Khoa Cấp cứu - Bệnh viện Bệnh nhiệt đới Trung ương tiếp nhận bà N.T.S. (78 tuổi, trú tại xã Mê Linh, TP Hà Nội) trong tình trạng mệt lả, da tái lạnh, có biểu hiện sốc tim do rối loạn nhịp nặng sau khi sử dụng củ ấu tầu. Đây là một loại thảo dược dân gian nhưng có độc tính cao nếu không được chế biến kỹ.
Theo người nhà, bệnh nhân có tiền sử đau khớp kéo dài và từng dùng thảo dược này cách đây 20 năm, sau đó tình trạng đau giảm. Gần đây, do đau tái phát, bà đặt mua “củ ấu tầu” qua mạng. Hàng được gửi từ vùng cao, với mục đích nấu nước uống chữa khớp.
Dù được hướng dẫn chỉ dùng 1 - 2 củ/tuần, nhưng bệnh nhân đã tự ý sắc liền 5 củ/lần để uống. Khoảng 30 phút sau khi uống, bà xuất hiện chóng mặt, buồn nôn, nôn và nhanh chóng rơi vào tình trạng tụt huyết áp, rối loạn nhịp tim.
ThS.BS Ninh Thị Ngọc - Khoa Cấp cứu, cho biết: “Độc chất chính trong củ ấu tầu là aconitin - một alcaloid cực độc có thể gây rối loạn dẫn truyền tim: Nhịp chậm, ngoại tâm thu thất, co giật, mất ý thức và có thể tử vong nhanh chóng. Đây là ca ngộ độc do dùng quá liều củ ấu tầu, nhưng may mắn được đưa vào viện sớm và xử trí đúng phác đồ, nên bệnh nhân qua được cơn nguy kịch”.
Sau 3 giờ điều trị tích cực, tình trạng huyết động của bệnh nhân ổn định, nhịp tim trở lại bình thường. Theo ThS.BS Ninh Thị Ngọc, độc tố aconitin có khả năng gây ảnh hưởng kéo dài trên dẫn truyền tim. Do đó, bệnh nhân dù đã qua cơn nguy kịch, nhưng vẫn cần theo dõi ít nhất 2 - 3 ngày.
Củ ấu tầu còn có tên khác là ấu tẩu, ô đầu, phụ tử, thường mọc ở vùng núi cao phía Bắc và các tỉnh miền núi Trung Quốc. Trong Đông y, vị thuốc này chỉ được dùng sau khi đã qua chế biến kỹ (phụ tử chế) với liều rất nhỏ để xoa bóp hoặc điều trị ngoại trú có kiểm soát.
Ngược lại, củ tươi, củ sống (như bệnh nhân sử dụng) chứa hàm lượng độc chất rất cao. Chỉ khoảng 2mg aconitin đã có thể gây rối loạn nhịp tim và 5mg có thể gây tử vong, tương đương với chỉ vài củ nhỏ.
Các bác sĩ khuyến cáo, tuyệt đối không tự ý mua, sắc uống hay ngâm rượu củ ấu tẩu hay bất kỳ loại thảo dược có độc tính cao nếu chưa được chế biến đúng cách. Người dân không nên tin vào các hướng dẫn truyền miệng hoặc thông tin trên mạng về “củ ấu tẩu chữa đau khớp”.
Bởi, nhiều sản phẩm được rao bán không rõ nguồn gốc, chưa qua kiểm định chất lượng và có thể tiềm ẩn nguy cơ ngộ độc. Khi xuất hiện các triệu chứng bất thường như chóng mặt, buồn nôn, tê môi, loạn nhịp hoặc tụt huyết áp sau khi dùng bất kỳ loại thảo dược nào, cần đến ngay cơ sở y tế gần nhất để được xử trí kịp thời.
