Không tổ chức Hội đồng trường: Tinh gọn bộ máy, hạn chế chồng chéo

Trong nỗ lực đổi mới quản trị giáo dục, chủ trương không tổ chức Hội đồng trường tại các cơ sở giáo dục công lập và thực hiện mô hình Bí thư cấp ủy kiêm người đứng đầu tại Nghị quyết số 71-NQ/TW đang nhận được sự đồng thuận từ cán bộ quản lý giáo dục và nhà giáo.

Bước đi mang tính chiến lược

Quy định bỏ Hội đồng trường trong cơ sở giáo dục công lập tại Nghị quyết số 71-NQ/TW được nhận định là bước đi mang tính chiến lược, khẳng định vai trò lãnh đạo toàn diện, trực tiếp của tổ chức Đảng, hướng đến nền giáo dục hiệu quả, tinh gọn và thực chất.

Việc tinh giản bộ máy, loại bỏ sự chồng chéo trong tổ chức giúp nâng cao hiệu quả lãnh đạo, đảm bảo tính thống nhất trong điều hành, đồng thời phát huy vai trò trực tiếp, toàn diện của tổ chức Đảng, nhất là vai trò người đứng đầu cấp ủy trong nhà trường. Đây được xem là bước đi phù hợp với thực tiễn, góp phần thúc đẩy chất lượng giáo dục và quản lý công khai, minh bạch.

Ông Nguyễn Phúc Viễn - Hiệu trưởng Trường THPT Chợ Gạo (Đồng Tháp) chia sẻ, thực tế cho thấy, mô hình Hội đồng trường trong nhiều cơ sở giáo dục phổ thông chưa phát huy được vai trò thực chất. Cơ cấu Hội đồng trường thường bao gồm đại diện chính quyền địa phương, phụ huynh học sinh và học sinh. Do đặc thù công việc bận rộn, đại diện chính quyền thường không thể theo sâu sát, còn học sinh lại chưa đủ năng lực và kinh nghiệm để tham gia vào các quyết định mang tính quản trị.

Điều này dẫn đến tình trạng hoạt động của Hội đồng trường mang tính hình thức, trùng lặp với vai trò của Hội đồng tư vấn và Ban giám hiệu, gây lãng phí nguồn lực, thời gian. Trong bối cảnh đó, việc không tổ chức Hội đồng trường tại các cơ sở giáo dục công lập là phù hợp với thực tiễn quản lý hiện nay. Thay vào đó, việc giao quyền cho Bí thư cấp ủy kiêm nhiệm vai trò người đứng đầu nhà trường sẽ giúp thống nhất trong công tác lãnh đạo, điều hành, tránh tình trạng chồng chéo trách nhiệm.

Ông Nguyễn Ngọc Hải - Phó Hiệu trưởng Trường THPT Hàm Rồng (Thanh Hoá) nêu quan điểm, lâu nay, Hội đồng trường mang tính thủ tục hành chính và gần như không phát huy tác dụng. Trường học không giống cơ quan hành chính, chủ yếu làm công tác chuyên môn; do đó, người đứng đầu có yếu tố quyết định. Bí thư kiêm người đứng đầu sẽ nhất quán hơn, điều hành công việc dễ và thuận lợi hơn.

Trao đổi về nội dung này, cô Nguyễn Thị Dung - Trường THPT Vân Cốc (Hà Nội) dẫn quy định tại Điều 55 của Luật Giáo dục năm 2019. Theo đó, Hội đồng trường tại các cơ sở giáo dục mầm non, phổ thông công lập là tổ chức quản trị nhà trường, thực hiện quyền đại diện sở hữu, tham gia quyết định phương hướng hoạt động của nhà trường.

Tuy nhiên, phần lớn cơ sở giáo dục mầm non, phổ thông công lập chưa được giao quyền tự chủ về tài chính, tổ chức bộ máy hay nhân sự. Do vậy chức năng, nhiệm vụ của Hội đồng trường trong những đơn vị này chủ yếu được thực hiện bởi lãnh đạo nhà trường hay các phòng chuyên môn, dẫn đến sự trùng lắp, không hiệu quả.

Cùng quan điểm, ông Võ Thanh Phước - Hiệu trưởng Trường THCS Nguyễn Huệ (Hải Châu, Đà Nẵng) đánh giá, Hội đồng trường hiện nay hoạt động còn thiếu thực quyền, trùng vai và không tạo ra giá trị quản trị thực chất. Nhà trường hiện chưa được giao quyền tự chủ về tài chính, nhân sự hay tổ chức bộ máy, nên vai trò của Hội đồng trường không được thiết kế gắn với chức năng thực tiễn.

“Ở nhiều trường học, Bí thư Chi bộ đồng thời là Hiệu trưởng nhà trường, cũng đồng thời là Chủ tịch Hội đồng trường. Điều này dẫn đến trùng lặp vai trò và làm mờ nhạt chức năng giám sát, phản biện của Hội đồng trường. Hội đồng trường gần như chỉ mang tính hình thức, có chức năng, nhiệm vụ trùng với hội đồng sư phạm nhà trường”, ông Phước phân tích.

Còn ông Nghiêm Hồng Trung - Hiệu trưởng Trường THPT Quốc Oai (Hà Nội) cho rằng, phần lớn các trường, Hiệu trưởng đồng thời làm Chủ tịch Hội đồng trường và là Bí thư Chi bộ/ Đảng bộ, dẫn đến trùng lặp vai trò và làm mờ nhạt chức năng giám sát, phản biện của Hội đồng trường.

Duy trì Hội đồng trường trong bối cảnh đó không những không mang lại hiệu quả mà còn tăng gánh nặng hành chính. Do đó, việc bỏ quy định Hội đồng trường ở trường mầm non, phổ thông công lập theo tinh thần Nghị quyết số 71-NQ/TW là bước đi cần thiết nhằm làm gọn bộ máy, tăng hiệu lực thực thi.

Theo ông Bùi Duy Quốc - Hiệu trưởng Trường THCS Nguyễn Bỉnh Khiêm (Hòa Khánh, TP Đà Nẵng) trước khi thông qua cuộc họp của Hội đồng trường để quyết nghị những nội dung quan trọng mang tính chiến lược, Ban giám hiệu đã họp để định hướng, sau đó xin ý kiến cấp ủy và chi bộ, cuối cùng là thông qua toàn thể hội đồng sư phạm. Đến Hội đồng trường gần như chỉ là thủ tục, mang tính hình thức.

Trường THCS Nguyễn Huệ (Hải Châu, Đà Nẵng) đón học sinh lớp 6 trong Lễ khai giảng năm học 2025 - 2026.

Gỡ điểm nghẽn quản trị

Với giáo dục đại học, Hội đồng được thiết kế để thực hiện quyền tự chủ, tách bạch giữa lãnh đạo chính trị và điều hành hành chính, giúp giảm tập trung quyền lực vào Hiệu trưởng. Tuy nhiên, thực tế tại nhiều trường đại học công lập, Hội đồng trường lại trở thành điểm nghẽn trong quản trị.

GS.TS Nguyễn Quý Thanh - Hiệu trưởng Trường Đại học Giáo dục (Đại học Quốc gia Hà Nội) nhận định, Nghị quyết số 71-NQ/TW đã chấm dứt tranh luận kéo dài về vai trò hội đồng trường trong đại học công lập. Giải pháp này là sự điều chỉnh mạnh mẽ để tăng hiệu lực chỉ đạo.

TS Nguyễn Minh Anh Tuấn - Hiệu trưởng Trường Đại học Tân Trào cũng bày tỏ đồng tình cao với chủ trương không thành lập Hội đồng trường, trừ một số trường mang tính liên kết quốc tế là rất phù hợp, đúng với thực tiễn hiện nay.

“Tôi từng là Chủ tịch Hội đồng trường rồi chuyển sang nhiệm vụ Hiệu trưởng. Tôi thấy hoạt động của Hội đồng trường nhiều khi mang tính hình thức, lặp lại những vấn đề mà các cơ quan đã giải quyết, đặc biệt là công tác tổ chức cán bộ. Thêm nữa, Hội đồng trường hiện nay có thành viên bên ngoài, thành viên bên trong, nhưng thực tế thành viên bên ngoài không phải ai cũng hiểu hết về giáo dục đại học. Thậm chí không hiểu đặc thù từng trường đại học. Bởi mỗi trường có đặc thù khác nhau. Chính vì vậy, bỏ Hội đồng trường là rất phù hợp”, TS Nguyễn Minh Anh Tuấn chia sẻ.

Liên quan đến nội dung này, PGS.TS Bùi Anh Thủy - Trưởng khoa Luật, Trường Đại học Văn Lang cũng nhận định, thực tiễn triển khai Hội đồng trường cho thấy kết quả chưa đạt được như kỳ vọng ban đầu. Tại nhiều cơ sở giáo dục đại học, Hội đồng trường chỉ tồn tại trên danh nghĩa, hoạt động mang tính hình thức, thiếu hiệu quả và chưa thực sự đảm nhận vai trò quản trị. Nhiều thành viên Hội đồng kiêm nhiệm, thường xuyên bận rộn, ít tham gia các kỳ họp; khi tham gia cũng chưa có những đóng góp thực chất vào các quyết định quan trọng của nhà trường.

Bên cạnh đó, quy định về nhiệm vụ và quyền hạn của Hội đồng trường trong luật chưa thật sự rõ ràng, dẫn đến cách hiểu và thực hiện khác nhau giữa các trường, gây chồng chéo trong quản lý. Việc vận hành song song giữa thiết chế quyền lực của Đảng ủy và Hội đồng trường trong một số tình huống đã phát sinh mâu thuẫn, trái chiều, làm chậm trễ quá trình ra quyết định, ảnh hưởng đến hiệu quả quản trị. Đặc biệt, mô hình Hội đồng trường không phù hợp với các trường thuộc lực lượng vũ trang, dẫn đến khó khăn trong triển khai và thực thi.

Những yếu tố nêu trên đặt ra yêu cầu cấp thiết phải có sự thay đổi về thực chất đối với vai trò và vị trí của Hội đồng trường trong các trường đại học công lập, nhằm đảm bảo tính hiệu quả, phù hợp và đồng bộ trong quản trị hệ thống giáo dục đại học.

PGS.TS Bùi Anh Thủy nhấn mạnh: Nghị quyết số 71-NQ/TW đã đặt ra những mục tiêu rõ ràng nhằm cải cách mô hình quản trị trong các trường đại học công lập. Theo đó, việc tinh gọn bộ máy và nâng cao hiệu lực quản lý được thể hiện qua các định hướng giảm bớt thủ tục hành chính, loại bỏ quy trình rườm rà, đẩy nhanh tiến độ ra quyết định; tập trung quyền lực vào một đầu mối lãnh đạo duy nhất, qua đó tăng cường trách nhiệm cá nhân của người đứng đầu; tạo sự thống nhất trong lãnh đạo, giảm thiểu mâu thuẫn, chồng chéo, đảm bảo vận hành thông suốt và hiệu quả. Nghị quyết đã đưa ra định hướng cụ thể cho toàn hệ thống chính trị, chính quyền các cấp và các cơ sở giáo dục đại học công lập. Tuy nhiên, sự thay đổi quan trọng này cũng đặt ra nhiều vấn đề cần được cân nhắc kỹ lưỡng để đảm bảo hiệu quả thực thi.

Để thực hiện thành công Nghị quyết 71/NQ-TW, PGS.TS Bùi Anh Thủy cho rằng, Nhà nước cần sớm rà soát, sửa đổi đồng bộ các luật liên quan như Luật Giáo dục, Luật Giáo dục đại học, Luật Giáo dục nghề nghiệp, nhằm tạo hành lang pháp lý vững chắc cho mô hình quản trị mới.
Cần xây dựng cơ chế giám sát và giải trình rõ ràng, hiệu quả để đảm bảo trách nhiệm của người đứng đầu và sự minh bạch trong vận hành. Dù thay đổi mô hình, quyền tự chủ thực chất vẫn phải được đảm bảo, vì đó là yếu tố then chốt để phát triển giáo dục đại học.

Thầy trò Trường THPT Phan Đình Phùng (Hà Nội). Ảnh minh họa: INT

Bước đi mang tính chiến lược

Gỡ điểm nghẽn quản trị

Để thực hiện thành công Nghị quyết 71/NQ-TW, PGS.TS Bùi Anh Thủy cho rằng, Nhà nước cần sớm rà soát, sửa đổi đồng bộ các luật liên quan như Luật Giáo dục, Luật Giáo dục đại học, Luật Giáo dục nghề nghiệp, nhằm tạo hành lang pháp lý vững chắc cho mô hình quản trị mới.
Cần xây dựng cơ chế giám sát và giải trình rõ ràng, hiệu quả để đảm bảo trách nhiệm của người đứng đầu và sự minh bạch trong vận hành. Dù thay đổi mô hình, quyền tự chủ thực chất vẫn phải được đảm bảo, vì đó là yếu tố then chốt để phát triển giáo dục đại học.