Hệ sinh thái 'win

Học sinh tham quan phòng thí nghiệm, trung tâm thực hành, trải nghiệm mô phỏng y khoa tại Trường Đại học Y Dược TPHCM. Ảnh: NTCC

Trải nghiệm “trọn vẹn”

Theo số liệu từ Bộ GD&ĐT, cả nước hiện có hơn 50 cơ sở giáo dục đại học (chiếm 25% tổng số trường) đã thành lập trung tâm hoặc bộ phận hỗ trợ sinh viên khởi nghiệp, trong đó có 10 trung tâm ươm tạo doanh nghiệp khởi nghiệp của sinh viên. Trong giai đoạn 2020 - 2023, có 33.808 dự án khởi nghiệp của sinh viên được thực hiện, trung bình mỗi năm có 5.635 dự án. Vì vậy, việc xây dựng hệ sinh thái gắn kết giữa trường đại học và các trường THPT cũng giúp các em học sinh sớm nhận thức về “khởi nghiệp”.

Trong hai ngày cuối tháng 4, tại TP Quy Nhơn (Bình Định), Trường Đại học FPT tổ chức chương trình FPT Unixperience 2025 - sự kiện trải nghiệm học đường kết hợp lễ hội âm nhạc quy mô lớn. Chương trình thu hút khoảng 5.000 bạn trẻ khu vực miền Trung - Tây Nguyên.

Học sinh được tham gia Uni-Talk, một hội thảo tìm hiểu về các chuyên ngành đào tạo, lộ trình học tập tại Trường Đại học FPT, đồng thời cập nhật thông tin mới về phương thức tuyển sinh, các loại học bổng và tư vấn hướng nghiệp toàn diện.

Đặc biệt, học sinh còn được “nhập vai” sinh viên đại học để trải nghiệm đời sống sinh viên FPT; tham quan khu giảng đường được trang bị công nghệ tiên tiến, phòng lab chuyên biệt phục vụ các ngành đào tạo hiện đại như Trí tuệ nhân tạo (AI), Kỹ thuật phần mềm, Thiết kế mỹ thuật số...; tham gia các lớp học thử (demo class) với nhiều chủ đề thú vị như AI, lập trình phần mềm, khoa học máy tính, công nghệ chip, fintech (công nghệ tài chính), digital marketing (marketing trên nền tảng kỹ thuật số)...

Thực tế, việc tổ chức cho học sinh THPT tham gia trải nghiệm tại các trường đại học không còn là điều mới lạ. Ngày 4/4 vừa qua, Trường Đại học Kinh tế - Tài chính TPHCM (UEF) đã chào đón đoàn học sinh Trường TH-THCS-THPT Lê Quý Đôn (TP Biên Hòa, tỉnh Đồng Nai) đến tham gia chương trình “Một ngày làm công dân toàn cầu”, một hoạt động kết hợp giữa tư vấn hướng nghiệp, đào tạo kỹ năng và khám phá môi trường học tập quốc tế.

Trong khuôn khổ chương trình, học sinh đã tham quan toàn cảnh khuôn viên trường và các khu vực tiện ích hiện đại như thư viện, phòng lab, khu tự học, studio, phòng tập aerobic, gym, phòng võ thuật... Qua đó, các em có cái nhìn cận cảnh về môi trường học tập chuẩn quốc tế tại UEF và tỏ ra đặc biệt hào hứng với cơ sở vật chất tiện nghi, chất lượng.

Gần đây, UEF đã có mặt tại Trường THPT Ten Lơ Man (Quận 1, TPHCM) để tổ chức chương trình Ngày hội tư vấn hướng nghiệp - tuyển sinh năm 2025 cho học sinh. Trong khuôn khổ chương trình, chuyên đề “Nhận diện tình hình tội phạm, tệ nạn ma túy trên địa bàn TPHCM và giải pháp phòng tránh cho học sinh” do Phòng Cảnh sát Điều tra tội phạm về ma túy PC04 (Công an TPHCM) trình bày đã thu hút sự quan tâm. Bằng những thông tin thực tiễn và nghiệp vụ chuyên môn, cán bộ Phòng PC04 đã làm rõ chuyên đề qua nhiều góc nhìn, trang bị cho học sinh kỹ năng cần thiết để nhận diện và phòng tránh các tệ nạn xã hội kịp thời.

Tương tự, tại Trường Đại học Tài chính - Marketing (UFM), ngay từ tháng 3/2025, đoàn học sinh đến từ tỉnh Bến Tre (các Trường THPT Huỳnh Tấn Phát, THPT Đoàn Thị Điểm, THPT Trần Trường Sinh) đã tham gia chương trình trải nghiệm “Một ngày là UFMer” do nhà trường tổ chức.

Tại đây, học sinh được tìm hiểu về môi trường học tập năng động, hiện đại của UFM, trực tiếp tham gia các hoạt động học thuật, giao lưu cùng giảng viên và sinh viên. Đặc biệt, các em còn được hướng dẫn thực hành tại các phòng học chuyên ngành, tham quan cơ sở vật chất và tham gia các trò chơi tương tác nhằm hiểu rõ hơn về ngành học yêu thích.

Ông Phan Văn Phúc - Hiệu trưởng Trường THPT Đoàn Thị Điểm (Bến Tre) đánh giá, chương trình đã tạo động lực học tập cho học sinh, giúp các em hình dung rõ hơn về chương trình đào tạo của UFM, từ đó có thêm định hướng về việc theo học tại trường để phát triển năng lực bản thân. Đồng thời, chương trình còn góp phần nâng cao hiệu quả của công tác hướng nghiệp tại các trường THPT, giúp học sinh dễ dàng nhận diện năng lực và sở thích cá nhân.

ThS Nguyễn Thị Kim Phụng - Phó Trưởng phòng Tuyển sinh, Truyền thông và Quan hệ doanh nghiệp UFM, cho biết, nhà trường chú trọng phát triển toàn diện về kiến thức, kỹ năng, thái độ và tinh thần phục vụ cộng đồng cho người học. Vì vậy, 3 - 4 năm qua, UFM đã triển khai chương trình “Một ngày là UFMer” với mục tiêu không chỉ tạo ra trải nghiệm thực tế, mà còn giúp học sinh có thêm định hướng khi lựa chọn ngành học phù hợp với bản thân.

Nhà trường muốn gửi đến học sinh thông điệp rằng khi bước vào môi trường sau THPT, các em cần xây dựng một hình mẫu không chỉ học giỏi, mà còn phải có đạo đức tốt, tác phong tốt, thái độ và tinh thần phục vụ cộng đồng để đáp ứng yêu cầu của các vị trí việc làm sau khi tốt nghiệp.

Học sinh các trường THPT đến tham quan và học tập tại Trường Đại học Kinh tế - Tài chính TPHCM. Ảnh: Ngọc Bích

Nâng “chất” nguồn tuyển sinh

ThS Phạm Thái Sơn - Giám đốc Trung tâm Tuyển sinh và Truyền thông, Trường Đại học Công Thương TPHCM (HUIT), cho biết, nhà trường đang ấp ủ ý tưởng xây dựng một hệ sinh thái kết nối với các trường THPT chuyên và có chất lượng đào tạo tốt. Theo đó, HUIT sẽ tiến hành rà soát kỹ lưỡng danh sách các trường THPT chuyên để xây dựng mối quan hệ hợp tác bền vững.

Ở giai đoạn đầu, HUIT dự kiến triển khai các chương trình học bổng dành cho học sinh thuộc các trường này, đặc biệt là những em học lực giỏi, hạnh kiểm tốt, có ý chí vươn lên và thành tích nổi bật trong các cuộc thi học thuật, khởi nghiệp, Olympic… Tiếp theo, nhà trường sẽ tiến tới ký kết các thỏa thuận hợp tác nhằm trao đổi thông tin, kinh nghiệm về nghiên cứu khoa học và đổi mới sáng tạo giữa hai bên.

“Hiện nay, công tác nghiên cứu khoa học ở các trường THPT đang có bước phát triển nhưng khả năng ứng dụng vào thực tiễn còn hạn chế. HUIT mong muốn tạo điều kiện cho học sinh có ý tưởng tốt, định hướng rõ ràng được học tập, nghiên cứu để sau này đóng góp thiết thực cho sự phát triển đất nước. Mục tiêu chính của chương trình là tăng cường năng lực nghiên cứu khoa học tại HUIT và đồng hành cùng học sinh ngay từ khi còn ngồi trên ghế nhà trường, đặc biệt nhấn mạnh yếu tố đổi mới sáng tạo”, ông Sơn nhấn mạnh.

Tại UEF, việc kết nối với các trường THPT trên địa bàn TPHCM và các tỉnh lân cận là một hoạt động thường xuyên, xuyên suốt trong chiến lược đào tạo của nhà trường. Theo ThS Trương Thị Ngọc Bích - Giám đốc Trung tâm Thông tin - Truyền thông UEF, các hoạt động hợp tác được triển khai đa dạng như:

Đón tiếp học sinh THPT đến tham quan cơ sở vật chất, tìm hiểu ngành nghề đào tạo; tổ chức các cuộc thi dành cho học sinh THPT do các khoa chuyên môn của UEF chủ trì, nhằm tạo điều kiện cho học sinh trải nghiệm và làm quen với các lĩnh vực chuyên ngành như Marketing - Truyền thông, Công nghệ thông tin, Tài chính - Kế toán, Văn hóa - Ngôn ngữ...

Một điểm nổi bật là UEF thường xuyên tổ chức sinh hoạt chuyên đề, mời học sinh THPT cùng tham gia trao đổi kiến thức với giảng viên và sinh viên nhà trường. “Hoạt động này được triển khai từ nhiều năm nay. Có những dịp, các em học sinh được tham gia giao lưu với đoàn sinh viên quốc tế đang học tập tại UEF. Qua đó, các em không chỉ nâng cao khả năng tiếng Anh, mà còn rèn luyện sự tự tin, bản lĩnh và mở rộng tầm nhìn thông qua giao lưu quốc tế”, bà Bích chia sẻ.

Bên cạnh đó, UEF còn đồng hành cùng các trường THPT trong các dịp lễ tri ân, kỷ niệm lớn, góp phần tạo thêm cơ hội giao lưu, hợp tác và chia sẻ nguồn lực giáo dục. “UEF cam kết sẽ tiếp tục đồng hành cùng các trường THPT để trang bị cho học sinh những hành trang quý báu về kiến thức, trải nghiệm, giúp các em tự tin vững bước vào tương lai ngay từ khi còn ở bậc phổ thông”, Giám đốc Trung tâm Thông tin - Truyền thông UEF nhấn mạnh.

PGS.TS Nguyễn Vũ Quỳnh - Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Lạc Hồng (LHU) cho biết, trong quá trình hợp tác, nhà trường xác định tuyển sinh không phải là hoạt động mang tính mùa vụ, mà là quá trình đồng hành lâu dài. Nhà trường thường xuyên tổ chức các lớp dạy kỹ năng mềm cho học sinh, tập huấn chuyên môn cho giáo viên, hỗ trợ chuẩn bị cho các cuộc thi học thuật, khởi nghiệp cấp tỉnh, cấp quốc gia. Song song đó là chuỗi hoạt động giao lưu văn hóa, thể thao, văn nghệ với các trường THPT nhằm tạo môi trường học đường thân thiện, gắn kết.

Đặc biệt, LHU triển khai nhiều chính sách hỗ trợ thiết thực như tài trợ học bổng cho học sinh giỏi, học sinh đoạt giải trong các cuộc thi nghiên cứu khoa học kỹ thuật. Đối với học sinh đến từ 21 trường THPT kết nghĩa, nhà trường áp dụng chính sách ưu đãi giảm 30% học phí trong suốt quá trình học tập tại trường.

PGS.TS Nguyễn Vũ Quỳnh đánh giá: “Chính nhờ sự đồng hành chủ động, thực chất và chuyên nghiệp, chất lượng tuyển sinh chính quy của LHU ngày càng được nâng cao, góp phần quan trọng vào việc đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao cho địa phương và cả nước”.

Theo ghi nhận từ đội ngũ giảng viên và lãnh đạo các trường THPT, hoạt động hợp tác giữa đại học và phổ thông đang mang lại lợi ích thiết thực cho cả hai phía. Với trường phổ thông, sự hợp tác này giúp học sinh sớm được định hướng nghề nghiệp, hiểu rõ hơn về môi trường và ngành nghề ở bậc đại học, tạo động lực học tập và tiếp cận phương pháp giáo dục hiện đại. Đồng thời, giáo viên phổ thông cũng có cơ hội cập nhật kiến thức mới từ đại học để làm phong phú bài giảng.

Về phía các trường đại học, việc tiếp cận học sinh THPT giúp nhà trường sớm nhận diện những ứng viên tiềm năng, nâng cao hiệu quả công tác tuyển sinh, rút ngắn thời gian thích nghi của tân sinh viên với môi trường học tập mới. Quan trọng hơn cả, mối quan hệ gắn bó giữa đại học - phổ thông đang góp phần định hình hệ sinh thái giáo dục bền vững, hướng đến mục tiêu phát triển nguồn nhân lực toàn diện, phù hợp với yêu cầu của thời đại.

Học sinh tham gia chương trình “Một ngày là UFMer” tại Trường Đại học Tài chính - Marketing. Ảnh: Kim Phụng

Thúc đẩy phát triển bền vững nhân lực

Theo các chuyên gia giáo dục, việc kết nối và xây dựng hệ sinh thái giữa các trường đại học với các trường THPT là một chiến lược quan trọng nhằm nâng cao chất lượng đào tạo nhân lực, đặc biệt là nhân lực chất lượng cao phục vụ cho chiến lược phát triển vùng, như khu vực Đồng bằng sông Cửu Long, Đông Nam Bộ…

Tại Ngày hội giáo dục STEM diễn ra tại Trường Đại học Đồng Tháp hồi đầu tháng 4 vừa qua, ông Nguyễn Văn Đệ - Chủ tịch Hội đồng Khoa học và Đào tạo Trường Đại học Đồng Tháp đề xuất cần tạo ra các nhóm nghiên cứu giữa Trường Đại học Đồng Tháp và các trường THPT trong khu vực Đồng bằng sông Cửu Long.

Theo ông Đệ, hiện nay, trình độ của đội ngũ giáo viên tại các trường THPT là rất tốt. Nếu hình thành được các nhóm nghiên cứu, điều này sẽ góp phần thúc đẩy sự phát triển chung của giáo dục toàn khu vực. Ông cũng nhấn mạnh rằng, Chương trình GDPT 2018 hiện nay đã chuyển hướng sang phát triển năng lực người học, đưa vào nhiều nội dung “rất mới”.

Tuy nhiên, việc triển khai các chương trình này vẫn còn nhiều bất cập và hạn chế do đặc thù của vùng Đồng bằng sông Cửu Long. “Vì vậy, cần có đội ngũ nghiên cứu để đảm bảo chương trình này được triển khai hiệu quả”, ông Đệ đề xuất, đồng thời nhấn mạnh đến 5 nhóm nghiên cứu trọng tâm.

Thứ nhất, nghiên cứu về giáo dục định hướng nghề nghiệp cho học sinh. Hiện nay, tỷ lệ học sinh tại Đồng bằng sông Cửu Long theo học nghề chỉ khoảng 18%, con số còn thấp so với nhu cầu thực tế. Việc nghiên cứu chuyên sâu sẽ giúp phụ huynh và học sinh hiểu rõ hơn về giáo dục nghề nghiệp, đặc biệt đối với học sinh các trường THPT dân tộc nội trú - một nguồn nhân lực tiềm năng nếu được định hướng đúng đắn.

Thứ hai, nghiên cứu mô hình giáo dục tích hợp, đặc biệt là tích hợp STEM, nhằm nâng cao hiệu quả giảng dạy theo hướng hiện đại, phù hợp với xu thế giáo dục mới.

Thứ ba, nghiên cứu các mô hình hoạt động trải nghiệm dành cho học sinh - một trong những điểm đổi mới quan trọng trong Chương trình giáo dục phổ thông 2018.

Thứ tư, nghiên cứu mô hình giáo dục pháp luật giúp học sinh sớm hình thành nhận thức pháp lý và biết cách ứng xử đúng chuẩn mực.

Cuối cùng, nghiên cứu mô hình giáo dục địa phương nhằm làm rõ vai trò và cách thức triển khai phù hợp với điều kiện cụ thể của từng tỉnh. “Từ các mô hình của sở GD&ĐT, Trường Đại học Đồng Tháp sẽ cử chuyên gia phối hợp với các sở GD&ĐT và sở Khoa học và Công nghệ địa phương để kết nối, tạo sân chơi, hình thành lõi liên kết cùng phát triển”, ông Đệ nhấn mạnh.

Chia sẻ từ thực tiễn hơn một thập kỷ gắn bó với công tác tuyển sinh, PGS.TS Nguyễn Vũ Quỳnh - Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Lạc Hồng, khẳng định, yếu tố then chốt để phát triển bền vững và nâng cao chất lượng nguồn tuyển chính là xây dựng hệ sinh thái kết nối chặt chẽ với các trường THPT.
Hiện nay, hệ sinh thái tuyển sinh của LHU đã phủ rộng khắp 12 tỉnh, thành trọng điểm ở khu vực phía Nam và Tây Nguyên như Đồng Nai (72 trường), Bình Dương (34 trường), Phú Yên (27 trường), Bình Thuận (19 trường), Lâm Đồng (7 trường), Đắk Lắk (25 trường), Đắk Nông (7 trường), Vũng Tàu (11 trường) và Bình Phước (13 trường).