biến ở các trường đại học, có nơi dành tới 70 - 80% tổng chỉ tiêu. Ưu điểm dễ nhận thấy là thí sinh có thêm cơ hội, giảm áp lực kỳ thi, đồng thời phản ánh quá trình học tập lâu dài. Tuy nhiên, chính sự phổ biến này đặt ra câu hỏi về tính công bằng và chất lượng đào tạo.

ThS Phạm Thái Sơn - Giám đốc Trung tâm Tuyển sinh và Truyền thông, Trường Đại học Công Thương TP Hồ Chí Minh cho rằng, không nên loại bỏ phương thức xét học bạ, bởi vấn đề chủ yếu nằm ở khâu đánh giá tại bậc phổ thông. Theo ông, cần có khung đánh giá thống nhất, tránh tình trạng trường nào cũng “nới” điểm, đồng thời phải có cơ chế kiểm định khách quan, so sánh dữ liệu giữa các trường để bảo đảm công bằng.

Cùng quan điểm, PGS.TS Nguyễn Vũ Quỳnh - Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Lạc Hồng (Đồng Nai) nhận định xét học bạ phản ánh quá trình học tập dài hạn, tạo sự chủ động cho thí sinh. Nhưng nếu lạm dụng sẽ dẫn đến thiếu chuẩn hóa, “làm đẹp” điểm và ảnh hưởng chất lượng đầu vào. Ông đề xuất phương thức này chỉ nên đóng vai trò bổ trợ, kết hợp cùng điểm thi tốt nghiệp hoặc các kỳ thi riêng để bảo đảm cân bằng.

“Xét tuyển học bạ THPT cần được duy trì như một kênh tuyển sinh quan trọng”, bà Trần Thị Lệ Quyên - Phó Giám đốc Trung tâm Đào tạo từ xa, Trường Đại học Mở TP Hồ Chí Minh, nêu quan điểm. Theo bà, quá trình học tập 3 năm THPT thể hiện nỗ lực bền bỉ của học sinh; do đó, xét học bạ là cách tiếp cận phù hợp để đánh giá toàn diện, giảm áp lực thi cử, đồng thời tạo sự linh hoạt và đa dạng cơ hội cho người học.

“Nếu chỉ dựa vào điểm thi tốt nghiệp thì tỷ lệ trượt sẽ rất cao. Trong khi đó, xét học bạ là hình thức phù hợp để ghi nhận quá trình học tập, giảm áp lực thi cử và tạo thêm cơ hội cho thí sinh”, bà Quyên lý giải.

Hiện nay, nhiều cơ sở giáo dục đại học công lập đã bỏ phương thức xét học bạ, trong khi một số trường ngoài công lập lại dành chỉ tiêu quá lớn cho kênh này, làm lệch cán cân tuyển sinh. Vì vậy, bà Trần Thị Lệ Quyên cho rằng, cần giới hạn tỷ lệ chỉ tiêu dành cho xét học bạ, nhằm tránh sự mất cân đối giữa người học.

Theo bà, đại học là hành trình học tập đòi hỏi sự tự chủ, chủ động và tư duy độc lập, phản biện khác biệt rõ rệt so với bậc phổ thông. Do đó, người học cần rèn luyện tính kỷ luật, khả năng tự học, sự thích ứng với phương pháp học mới để lĩnh hội kiến thức từ giảng viên cũng như từ thực tiễn. “Học sinh cần chuẩn bị tâm thế trước khi bước vào giảng đường đại học để học tốt và đáp ứng chuẩn đầu ra của chương trình đào tạo”, bà Quyên nhấn mạnh.

Thí sinh tìm hiểu thông tin tuyển sinh đại học trong năm 2025. Ảnh: GDU

Cần gắn với hướng nghiệp

Ở góc độ tuyển sinh, bà Trần Thị Lệ Quyên nhấn mạnh, công tác này không chỉ dừng lại ở việc xét điểm số mà cần gắn với tư vấn hướng nghiệp. Người làm tuyển sinh phải nắm rõ xu hướng nghề nghiệp, tâm lý và năng lực của học sinh để định hướng ngành học, trường học phù hợp với sở trường và điều kiện tài chính. Do đó, phương thức xét tuyển học bạ THPT, khi được duy trì, cần có những cải tiến nhất định.

Trước hết, cần chuẩn hóa hệ thống đánh giá học bạ giữa các trường THPT nhằm tránh tình trạng lạm phát điểm. Việc này phải đi kèm khảo sát, hướng dẫn và cơ chế giám sát chặt chẽ, vừa mang tính khái quát vừa gắn với thực tế, để bảo đảm công bằng cho người học và tăng cơ hội cạnh tranh.

Bên cạnh đó, nên kết hợp thêm các tiêu chí bổ sung như phỏng vấn, bài kiểm tra năng lực hoặc chứng chỉ quốc tế nhằm đo lường chính xác năng lực học sinh, tránh tình trạng học gạo hay chạy theo thành tích. Tỷ lệ chỉ tiêu cho phương thức xét học bạ cũng cần được giới hạn, chẳng hạn không quá 20 – 30% ở mỗi ngành, để tránh lạm dụng như hiện nay ở một số trường.

Theo bà Quyên, công tác tư vấn hướng nghiệp cần đổi mới, bắt đầu từ cấp THCS thay vì chờ đến THPT. Học sinh phải được hỗ trợ sớm để xác định năng lực, sở thích, hướng đi phù hợp và lựa chọn ngành nghề bền vững. Gia đình, nhà trường và xã hội cần thay đổi quan điểm, đồng hành cùng con em, thay vì áp đặt theo ý chủ quan. Đồng thời, phải xây dựng môi trường học tập bình đẳng, hạn chế phân tầng xã hội trong giáo dục, để mọi học sinh có cơ hội tiếp cận giáo dục chất lượng.

“Điều quan trọng là chiến lược tuyển sinh phải thực sự mang lại lợi ích cho người học và cho giáo dục, tăng tính cạnh tranh nhưng vẫn minh bạch. Và cuối cùng, lựa chọn bền vững nhất vẫn phải là lựa chọn đúng với năng lực bản thân, phù hợp với tài chính gia đình, đồng thời gắn với ngành học, trường học phù hợp”, ThS Quyên chia sẻ.

Theo thống kê của Vụ Giáo dục Đại học (Bộ GD&ĐT), tính đến hết ngày 2/9, số thí sinh hoàn thành xác nhận nhập học là 625.477, tăng 13,82% so với năm 2024. Trong đó, riêng khối đại học đạt 613.335 thí sinh, tương đương 52,87% tổng số thí sinh dự thi tốt nghiệp THPT (năm 2024 là 51,3%). Tỷ lệ cơ sở đào tạo tuyển được dưới 30% chỉ tiêu chỉ chiếm 6,5%, trong khi năm 2024 là 16,4%.

Chuyên gia cho rằng, cần giới hạn tỷ lệ chỉ tiêu dành cho xét học bạ, nhằm tránh sự mất cân đối giữa người học. Ảnh: ITN

Động thái trên thể hiện tinh thần cầu thị, lắng nghe từ cơ sở của Bộ trong công tác tuyển sinh.

Nhiều bất cập

Cần cơ chế kiểm định để bảo đảm công bằng

Cần gắn với hướng nghiệp

Theo thống kê của Vụ Giáo dục Đại học (Bộ GD&ĐT), tính đến hết ngày 2/9, số thí sinh hoàn thành xác nhận nhập học là 625.477, tăng 13,82% so với năm 2024. Trong đó, riêng khối đại học đạt 613.335 thí sinh, tương đương 52,87% tổng số thí sinh dự thi tốt nghiệp THPT (năm 2024 là 51,3%). Tỷ lệ cơ sở đào tạo tuyển được dưới 30% chỉ tiêu chỉ chiếm 6,5%, trong khi năm 2024 là 16,4%.