Chuyện học nghề giữa mùa Chuyển động

“Học nghề không phải là lối rẽ, mà có thể là lối đi thẳng nếu dám bước tới với lòng tin và lòng yêu nghề.” - Nhà báo Xích lô - Lê Minh Hoan

Một buổi chiều ở vùng ven…

Trường nghề nhỏ nằm bên con sông quê, những dãy xưởng thực hành vẫn vang tiếng búa, tiếng máy cắt, tiếng học trò gọi nhau í ới. Có em học sửa điện, có em học làm bánh, có em đang in mô hình 3D.

Thầy hiệu trưởng kéo ra một góc, chậm rãi nói: “Tụi nhỏ học nghề nhưng còn ngần ngại. Nhiều em vẫn thấy nghề mình chọn là bước lùi so với bạn bè học đại học. Giá mà ai đó kể cho tụi nhỏ nghe rằng, học nghề không phải là “lối rẽ”, mà có thể là “lối đi thẳng”, nếu dám bước tới với lòng tin và lòng yêu nghề”. Câu chuyện ấy làm lặng người suốt cả chặng đường về

Khi thế giới đổi chiều người chậm thích ứng sẽ bị bỏ lại

Cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ 4 không chỉ làm thay đổi công nghệ mà còn thay đổi khái niệm về “nghề nghiệp” và “việc làm”.

Một cô thợ làm móng có thể thành triệu phú nhờ dạy nghề trên mạng xã hội. Một cậu học nghề hàn ở miền Trung chế tạo thành công máy ép gạch không nung, mở xưởng riêng. Một nhóm sinh viên nghề nông nghiệp xây dựng mô hình “farmstay” kết hợp du lịch, học và làm đi đôi.

Không còn ranh giới rõ ràng giữa “lao động chân tay” và “lao động trí óc”. Thế giới việc làm hôm nay mở ra cho những ai biết học lại, học mới và học suốt đời.

Những người không đợi việc mà tự tạo ra việc làm

Chúng ta đang bước vào một kỷ nguyên khác. Nơi mà một cô thợ cắt tóc có thể trở thành triệu phú nhờ livestream dạy làm đẹp trên TikTok. Nơi mà một thanh niên học nghề cơ khí có thể sáng chế ra máy tách hạt bắp rồi bán sang Campuchia. Nơi mà việc học không còn nằm trong bốn bức tường, mà ở bất kỳ đâu có mạng internet, có khát khao vươn lên.

Một anh thợ sửa điện lạnh ở Cà Mau, từng bỏ học lớp 9, sau nhiều năm lăn lộn, anh đi học lại hệ bổ túc, rồi tự học qua YouTube, đăng ký khoá học kỹ thuật điện năng lượng mặt trời ở Trường Cao đẳng. Giờ đây, anh mở một doanh nghiệp nhỏ lắp đặt hệ thống điện mặt trời dân dụng. Anh nói: “Giờ tui là thợ, là kỹ sư, là chủ doanh nghiệp luôn. Học suốt đời thôi chú ơi, không học là đói liền à!”.

Ở Đồng Tháp, có bác nông dân gần 60 tuổi, từng chỉ quen ruộng lúa. Nhờ tham gia lớp tập huấn của Trung tâm khuyến nông, bác học cách trồng rau sạch, dùng cảm biến đo độ ẩm, học thêm trên mạng. Bác nói: “Càng học càng vui. Tụi nhỏ gọi là “ông nội công nghệ cao” đó chớ”.

Ở Lào Cai, một cô gái dân tộc Dao sau khi học nghề làm thảo dược đã mở mô hình tắm lá thuốc bản địa, đón khách du lịch. Cô còn hướng dẫn trẻ em trong bản nhận diện dược liệu và kể lại những bài thuốc của người xưa. Cô nói: “Học nghề không phải để ai tuyển mình. Mà để mình tự làm chủ công việc của mình”.

Từ những người dân bình thường, họ không chờ ai tạo cơ hội, mà chủ động bước ra khỏi vùng an toàn, học nghề mới, nghề thời đại.

Học nghề không chỉ để kiếm sống, mà để lớn lên nhân cách nghề nghiệp

Trường nghề không chỉ truyền dạy kỹ năng, mà còn gieo vào người học lòng tự trọng, tình yêu công việc và tinh thần trách nhiệm với cộng đồng.

Mỗi người học nghề, nếu được truyền cảm hứng đúng lúc, sẽ hiểu rằng nghề nghiệp không chỉ là công cụ mưu sinh, mà là cách mình góp một phần giá trị vào đời sống này. Một người học nghề giỏi có thể mở doanh nghiệp nhỏ. Một người biết học suốt đời có thể nâng cấp chính mình không ngừng. Và một người biết yêu nghề thì nghề sẽ “nuôi lại” họ, không chỉ bằng cơm áo, mà bằng niềm vui được cống hiến.

Giáo dục nghề nghiệp cần một tư duy mới
Trường nghề phải là nơi khơi dậy lòng tin rằng “mình có thể tạo ra giá trị”, làm cho từng em học sinh thấy công việc của mình có ý nghĩa, có trách nhiệm với xã hội, làm cho người học tự hào vì đôi tay làm ra sản phẩm, khối óc tạo ra giải pháp, trái tim tạo ra những kết nối người với người.
Cần dạy cho người học cách học không phải để có việc làm sẵn, mà để tạo ra việc làm phù hợp với mình. Học giờ đây không chỉ biết kỹ thuật, mà biết tư duy hệ thống, học qua dự án, làm việc nhóm, tương tác với cộng đồng. Học giờ đây không chỉ tốt nghiệp ra trường, mà có thể học lại, học sâu, học rộng ở bất kỳ thời điểm nào của cuộc đời. Trường nghề cần chuyển mình thành trung tâm đổi mới sáng tạo của địa phương, là nơi thanh niên, nông dân, người lao động có thể học lại nghề mới, kết nối với doanh nghiệp, với công nghệ, với tương lai.

Gửi các bậc phụ huynh, người người định hướng chính sách và thầy cô

Phụ huynh cần hiểu rằng giáo dục nghề nghiệp không phải lối thoát mà là lối vào của một nền kinh tế đang thay đổi từng ngày.

Người làm chính sách cần tạo điều kiện để trường nghề không còn lép vế, để “học nghề” được gọi tên bằng sự tôn trọng. Người trẻ cần được nghe nhiều hơn những câu chuyện thật về những người học nghề thành công, tự chủ, sống đời ý nghĩa, học nghề, học làm người, học yêu công việc mình chọn.

Và người thầy, người cô ở các trường nghề chính là những người thắp lửa. Một lời động viên đúng lúc, một giờ thực hành hứng thú, một gợi mở kịp thời… có thể thay đổi cả hành trình nghề nghiệp của một con người.

Gửi người trẻ - những người đang loay hoay giữa ngã ba đường học tập

Nếu bạn không đỗ đại học, đừng hoảng loạn. Nếu bạn chọn học nghề, đừng nghĩ mình thấp kém. Nếu bạn đã có một công việc, đừng ngừng học. Nếu bạn đang lạc lối, hãy nhớ: học lại, bắt đầu lại, làm lại là quyền năng của con người trong thời đại này. Hãy tự hỏi mình mỗi sáng: “Hôm nay, tôi học gì để ngày mai tôi vẫn còn chỗ đứng?”.

Tương lai không chờ đợi ai

Không ai có thể đi bằng bước chân của người khác. Và không ai có thể giữ lại một thế giới đang chuyển động bằng cách đứng yên. Nếu người học biết trân trọng công việc của mình, người dạy biết khơi gợi niềm tin, người lãnh đạo biết tạo hệ sinh thái học tập mở, thì giáo dục nghề nghiệp sẽ không chỉ là chốn đến, mà là nơi khởi đầu của sự nghiệp, bản lĩnh và nhân cách. Người học nghề có thể trở thành người truyền cảm hứng cho cả cộng đồng.

"Chúng ta cần một hệ thống giáo dục nghề nghiệp mới, nơi học sinh được nuôi dưỡng không chỉ bằng kỹ năng, mà bằng niềm tin, sự công nhận, và tinh thần không ngừng lớn lên. Vì tương lai không chờ ai. Nhưng những người biết học sẽ không bao giờ bị bỏ lại".
- Lê Minh Hoan -

Theo dõi báo trên