Nhật Bản: Miễn học phí gây tranh cãi

Động thái trên xuất phát từ mong muốn giảm nhẹ gánh nặng tài chính cho các gia đình trong bối cảnh lạm phát leo thang, nhưng gây ra làn sóng trái chiều.

Theo một số chuyên gia, việc mở rộng chính sách miễn học phí đến các trường tư thục sẽ thúc đẩy phụ huynh chuyển con cái từ trường công sang tư, nơi họ kỳ vọng vào chất lượng giáo dục tốt hơn và môi trường học tập chuyên biệt hơn.

Điều này tạo áp lực lên các trường công lập, vốn từ lâu được xem như mạng lưới an toàn cho học sinh, từ các em có hoàn cảnh kinh tế khó khăn, khuyết tật phát triển, cho đến những học sinh dễ bị tổn thương về tâm lý xã hội.

Đó cũng là bài toán của một trường trung học công lập ở ngoại ô Tokyo. Trong 260 học sinh của trường, nhiều em đến từ gia đình nghèo, số khác chậm phát triển hoặc là trẻ giáo dục đặc biệt. Điều này khiến giáo viên gặp nhiều khó khăn khi giảng dạy.

Hiệu trưởng Mariko Matsuzaki cho biết trường đang triển khai nhiều chương trình giáo dục gắn với cộng đồng và tài nguyên thiên nhiên địa phương. Dù chương trình có nhiều đổi mới, nhưng do không đủ nguồn lực và quảng bá nên tuyển sinh bị hạn chế.

Ở chiều ngược lại, các trường công lập có định hướng toàn cầu như Tokyo Metropolitan Kokusai thu hút đa dạng học sinh từ công dân Nhật trở về từ nước ngoài đến công dân nước ngoài sinh sống tại Nhật.

Giáo viên Honma, người phụ trách chương trình tiếng Anh, cho biết: “Mỗi ngày tại trường là một hoạt động giao lưu quốc tế tự nhiên, không chỉ trong lớp học mà còn ở mọi sinh hoạt thường nhật. Tôi không chắc các trường tư thục liệu có thể đạt được mức độ đa dạng tương tự như vậy”.

Sự kiện thường niên của trường cũng cho thấy trình độ ngoại ngữ và khả năng phát biểu trước đám đông ấn tượng của học sinh, với bài thuyết trình bằng nhiều ngôn ngữ như Trung, Pháp, Đức, Hàn và Tây Ban Nha.

Tuy nhiên, kể cả những trường như vậy cũng ghi nhận sự sụt giảm trong số lượng đơn đăng ký, một phần do chính sách miễn học phí mở rộng làm thay đổi hành vi phụ huynh và học sinh.

Giới chuyên gia cho rằng Nhật Bản cần xây dựng một tầm nhìn toàn diện hơn về hệ thống giáo dục. Tuy cấp THPT không bắt buộc nhưng 99% học sinh tốt nghiệp THCS đều học lên, cho thấy vai trò quan trọng của cấp học này.

Nếu hệ thống trường công không được bảo vệ vững chắc, ngành giáo dục sẽ phân hoá và bất bình đẳng tăng cao. Chính sách miễn học phí là một bước tiến lớn về mặt công bằng tài chính, nhưng để trở thành một bước tiến thực sự cho giáo dục toàn diện, nó cần được đi kèm với những cải cách đồng bộ hơn, trong đó, bảo vệ và nâng cao chất lượng giáo dục công lập phải là ưu tiên hàng đầu.

GS Hideyuki Konyuba - giảng viên Đại học Teikyo, nhận định: “Chính sách miễn học phí giúp giải quyết khó khăn tài chính cho các hộ gia đình nhưng gây bất lợi cho các trường công. Nếu giáo dục công lập không được đầu tư phù hợp, bất bình đẳng sẽ ngày một nới rộng”.

Các trường trung học tư thục Nhật Bản cũng sẽ được miễn học phí từ 2026.

Động thái trên xuất phát từ mong muốn giảm nhẹ gánh nặng tài chính cho các gia đình trong bối cảnh lạm phát leo thang, nhưng gây ra làn sóng trái chiều.

GS Hideyuki Konyuba - giảng viên Đại học Teikyo, nhận định: “Chính sách miễn học phí giúp giải quyết khó khăn tài chính cho các hộ gia đình nhưng gây bất lợi cho các trường công. Nếu giáo dục công lập không được đầu tư phù hợp, bất bình đẳng sẽ ngày một nới rộng”.