'Cú sốc' đầu đời của tân sinh viên, làm sao để không gục ngã?

Sinh viên trước cú sốc đầu đời

Ngày đầu nhập học, Đặng Việt Dũng (tân sinh viên Trường Đại học Công Thương TPHCM) từ quê nhà Ninh Bình vào TPHCM với tâm trạng đầy háo hức.

Tuy nhiên, chỉ ít ngày sau, niềm vui ban đầu nhanh chóng nhường chỗ cho nỗi lo lắng: tìm chỗ ở.

Dũng rong ruổi khắp các con hẻm, tìm kiếm thông tin trên mạng xã hội để tìm được một căn phòng sạch sẽ, ưng ý và gần trường. Nhưng không có nơi nào đáp ứng được yêu cầu của em về giá cả cũng như mức độ an toàn.

“Có chỗ thì giá quá cao, có chỗ thì giá hợp lý nhưng phòng nhỏ, hơi bí bách. Hiện tại em đang ở tạm nhà họ hàng để tìm chỗ trọ phù hợp,” Dũng chia sẻ.

Sinh viên Trường Đại học Công Thương TPHCM nhập học năm 2025. Ảnh: HUIT.

Câu chuyện của Dũng không phải là cá biệt. Mỗi mùa nhập học, hàng nghìn tân sinh viên lại lao đao với bài toán chỗ ở.

Người may mắn thì được vào ký túc xá, nhưng cũng không ít sinh viên buộc phải ghép trọ, sống cùng người xa lạ và tập làm quen với nếp sinh hoạt hoàn toàn mới.

Như câu chuyện của M.T.L, sinh viên năm nhất ngành Quản trị kinh doanh, Trường Đại học Quốc tế (Đại học Quốc gia TPHCM).

L. nhớ lại, trước khi lên TPHCM nhập học, em có hẹn với một bạn cùng lớp để ở ghép phòng chung cư gần làng đại học, cùng ba sinh viên khác trường.

Em tin rằng căn hộ hai phòng ngủ, có phòng khách thoáng đãng sẽ tạo không gian riêng tư và thuận lợi cho việc học.

Thế nhưng, khi đặt chân đến TPHCM, L. vỡ mộng. Thực tế, em và bạn chỉ được sắp xếp trong một phòng nhỏ, không cửa sổ, vừa chật vừa bí, đến mức không đủ chỗ đặt bàn học, ghế ngồi cũng như sắp xếp quần áo.

“Phòng ấy chỉ đủ cho một người sử dụng. Việc ở chung với những người xa lạ cũng khiến em nhiều lần khó xử, từ giờ giấc đi lại đến chuyện nấu ăn, sinh hoạt hằng ngày. Các bạn khác có thể rủ bạn bè về chơi mà chưa báo trước cho người cùng phòng. Em luôn cố gắng hòa đồng, vui vẻ, nhưng có những lần em stress, áp lực tới mức không muốn về nhà, ở trong môi trường ấy,” L. kể.

Sau vài tháng, L. đành chuyển lên nhà họ hàng (phường Tân Mỹ, TPHCM), chấp nhận quãng đường đi học hơn 20 km mỗi ngày để đổi lấy cảm giác thoải mái và an toàn hơn.

Nhiều sinh viên còn va vấp bởi cú sốc quản lý chi tiêu. Nguyễn Ngọc Anh (sinh viên năm 2, Trường Đại học Tài chính - Marketing) chia sẻ: "Trước khi nhập học, em được ba mẹ lo hết, chẳng bao giờ phải tính toán. Tháng đầu tiên, em tiêu thoải mái, đến giữa tháng thì chẳng còn đồng nào. Có khi phải vay bạn hoặc ăn mì tôm suốt tuần để cầm cự. Hiện tại, em đang cố gắng học cách chi tiêu hợp lý và khoa học hơn".

Giải pháp giúp sinh viên vượt “cú sốc” tự lập

Theo TS Hoàng Thịnh Nhân, Phó Giám đốc Trung tâm Sáng tạo và Ươm tạo Khởi nghiệp, Trường Đại học Nguyễn Tất Thành, nguyên nhân của những cú sốc này đến từ nhiều phía như: sự thay đổi đột ngột khi rời xa gia đình; thiếu kỹ năng tự lập, quản lý tài chính và học tập; môi trường sống ở đô thị phức tạp, chi phí cao.

Đồng thời, việc nhà trường chưa có đủ cơ chế hỗ trợ ban đầu cũng khiến nhiều sinh viên lúng túng khi bước vào đời sống mới.

Ông cho rằng tân sinh viên cần trang bị một “bản đồ sinh tồn” với các kỹ năng nền tảng.

Tân sinh viên hoàn thành hồ sơ nhập học tại Trường Đại học Công nghệ TPHCM. Ảnh: HUTECH.

Trước hết là quản lý bản thân, sinh viên nên biết lập kế hoạch học tập, rèn tính kỷ luật và học cách nhận diện, giải tỏa cảm xúc tiêu cực.

“Cô đơn, stress hay nhớ nhà là bình thường, quan trọng là các em tìm được kênh giải tỏa lành mạnh như thể thao, tham gia CLB hay gặp bạn bè tích cực”, TS Nhân nói.

Tiếp đó là kỹ năng quản lý tài chính cá nhân. Không ít sinh viên rơi vào cảnh “cháy túi giữa tháng” do chưa quen tính toán chi tiêu.

"Với thói quen này, sinh viên cần lập ngân sách cơ bản, phân biệt chi tiêu cần thiết với xa xỉ, các em sẽ tránh được áp lực tài chính và không phải vội vã đi làm thêm”, ông nhấn mạnh.

Kỹ năng giao tiếp và xây dựng quan hệ cũng là chìa khóa để hòa nhập. Sinh viên cần tự tin kết nối với thầy cô, bạn bè, biết hợp tác trong nhóm học tập, tham gia CLB để mở rộng mạng lưới tích cực.

Những kỹ năng sinh hoạt thường ngày như nấu ăn, giữ gìn sức khỏe, thích ứng với nhịp sống đô thị cũng giúp các sinh viên an tâm hơn khi xa nhà.

Nhóm sinh viên Trường Đại học Nguyễn Tất Thành tham gia cuộc thi khởi nghiệp đổi mới sáng tạo. Ảnh: NIIC.

TS Nhân cũng chỉ rõ thêm một áp lực lớn hiện nay là cân bằng học tập và làm thêm. Nhiều sinh viên chọn đi làm thêm sớm để trang trải chi phí, nhưng điều này dễ làm xao nhãng việc học.

Theo TS Nhân, việc cân bằng giữa học, làm và sinh hoạt cá nhân nên được nhìn như một “dự án khởi nghiệp bản thân”. Trong đó, học tập là trục chính, làm thêm chỉ nên là phần hỗ trợ, còn sinh hoạt cá nhân là yếu tố duy trì.

TS Nhân khuyến nghị, sinh viên cần biết quản lý thời gian và tài chính một cách khoa học.

Về tài chính, sinh viên nên lập ngân sách hàng tháng với các khoản thu nhập, chi cố định, chi linh hoạt và phần tiết kiệm.

"Về thời gian, có thể áp dụng nguyên tắc 80/20, dành 20% nỗ lực cho những môn học và công việc quan trọng để tạo ra 80% giá trị. Đồng thời, sử dụng phương pháp “time-blocking”, phân chia rõ ràng giờ học, giờ làm thêm và giờ nghỉ ngơi.
Đặc biệt, cần giới hạn số giờ làm thêm ở mức 12 - 15 giờ/tuần để không ảnh hưởng việc học, ưu tiên công việc trong trường hoặc trực tuyến để tiết kiệm thời gian di chuyển.
Làm thêm chỉ nên được xem là dòng thu phụ, không biến nó thành gánh nặng chính”, ông nhấn mạnh.

TS Hoàng Thịnh Nhân (ngoài cùng bên phải) đồng hành cùng sinh viên tại Diễn đàn và Triển lãm quốc tế về đổi mới sáng tạo. Ảnh: NVCC.

Không chỉ nỗ lực từ phía sinh viên, sự đồng hành của nhà trường cũng đóng vai trò rất quan trọng.

TS Hoàng Thịnh Nhân đề xuất các trường đại học cần tổ chức tuần lễ công dân một cách thiết thực hơn, mời sinh viên khóa trên chia sẻ kinh nghiệm, triển khai mô hình cố vấn – người được cố vấn, và tạo không gian sinh hoạt chung nhằm giảm cảm giác cô đơn, lạc lõng của tân sinh viên.

Cùng với đó là các chính sách hỗ trợ cụ thể như: quỹ học bổng và hỗ trợ khẩn cấp để sinh viên không phải “bỏ học vì hết tiền”; việc làm thêm trong trường tại thư viện, phòng lab, các dự án nghiên cứu; trung tâm tư vấn tâm lý với đường dây nóng và phòng tư vấn trực tiếp; cùng các hoạt động thể thao – nghệ thuật giúp sinh viên vận động, giải tỏa stress.

Tại Trường Đại học Nguyễn Tất Thành, Trung tâm Sáng tạo và Ươm tạo khởi nghiệp (NIIC) đã triển khai nhiều workshop về quản lý thời gian, tài chính cá nhân, cũng như các cuộc thi hackathon, CLB khởi nghiệp.
“Đây giống như xã hội thu nhỏ, nơi sinh viên được thử thách và trưởng thành trước khi bước ra đời thực”, TS Nhân chia sẻ.

Sinh viên lo âu tính toán chi tiêu sau mỗi tháng. Ảnh minh họa: T.L.