Đưa giáo dục Việt Nam vào top 20 thế giới: Người thầy

Nhưng để hiện thực hóa mục tiêu ấy, hạt nhân chính là người thầy truyền lửa cho thế hệ trẻ và kiến tạo nên nhân cách quốc gia.

Linh hồn mọi cuộc cải cách

Nghị quyết số 71-NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo có điểm đáng chú ý về chính sách ưu đãi đặc thù, vượt trội cho đội ngũ nhà giáo. Đó là nâng phụ cấp ưu đãi nghề đối với cơ sở giáo dục mầm non và phổ thông lên tối thiểu 70% cho giáo viên; tối thiểu 30% cho nhân viên; 100% cho giáo viên ở khu vực đặc biệt khó khăn, biên giới, hải đảo, vùng đồng bào dân tộc thiểu số.

Năm 2045, đất nước ta sẽ kỷ niệm tròn 100 năm giành độc lập, thống nhất và xây dựng. Đó không chỉ là cột mốc lịch sử, mà còn là đích đến của một tầm nhìn: Việt Nam trở thành quốc gia phát triển, có thu nhập cao, hùng cường, phồn vinh, hạnh phúc, sánh vai cùng các cường quốc năm châu. Trong bức tranh ấy, giáo dục đóng vai trò then chốt.

Một nền giáo dục không chỉ đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, mà còn bồi dưỡng những công dân có trí tuệ, nhân văn, khát vọng cống hiến. Nghị quyết 71 của Bộ Chính trị không chỉ nhấn mạnh “Giáo dục là quốc sách hàng đầu”, mà còn khẳng định giáo dục quyết định vận mệnh đất nước, tương lai dân tộc. Người thầy chính là trung tâm của quốc sách và vận mệnh ấy.

Trong suốt chặng đường gần tám mươi năm qua, hình ảnh người thầy Việt Nam đã trở thành biểu tượng cao đẹp. Từ những lớp học tranh tre nứa lá trong kháng chiến, đến giảng đường đại học hiện đại; từ những giáo viên vùng cao gieo chữ nơi bản làng hẻo lánh, đến những thầy cô tiên phong trong giảng dạy trực tuyến thời đại số, tất cả đều góp phần bồi đắp tri thức, hun đúc tâm hồn cho bao thế hệ học trò.

Ngày nay, trong bối cảnh toàn cầu hóa, chuyển đổi số và hội nhập quốc tế, vai trò người thầy càng trở nên đa diện, phức hợp. Họ không chỉ là người truyền đạt kiến thức, mà còn là nhà khoa học, nhà khai phóng, giúp học trò mở rộng tầm nhìn, phát triển tư duy phản biện, năng lực sáng tạo và phẩm chất công dân toàn cầu. Người thầy của tầm nhìn 2045 phải là người có khả năng dẫn dắt học sinh đi xa hơn, vững vàng hơn trước những biến động của xã hội và công nghệ.

Một nền giáo dục vươn lên top 20 thế giới không thể chỉ dừng lại ở việc “học giỏi Toán, Văn, Ngoại ngữ”. Học sinh Việt Nam cần được trang bị năng lực giải quyết vấn đề, khả năng hợp tác, tinh thần sáng tạo, sự đồng cảm và trách nhiệm xã hội. Để làm được điều này, không một cỗ máy nào có thể thay thế trái tim và khối óc của người thầy.

Nếu tri thức là cánh cửa, thì chính người thầy là người mở cánh cửa ấy để học trò bước vào thế giới bao la. Nếu nhân cách là gốc rễ, thì người thầy là người tưới tắm để gốc ấy lớn lên, vững chãi trước bão tố cuộc đời. Bởi vậy, trong tầm nhìn 2045, người thầy trước hết phải là người “dạy người”, rồi mới đến “dạy chữ”, dạy “sáng tạo”, để mỗi học sinh Việt Nam vừa giỏi giang, vừa nhân văn, giàu lòng yêu thương và khát vọng cống hiến.

Trao giải “Nhà giáo trẻ tiêu biểu TPHCM” năm 2024. Ảnh: VNUHCM

Chìa khóa nâng tầm nghề giáo

Muốn có trò giỏi, phải có thầy giỏi. Muốn có thầy giỏi, nhất định phải đổi mới căn bản công tác đào tạo và đãi ngộ. Trong nhiều thập niên, các trường sư phạm chủ yếu thiên về đào tạo “người dạy học”, chưa thực sự trở thành những trung tâm nghiên cứu và sáng tạo giáo dục. Nhưng tầm nhìn 2045 đòi hỏi ngành sư phạm phải thay đổi: Không chỉ đào tạo kiến thức, mà còn rèn luyện năng lực công nghệ, ngoại ngữ, nghiên cứu và hợp tác quốc tế.

Bên cạnh đó, chế độ đãi ngộ với nhà giáo cần được nâng lên tầm mới. Lương, phụ cấp và môi trường làm việc phải đủ để thầy cô yên tâm cống hiến, để nghề giáo trở thành nghề được xã hội trọng vọng và thế hệ trẻ khao khát theo đuổi. Địa vị xã hội của thầy cô cần được xây dựng không chỉ bằng những lời tri ân, mà bằng chính sách thiết thực và công bằng.

Một xã hội văn minh là xã hội biết tôn trọng và đặt người thầy vào vị trí xứng đáng. Bởi khi nghề giáo được tôn vinh, những tài năng ưu tú mới chọn gắn bó với bục giảng, và từ đó, chất lượng giáo dục mới thực sự bứt phá.

Khi trí tuệ nhân tạo (AI) ngày càng thâm nhập sâu vào đời sống, có người lo ngại vai trò của thầy cô sẽ bị thay thế. Nhưng thực tế cho thấy: Công nghệ có thể dạy kiến thức, nhưng không thể truyền cảm hứng, không thể dạy cách làm người. Người thầy của năm 2045 sẽ không đối đầu với công nghệ, mà biết làm chủ công nghệ để trở thành “người dẫn đường số”.

Họ sẽ sử dụng AI để cá nhân hóa lộ trình học tập cho từng học sinh, phát hiện thiên hướng và hỗ trợ phát triển sở trường. Nhưng trên hết, chính họ mới là người gieo mầm cảm xúc, uốn nắn nhân cách, dạy học trò biết sống nhân văn trong một thế giới công nghệ lạnh lùng. Đây là điểm khác biệt lớn: AI có thể tạo ra một “học sinh thông minh”, nhưng chỉ người thầy mới có thể tạo ra một con người trọn vẹn.

Đoàn học sinh, sinh viên tham gia Kỳ thi Olympic Toán học Sinh viên - Học sinh lần thứ 31.

Sứ mệnh toàn cầu và trách nhiệm xã hội

Đưa giáo dục Việt Nam vào top 20 không chỉ là chuyện nâng điểm số PISA hay thứ hạng quốc tế. Đó là khát vọng để học sinh Việt Nam có thể sánh vai cùng bạn bè năm châu, để tri thức và nhân cách Việt Nam góp phần vào sự tiến bộ của nhân loại.

Và để làm được điều đó, người thầy cũng cần mang sứ mệnh toàn cầu. Trong tương lai, sẽ có nhiều nhà giáo Việt Nam tham gia mạng lưới giáo dục quốc tế, hợp tác nghiên cứu, trao đổi giảng dạy. Những thầy cô ưu tú không chỉ đào tạo thế hệ trẻ trong nước, mà còn góp phần định hình xu thế và giá trị giáo dục chung của nhân loại.

Người thầy cũng phải là tấm gương về trách nhiệm xã hội. Một bài giảng hay có thể nuôi dưỡng tri thức, nhưng chính hành động tử tế, nhân văn của thầy cô mới gieo mầm thiện lương vào tâm hồn học trò. Một đất nước hùng cường không thể chỉ dựa vào trí tuệ, mà phải bắt nguồn từ đạo đức, từ lòng nhân ái mà người thầy truyền lại.

Con đường đi đến nền giáo dục top 20 thế giới là chặng đường dài, gian khó, cần chiến lược và quyết tâm chính trị. Nhưng điều chắc chắn là mọi cải cách, đổi mới, công nghệ phải xoay quanh người thầy.

Nếu đất nước có hàng vạn, hàng triệu thầy cô giỏi giang, tâm huyết, nhân văn, thì chúng ta sẽ có hàng triệu học trò tự tin bước ra thế giới, mang trong mình trí tuệ Việt Nam và tâm hồn Việt Nam. Và đến năm 2045, khi đất nước mừng tròn một thế kỷ độc lập, chúng ta có thể tự hào nói rằng: Chính những người thầy đã làm nên một nền giáo dục xứng đáng trong top 20 thế giới.

Giảng viên Trường Đại học Quốc tế (Đại học Quốc gia TPHCM) giới thiệu môi trường học tập bậc đại học cho học sinh THPT. Ảnh: Lê Nam

Người thầy, dẫu giản dị, âm thầm, vẫn mãi là hạt nhân đưa Việt Nam đến bầu trời trí tuệ, nhân văn và hùng cường.

Kỷ niệm Ngày Nhà giáo Việt Nam năm nay mang một ý nghĩa đặc biệt. Cả nước đang triển khai Luật Nhà giáo và Nghị quyết số 71 của Bộ Chính trị, đồng thời bước vào năm học đầu tiên của một kỷ nguyên mới - kỷ nguyên vươn mình, cải cách mạnh mẽ để đưa giáo dục sánh vai cùng thế giới. Khí thế đổi mới đang lan tỏa trong từng lớp học, từng giảng đường, trong niềm tin và khát vọng của đội ngũ nhà giáo cả nước.

Thế nhưng, ở miền Trung và miền Bắc, thiên tai lại liên tiếp trút xuống. Những cơn bão dữ, những trận lũ quét đã cuốn trôi bao mái trường, bao phương tiện học tập, khiến nhiều học sinh mất đi người thân yêu nhất. Trong gian khó ấy, thầy và trò vùng bão lũ vẫn oằn mình bám lớp, dựng lại bàn ghế, lau khô sách vở, khắc phục từng vết thương mà thiên nhiên để lại.

Khi cả nước tưởng nhớ và tri ân những người thầy, chúng ta càng cần hướng về ngành Giáo dục nơi tâm bão bằng nhiều hành động thiết thực. Và chúng ta càng biết ơn, trân quý những người thầy ở những mái trường còn chưa khô mùi bùn, nơi học trò vừa mất mát, vừa thiếu thốn đủ bề. Bởi chính ở nơi gian khó ấy, tinh thần nhà giáo, tình thầy trò và sức mạnh giáo dục Việt Nam lại tỏa sáng hơn bao giờ hết.

Đó cũng chính là những thử thách đòi hỏi người thầy phải vượt qua trên hành trình xây dựng một nền giáo dục Việt Nam tiên tiến, hiện đại, vươn lên top 20 thế giới.

Nghị quyết 71-NQ/TW của Bộ Chính trị đặt mục tiêu đến năm 2045, Việt Nam có hệ thống giáo dục quốc dân hiện đại, công bằng và chất lượng, đứng vào nhóm 20 quốc gia hàng đầu thế giới. Mọi người dân có cơ hội học tập suốt đời, nâng cao trình độ, kỹ năng và phát triển tối đa tiềm năng cá nhân.
Nguồn nhân lực chất lượng cao, nhân tài khoa học, công nghệ trở thành động lực và lợi thế cạnh tranh cốt lõi của đất nước, góp phần đưa Việt Nam thành nước phát triển, có thu nhập cao. Phấn đấu ít nhất 5 cơ sở giáo dục đại học thuộc nhóm 100 đại học hàng đầu thế giới trong một số lĩnh vực theo các bảng xếp hạng quốc tế uy tín.