Hội chứng cổ vai cánh tay, một “kẻ phá bĩnh” thầm lặng, đang ngày càng trở nên phổ biến, ảnh hưởng không nhỏ đến chất lượng học tập, giảng dạy của thầy cô và học trò.
Tấn công âm thầm
Là học sinh giỏi, chăm chỉ, Nguyễn Mai Ly, học sinh lớp 11 tại TPHCM dành phần lớn thời gian cho việc học. Mỗi ngày, Ly ngồi học ít nhất 8 - 10 tiếng, chưa kể thời gian làm bài tập về nhà và học thêm. Dạo gần đây, Ly thường xuyên bị đau mỏi vùng cổ và vai, nhiều lúc cơn đau lan xuống cả cánh tay phải khiến việc cầm bút cũng khó khăn. Đôi khi còn thấy chóng mặt, khó tập trung nghe giảng.
“Em nghĩ do mình học nhiều nên mệt, nhưng đi khám thì bác sĩ nói em có dấu hiệu của hội chứng cổ vai cánh tay do ngồi sai tư thế quá lâu và thường xuyên cúi gằm mặt vào sách vở, điện thoại”, Ly chia sẻ.
Trường hợp của cô Trần Thị Hương, giáo viên tiểu học với thâm niên 15 năm giảng dạy cũng đáng lưu ý. Cô Hương tâm sự, công việc của giáo viên tiểu học đòi hỏi phải đứng lớp nhiều giờ, thường xuyên cúi xuống hướng dẫn học sinh, chấm bài và viết bảng. Khoảng 2 năm nay, cô Hương đau nhức ở cổ, cơn đau lan xuống vai và cánh tay, nhất là sau mỗi buổi dạy.
“Có những hôm mỏi quá, tôi phải giũ mạnh cánh tay liên tục mới đỡ. Cổ cũng cứng hơn, xoay trở khó khăn. Bác sĩ chẩn đoán tôi bị thoái hóa đốt sống cổ giai đoạn đầu, một phần do tư thế làm việc kéo dài và thói quen nghề nghiệp”, cô Hương kể.
Những cơn đau mỏi âm ỉ, sự khó chịu khi vận động không chỉ là dấu hiệu mệt mỏi thông thường mà có thể là lời cảnh báo của cơ thể về một tình trạng bệnh lý cần được quan tâm.
ThS.BS Nguyễn Hữu Đức Minh - Trưởng Đơn vị Trị liệu đau, Bệnh viện Phục hồi chức năng (TPHCM) nhận định, nhiều học sinh và giáo viên đang phải đối mặt với các vấn đề sức khỏe liên quan đến bệnh nghề nghiệp.
Sự chủ quan, xem nhẹ các triệu chứng ban đầu có thể dẫn đến những hệ lụy nghiêm trọng hơn về lâu dài. Khi xã hội phát triển theo hướng hiện đại hóa, học sinh và thầy cô cũng phải điều chỉnh cách tiếp cận kiến thức để học, để truyền đạt phù hợp với công nghệ 4.0.
Ngồi sai tư thế trong thời gian dài, chẳng hạn còng lưng, rụt cổ khi học bài hoặc dạy học, sẽ gây căng cơ và tăng áp lực lên cột sống cổ. Thói quen cúi gằm mặt vào sách vở hoặc điện thoại quá lâu cũng khiến cổ chịu sức nặng tương đương với “đeo cả quả tạ trên đầu”, dễ dẫn tới đau mỏi.
Nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng, chấn thương thể thao ở trường học hoặc ngồi học, ngồi làm việc không đúng cách trong thời gian dài đều có thể góp phần gây ra các vấn đề cổ vai ở người trẻ.
Nói một cách dễ hiểu, khi bị hội chứng cổ vai cánh tay, các thầy cô giáo hoặc học sinh có cảm giác đau lan từ cổ đến tận tay, cổ cử động khó khăn như robot vì các cơ co cứng, thậm chí có thể kèm cảm giác tê rần ở bàn tay.
Dù không gây nguy hiểm đến tính mạng, nhưng căn bệnh này cũng được xem như “không phải dạng vừa đâu”. Nó âm thầm làm suy giảm sức khỏe, giảm khả năng học tập, lao động và chất lượng sống của các em hay các thầy cô giáo.
Hội chứng cổ vai cánh tay thực chất là một nhóm triệu chứng lâm sàng do các vấn đề ở cột sống cổ gây ảnh hưởng hoặc chèn ép lên dây thần kinh cổ. Biểu hiện đặc trưng là đau nhức vùng cổ, vai, có thể lan từ cổ xuống vai rồi xuống cánh tay, cẳng tay, kèm theo tình trạng tê bì hoặc yếu mỏi ở cánh tay, bàn tay.
Lực học sa sút, lực dạy giảm thiểu
Nhiều học sinh, sinh viên than phiền rằng cổ vai gáy đau mỏi khiến các bạn giảm khả năng tập trung, hay chóng mặt, mất ngủ. Tình trạng này kéo dài có thể khiến học sinh luôn mệt mỏi và sa sút tinh thần. Điều này tương tự với các thầy cô giáo, đặc biệt là những giáo viên tiểu học khi phải cầm phấn viết bảng hoặc có thói quen giũ cả cánh tay khi mỏi.
Những tư thế sai hoặc giữ lâu trong thời gian dài sẽ làm tình trạng nặng hơn và hậu quả cuối cùng là bệnh lý thoái hóa cột sống cổ. Rõ ràng, dù không chấn thương, cột sống cổ cũng đã chịu áp lực rất lớn từ tư thế sai và kéo dài.
Chính vì vậy, việc quan tâm phòng ngừa và điều trị hội chứng này là rất cần thiết để nhanh chóng thoát khỏi đau đớn, phục hồi vận động cổ vai và đảm bảo việc học tập, giảng dạy không bị ảnh hưởng.
ThS.BS Nguyễn Hữu Đức Minh cho biết, bên cạnh tư thế sai và ngồi lâu, các chấn thương thể thao cũng gây thoát vị đĩa đệm nhiều, đặc biệt do các môn thể thao sử dụng cổ vai nhiều như pickleball, tennis, bóng bàn và thậm chí cả bơi lội - khi học sinh dùng lực mạnh và vượt quá biên độ vận động cột sống cổ.
Chấn thương thể thao ở trường học hoặc ngồi học, ngồi làm việc không đúng cách trong thời gian dài đều góp phần gây ra các vấn đề cổ vai ở người trẻ. Bên cạnh đó, stress học hành và thiếu vận động cũng tiếp tay cho hội chứng này: Căng thẳng làm các cơ vùng cổ - vai co cứng hơn, còn ít vận động khiến hệ cơ xương khớp vùng cổ thiếu linh hoạt và dễ bị tổn thương.
Ngoài ra, đau cổ vai lâu ngày còn có thể đi kèm nhức đầu, chóng mặt do mạch máu vùng cổ bị co thắt, khiến các em học sinh, sinh viên và giảng viên càng thêm mệt mỏi, mất tập trung trên lớp. Một số trường hợp nặng, chỉ cần vận động nhẹ như đi lại, thay đổi tư thế cũng đủ gây đau vùng cổ vai gáy. Nếu không được can thiệp, về lâu dài bệnh có thể gây mất ngủ, trầm cảm nhẹ vì cơn đau mãn tính và sự bất tiện trong sinh hoạt.
Hệ quả của hội chứng cổ vai cánh tay đối với lứa tuổi học đường là không hề nhỏ. Cơn đau và sự hạn chế cử động cổ làm giảm hiệu suất học tập và giảng dạy rõ rệt. Thử hình dung, một học sinh đau cổ sẽ khó tập trung nghe giảng, còn giáo viên thì cảm giác đứng ngồi không yên vì quay trái quay phải đều đau. Về lâu dài, bệnh lý này khiến chất lượng cuộc sống suy giảm: người bệnh ngại vận động, tâm lý dễ cáu gắt vì cơn đau dai dẳng.
“Tuy không đe dọa tính mạng nhưng chính những ‘kẻ phá bĩnh’ âm thầm này có thể làm một học sinh khỏe mạnh thành ra sa sút, một giáo viên nhiệt huyết trở nên uể oải. Nếu nhận biết sớm và có giải pháp đúng, chúng ta hoàn toàn có thể khắc chế được hội chứng khó chịu này. Phòng bệnh hơn chữa bệnh - đặc biệt với hội chứng do thói quen sinh hoạt gây ra như cổ vai cánh tay, việc phòng ngừa rất đơn giản mà hiệu quả”, BS Minh khuyến cáo.
Thoái hóa đốt sống cổ được xem là thủ phạm hàng đầu gây ra hội chứng cổ vai cánh tay, thường gặp ở người trung niên và cao tuổi, nhất là thầy cô giáo. Theo thống kê, có đến khoảng 70 - 80% trường hợp mắc hội chứng này là do quá trình thoái hóa cột sống cổ (mòn đĩa đệm, gai xương phát triển chèn vào dây thần kinh). Nguyên nhân phổ biến thứ hai (chiếm 20 - 25% trường hợp) là thoát vị đĩa đệm cổ - nguyên nhân này thường gặp ở học sinh, sinh viên nhiều hơn.
