Can thiệp trầm cảm của học sinh bằng chánh niệm

Nhóm sinh viên đạt giải nhất nghiên cứu về trầm cảm của học sinh. Ảnh: NVCC.

Đề tài "Tự điều chỉnh cảm xúc ở học sinh có biểu hiện trầm cảm: Thử nghiệm can thiệp dựa trên chánh niệm để đánh giá hiệu quả thông qua tín hiệu điện não và hành vi" do nhóm sinh viên Trường Đại học Sư phạm TPHCM thực hiện.

Nhóm sinh viên gồm Lê Hùng Phát, Lê Phan Thảo Nghi, Lê Cẩm Như, Trần Thảo Vy, Nguyễn Ngọc Phi Bảo, dưới sự hướng dẫn của TS Giang Thiên Vũ – giảng viên Khoa Tâm lý học, Trường Đại học Sư phạm TPHCM.

Nghiên cứu được triển khai trong 8 tháng, từ tháng 9/2023 đến tháng 4/2024, trải qua quá trình thiết kế lý thuyết, triển khai thực nghiệm và phân tích kết quả.

Đưa phương pháp mới vào nghiên cứu khoa học

TS Giang Thiên Vũ, người hướng dẫn đề tài, cho biết: Học sinh có biểu hiện trầm cảm là một trong những vấn đề lớn của xã hội hiện đại, đặc biệt trong môi trường học đường. Việc học sinh phải đối mặt với áp lực học tập, kỳ vọng từ gia đình và những thay đổi cảm xúc trong độ tuổi trưởng thành có thể gây ra những tác động tiêu cực đến sức khỏe tinh thần.

“Chọn chủ đề này không chỉ giúp các sinh viên có cơ hội nghiên cứu và hiểu rõ hơn về các vấn đề tâm lý, mà còn mang lại cho các em cơ hội đóng góp vào việc giải quyết những vấn đề xã hội và xây dựng Trường học hạnh phúc trong bối cảnh mới”, TS Vũ chia sẻ.

Nhóm nhận giải Nhất Giải thưởng Khoa học và Công nghệ dành cho sinh viên trong cơ sở giáo dục đại học năm 2024. Ảnh: NVCC.

Điểm mới của nghiên cứu chính là việc sử dụng các tín hiệu điện não (EEG) kết hợp với quan sát hành vi để đánh giá biểu hiện trầm cảm. Theo TS Vũ, các phương pháp nghiên cứu truyền thống thường dựa vào bảng hỏi, trắc nghiệm tâm lý hoặc quan sát mang tính chủ quan của nhóm nghiên cứu và phụ thuộc hoàn toàn vào kết quả của trắc nghiệm.

Vì vậy, việc kết hợp tín hiệu EEG giúp nhận diện rõ hơn những thay đổi trong hoạt động não bộ, từ đó cung cấp bằng chứng rõ ràng và thuyết phục hơn về tình trạng tâm lý của đối tượng nghiên cứu.

Giúp học sinh nhìn cuộc sống tích cực hơn

Lê Hùng Phát - trưởng nhóm nghiên cứu cho biết, lần đầu tiên đo điện não trên máy EEG cũng là kỷ niệm đáng nhớ nhất của nhóm.

“Dù ban đầu lo lắng vì khâu bôi gel gắn điện cực gây bất tiện, nhưng bất ngờ là các khách thể rất hợp tác, thân thiện và cởi mở. Sự nhiệt tình của họ đã giúp nhóm bớt căng thẳng và có được không khí làm việc thoải mái, ấm áp”, Phát chia sẻ.

Theo Phát, nhóm nghiên cứu đã sử dụng thang đo DASS-21 để sàng lọc học sinh có biểu hiện trầm cảm, thường gặp ở những em có cảm giác buồn bã, suy nghĩ tiêu cực, đánh giá bản thân vô dụng và không còn động lực sống.

Từ đó, nhóm xây dựng chương trình can thiệp với 5 bài tập chánh niệm gồm: tập trung hơi thở, 5 ngón tay, bình đựng suy nghĩ, quét cơ thể và vẽ “Tôi như một cái cây”.

Các bài tập được triển khai trong không gian yên tĩnh, mỗi buổi kéo dài 20–30 phút, thực hiện 2 - 3 lần mỗi tuần, liên tục trong 4 tuần. Nhóm nghiên cứu theo dõi hiệu quả can thiệp bằng cách đo tín hiệu điện não và thu thập phản hồi từ người tham gia để điều chỉnh chương trình phù hợp.

Học sinh (bên phải) trong quá trình nghiên cứu. Ảnh: NVCC.

Qua theo dõi điện não đồ và phản hồi thực tế, Lê Hùng Phát cho biết chương trình chánh niệm đã mang lại những tác động tích cực, giúp học sinh giảm căng thẳng, lo âu và các triệu chứng trầm cảm. Nhờ đó, các em dần lấy lại sự cân bằng và cảm giác hài lòng trong cuộc sống. Đồng thời, học sinh cũng học được cách nhận diện cảm xúc và suy nghĩ, từ đó kiểm soát hành vi hiệu quả hơn.

“Có bạn từng chìm trong cảm xúc tiêu cực vì một mất mát cá nhân, nhưng sau can thiệp đã biết hy vọng và có cái nhìn tích cực hơn về tương lai. Có người giảm lo âu, ngủ ngon hơn; có người biết nhận diện và điều chỉnh cảm xúc; có người bớt thu mình và trở nên cởi mở hơn với bạn bè, thầy cô.

Nhìn chung, thực nghiệm không chỉ mang lại sự thay đổi về mặt nhận thức mà còn giúp các khách thể cải thiện cảm xúc, xây dựng kỹ năng quản lý tâm trạng và tạo nền tảng cho những thay đổi tích cực trong dài hạn”, trưởng nhóm nghiên cứu chia sẻ.

Nhóm kỳ vọng chương trình sẽ được tiếp tục phát triển, tích hợp vào hoạt động giáo dục kỹ năng sống ở trường phổ thông, góp phần nâng cao sức khỏe tinh thần và chất lượng trường học hạnh phúc.

Nhóm nghiên cứu cùng giảng viên hướng dẫn - TS Giang Thiên Vũ (áo đen). Ảnh: T.V.

Đề tài nghiên cứu trên giành giải Nhất lĩnh vực Khoa học xã hội 2 tại Giải thưởng Khoa học và Công nghệ dành cho sinh viên trong cơ sở giáo dục đại học năm 2024.

Nhận được giải thưởng lớn, cả nhóm vui mừng và tự hào. "Giải thưởng này không chỉ là một cột mốc quan trọng mà còn là kỷ niệm thanh xuân tươi đẹp, đánh dấu hành trình học hỏi, cống hiến và trưởng thành của cả nhóm. Những tri thức quý giá tích lũy được từ quá trình này sẽ mãi là hành trang để nhóm bước tiếp trên con đường tri thức phía trước", trưởng nhóm vui mừng bày tỏ.

Giải thưởng Khoa học và Công nghệ dành cho sinh viên trong cơ sở giáo dục đại học năm 2024 do Bộ GD&ĐT phối hợp Trung ương Đoàn TNCS Hồ Chí Minh, Bộ Khoa học và Công nghệ, Quỹ Hỗ trợ Sáng tạo Kỹ thuật Việt Nam (VIFOTEC) tổ chức.