Giáo dục STEM có thể nhìn nhận ba cấp độ

Ngày 7/12, Tạp chí Năng lượng Mới/PetroTimes tổ chức Tọa đàm “STEM Innovation Petrovietnam”, nhằm hiện thực hóa tinh thần Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá khoa học – công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.

STEM là giáo dục tích hợp

Tại Tọa đàm, ông Đỗ Hoàng Sơn – chuyên gia giáo dục STEM, thành viên chủ chốt Liên minh STEM Việt Nam – nhấn mạnh, giáo dục STEM đã được xác lập rõ trong Chương trình Giáo dục phổ thông 2018, đánh dấu bước tiến quan trọng của giáo dục Việt Nam. Theo định nghĩa của chương trình, STEM là giáo dục tích hợp khoa học, công nghệ, kỹ thuật và toán, thông qua thực hành và gắn với bối cảnh đời sống.

Ông Sơn cho rằng, STEM được thể hiện ở ba cấp độ. Thứ nhất, phổ cập STEM trong các giờ học chính khóa – hiện đã trở thành chỉ số đánh giá nhiệm vụ ở nhiều địa phương.

Thứ hai, STEM nâng cao qua hoạt động câu lạc bộ, đáp ứng nhu cầu hướng nghiệp của học sinh. Thứ ba, STEM ở tầm Innovation – nơi học sinh tham gia sáng tạo đột phá và các sân chơi lớn cấp quốc gia, quốc tế.

Hệ thống phòng STEM Innovation Petrovietnam được triển khai tại các trường học đã đáp ứng đủ cả ba cấp độ trên, trước hết giúp giáo viên và học sinh được dạy – học với thiết bị hiện đại, môi trường thực hành phong phú.

Theo ông Sơn, mô hình này không chỉ tạo thay đổi về phương pháp giảng dạy và kỹ năng học tập, mà còn giúp phụ huynh hiểu đúng, đồng hành hiệu quả hơn với giáo dục STEM.

Ông Đỗ Hoàng Sơn – chuyên gia giáo dục STEM, thành viên chủ chốt Liên minh STEM Việt Nam chia sẻ tại tọa đàm.

Ba yếu tố then chốt và 3 nhóm giải pháp

Trước đây, hoạt động STEM trong nhà trường chủ yếu dừng ở mức độ tiếp cận hoặc lồng ghép trong vài bài học, chưa tạo được sự chuyển biến rõ nét. Tuy nhiên, từ khi tham gia chương trình STEM Innovation PetroVietnam, cô Nguyễn Thị Nhàn – Tổ trưởng chuyên môn Trường THCS Cầu Giấy – cho biết việc triển khai đã thay đổi toàn diện, mang lại hiệu quả thực chất.

Theo cô Nhàn, ba yếu tố then chốt tạo nên sự chuyển biến này gồm: Thứ nhất là vai trò của Ban giám hiệu. Nhà trường có định hướng dài hạn, coi STEM là nhiệm vụ chiến lược. Ban giám hiệu chủ động mời chuyên gia, tổ chức bồi dưỡng sâu để nâng cao năng lực triển khai cho giáo viên.

Thứ hai là đội ngũ giáo viên. Thầy cô tích cực đổi mới, chủ động tiếp cận phương pháp mới, đầu tư thời gian chuẩn bị bài dạy và thiết kế hoạt động trải nghiệm, đưa STEM vào giảng dạy bài bản.

Thứ ba là học sinh. Với chất lượng đầu vào tốt, tư duy sáng tạo và tinh thần học hỏi cao, học sinh tham gia nhiệt tình trong các giờ học và cuộc thi, giúp hoạt động STEM trở thành điểm mạnh của nhà trường.

Cô Nguyễn Thị Nhàn – Tổ trưởng chuyên môn Trường THCS Cầu Giấy

Phát biểu tại một tọa đàm về đổi mới giáo dục, đại biểu Quốc hội Hà Ánh Phượng (đoàn Phú Thọ) nhấn mạnh, triển khai giáo dục STEM trong nhà trường giữ vai trò then chốt trong việc chuẩn bị nguồn nhân lực chất lượng cao cho giai đoạn phát triển mới của đất nước.

Theo đại biểu, STEM không tách rời từng môn học mà gắn kết kiến thức liên môn—Khoa học, Công nghệ, Toán, Lý, Hóa… để học sinh giải quyết các vấn đề thực tiễn bằng những mô hình, sản phẩm cụ thể.

Một ví dụ tiêu biểu là dự án “Nói không với ống hút nhựa” do bà hướng dẫn, kết nối với hơn 50 quốc gia. Trong điều kiện miền núi thiếu thốn máy móc, học sinh đã sáng tạo ống hút từ tre nứa, ứng dụng kiến thức Lý – Hóa để chống mốc, đồng thời tự chế máy cắt từ vật liệu tiết kiệm, dựa trên nền tảng Toán – Lý. “Qua các dự án, học sinh trưởng thành rõ rệt trong tư duy, hợp tác, giải quyết vấn đề” - đại biểu Phượng cho biết.

Theo đại biểu đoàn Phú Thọ, trong bối cảnh kinh tế số, nhu cầu nhân lực kỹ thuật cao—tự động hóa, công nghệ thông tin, dữ liệu—tăng mạnh. STEM vì vậy trở thành nền tảng giúp học sinh sớm hình thành năng lực phù hợp thời đại, đồng thời góp phần thu hẹp khoảng cách vùng miền. Học sinh miền núi nếu được tiếp cận STEM cũng có nhiều cơ hội việc làm tốt hơn trong tương lai.

Đại biểu Quốc hội Hà Ánh Phượng (đoàn Phú Thọ)

Đại biểu Hà Ánh Phượng khẳng định, STEM chính là khâu chuẩn bị quan trọng cho nguồn nhân lực chất lượng cao của đất nước. Tuy nhiên, theo bà, để STEM thực sự hiệu quả, cần nhìn nhận đúng vai trò của giáo viên.

“Nói học sinh là trung tâm của đổi mới thì chưa đủ; đúng hơn phải nói học sinh là trung tâm của giáo dục, còn giáo viên là nhân tố quyết định chất lượng đổi mới STEM”.

Hiện giáo viên cả nước đang đối mặt nhiều thách thức: tỷ lệ học sinh chọn nhóm khoa học tự nhiên giảm mạnh; nhiều giáo viên ngại đổi mới hoặc thiếu kỹ năng dạy tích hợp do được đào tạo đơn môn; áp lực công việc khiến họ khó đầu tư cho hoạt động STEM, câu lạc bộ, dự án.

Để tháo gỡ “nút thắt nhân lực” này, đại biểu Hà Ánh Phượng đề xuất 3 nhóm giải pháp: Thứ nhất, cơ chế – chính sách rõ ràng; đặc biệt là quy đổi giờ dạy cho giáo viên hướng dẫn dự án, câu lạc bộ. Nhiều trường đã làm tốt nhưng còn thiếu sự đồng bộ.

Thứ hai, đào tạo bài bản và dài hạn. Các chương trình đào tạo giáo viên STEM như của Future Innovation Vietnam cần được nhân rộng và có chính sách ghi nhận để giáo viên yên tâm làm nghề.

Thứ ba, tạo động lực: tăng cường khen thưởng, hỗ trợ, chính sách ưu tiên cho giáo viên vùng khó, giúp họ có thêm tâm huyết và thời gian đồng hành cùng học sinh. “Muốn có học sinh giỏi STEM, trước hết phải có giáo viên mạnh về STEM” – đại biểu nhấn mạnh.

Các đại biểu, chuyên gia tham gia tọa đàm.

Từ ý tưởng của Tổng Bí thư Tô Lâm, Petrovietnam đã có sáng kiến triển khai chương trình “STEM Innovation Petrovietnam”. Chương trình đặt mục tiêu xây dựng 100 phòng STEM đạt chuẩn quốc tế tại 34 tỉnh/thành, trở thành dự án giáo dục lớn nhất từ trước đến nay do một doanh nghiệp khởi xướng, góp phần đào tạo nguồn nhân lực khoa học - công nghệ và hình thành thế hệ công dân tri thức năng lượng mới của Việt Nam.
Petrovietnam đã xây dựng lộ trình triển khai giai đoạn 2025 - 2026 với sự phối hợp giữa Bộ GD&ĐT, các chuyên gia STEM, chính quyền địa phương và các nhà trường, đảm bảo các phòng STEM vận hành hiệu quả. Tính đến nay, 100 phòng STEM đã được khảo sát và đang được triển khai lắp đặt.

STEM là giáo dục tích hợp

Ba yếu tố then chốt và 3 nhóm giải pháp

Từ ý tưởng của Tổng Bí thư Tô Lâm, Petrovietnam đã có sáng kiến triển khai chương trình “STEM Innovation Petrovietnam”. Chương trình đặt mục tiêu xây dựng 100 phòng STEM đạt chuẩn quốc tế tại 34 tỉnh/thành, trở thành dự án giáo dục lớn nhất từ trước đến nay do một doanh nghiệp khởi xướng, góp phần đào tạo nguồn nhân lực khoa học - công nghệ và hình thành thế hệ công dân tri thức năng lượng mới của Việt Nam.
Petrovietnam đã xây dựng lộ trình triển khai giai đoạn 2025 - 2026 với sự phối hợp giữa Bộ GD&ĐT, các chuyên gia STEM, chính quyền địa phương và các nhà trường, đảm bảo các phòng STEM vận hành hiệu quả. Tính đến nay, 100 phòng STEM đã được khảo sát và đang được triển khai lắp đặt.