Chặn tận gốc bạo lực học đường

Theo các đại biểu Quốc hội, để giải quyết tận gốc vấn nạn này, cần giải pháp tổng thể, đồng bộ từ gia đình, nhà trường đến xã hội - tạo dựng môi trường giáo dưỡng an toàn, lành mạnh, nơi mỗi học sinh được tôn trọng và phát triển toàn diện.

Hệ quả từ bạo lực học đường

Viện dẫn báo cáo của Bộ GD&ĐT, đại biểu Quốc hội Nguyễn Thanh Cầm (đoàn Đồng Tháp) cho biết, từ tháng 9/2021 đến tháng 11/2023, cả nước xảy ra 699 vụ bạo lực học đường, liên quan đến hơn 2.000 học sinh. Trung bình, cứ khoảng 50 cơ sở giáo dục lại có một vụ việc bạo lực.

“Bạo lực học đường không còn là sự việc cá biệt. Nó không chỉ dừng lại ở bạo lực thể chất, mà còn bao gồm cả bạo lực tinh thần và bắt nạt trên mạng. Tình trạng này đang diễn biến ngày càng phức tạp, có xu hướng trẻ hóa, gây ra hậu quả nghiêm trọng cho thể chất, tâm lý của học sinh, không chỉ ngắn hạn mà có thể kéo dài cả cuộc đời”, đại biểu Nguyễn Thanh Cầm nhấn mạnh.

Mặc dù các vụ việc có xu hướng gia tăng, song đại biểu Nguyễn Thanh Cầm cho rằng, không phải ai cũng hiểu rằng bạo lực học đường không đơn thuần xuất phát từ mâu thuẫn giữa học sinh với nhau, mà còn do nhiều nguyên nhân sâu xa. Từ phía gia đình, áp lực công việc và cuộc sống khiến cha mẹ ít có thời gian dành cho con, ít lắng nghe và thấu hiểu tâm tư, tình cảm của trẻ.

Việc nuông chiều thái quá hoặc trừng phạt quá khắt khe đều có thể dẫn đến hành vi lệch lạc. Cách cư xử bạo lực trong gia đình, hay việc cha mẹ giải quyết mâu thuẫn bằng bạo lực, sẽ trở thành tấm gương xấu để trẻ học theo.

Theo Báo cáo số 706 của Chính phủ, trong giai đoạn 2023–2024, toàn quốc còn 5.350 hộ gia đình xảy ra bạo lực. Các nghiên cứu chỉ ra rằng, trẻ em sống trong môi trường bạo lực gia đình có nguy cơ cao lặp lại vòng xoáy bạo lực trong tương lai. Ngành Giáo dục thống kê, tỷ lệ học sinh có bối cảnh bạo lực gia đình liên quan trực tiếp tới các vụ việc bạo lực học đường là rất lớn.

Từ phía nhà trường, nhiều cơ sở giáo dục chưa thực sự chú trọng đến giáo dục đạo đức, kỹ năng sống, kỹ năng giải quyết xung đột cho học sinh. Bên cạnh đó, thiếu chuyên gia tâm lý, thiếu phòng tư vấn học đường hoạt động thực chất khiến thầy cô khó nắm bắt kịp thời các mâu thuẫn hay diễn biến tâm lý của học sinh.

Không chỉ là chuyện mâu thuẫn giữa học sinh với nhau

Từ phía xã hội, đại biểu Nguyễn Thanh Cầm cho rằng, trẻ em ngày nay dễ dàng tiếp cận nội dung bạo lực, phim ảnh kích động, trò chơi điện tử mang tính tấn công, trong khi thái độ thờ ơ của cộng đồng với quan niệm “cha mẹ sinh con, trời sinh tính” khiến nhiều vụ việc không được can thiệp sớm, để lại hậu quả nghiêm trọng.

Đại biểu Nguyễn Thị Hà (đoàn Bắc Ninh) nhấn mạnh, bạo lực học đường không còn là câu chuyện đơn thuần giữa học sinh với nhau, mà đã mở rộng, phức tạp và nguy hiểm hơn, khi giáo viên trở thành nạn nhân, phụ huynh hoặc học sinh trở thành người gây bạo lực. Nhiều vụ việc xảy ra trên không gian mạng, gây ảnh hưởng lớn đến danh dự, tâm lý của học sinh và giáo viên.

Theo đại biểu, hậu quả của bạo lực học đường rất nặng nề: Về thể chất, học sinh có thể bị thương tật, thậm chí tử vong; về tinh thần, nhiều em mang sang chấn, rối loạn tâm lý, trầm cảm, tự cô lập. Với giáo viên, việc bị xúc phạm hoặc tấn công khiến họ mất niềm tin vào nghề, rơi vào tâm trạng sợ hãi, tổn thương, ảnh hưởng đến chất lượng dạy học.

“Xã hội đang có xu hướng đẩy trách nhiệm về phía nhà trường, xem việc ngăn chặn bạo lực là nhiệm vụ của giáo viên, trong khi thực tế, bạo lực học đường là kết quả của sự tác động đan xen giữa ba trụ cột: Gia đình - nhà trường - xã hội”, đại biểu Nguyễn Thị Hà nêu rõ.

Trong bối cảnh đó, Bộ GD&ĐT đã ban hành Thông tư số 19/2025/TT-BGDĐT, có hiệu lực từ 31/10/2025 (Thông tư 19), quy định hình thức kỷ luật cao nhất đối với học sinh là viết bản kiểm điểm hoặc phê bình. Thông tư thể hiện tinh thần nhân văn, hướng đến giáo dục phục hồi thay vì trừng phạt, được nhiều đại biểu đánh giá phù hợp với xu hướng giáo dục hiện đại.

Tuy nhiên, đại biểu Nguyễn Thị Hà lưu ý, tinh thần nhân văn trong kỷ luật chỉ thực sự phát huy hiệu quả khi đi đôi với hệ thống hỗ trợ và tư vấn tâm lý học đường chuyên nghiệp.

Dù Thông tư 19 đã đề cập đến việc “khuyên bảo, theo dõi, tư vấn, phối hợp với gia đình”, nhưng hiện nay đa số trường học chưa có đội ngũ tư vấn được đào tạo bài bản. Ở nhiều nơi, “phòng tư vấn học đường” chỉ tồn tại trên danh nghĩa, giáo viên chủ nhiệm phải tự xoay xở khi chưa có kỹ năng chuyên sâu về tâm lý.

Tạo môi trường giáo dưỡng phù hợp

Từ thực tiễn, đại biểu đoàn Bắc Ninh kiến nghị: Đối với gia đình, cần quy định trách nhiệm liên đới của phụ huynh khi con em vi phạm hành vi bạo lực nghiêm trọng. Đồng thời, đưa giáo dục kỹ năng làm cha mẹ, giáo dục cảm xúc vào các chương trình đào tạo cộng đồng, coi đây là nội dung bắt buộc trong các hoạt động của hội phụ nữ, công đoàn, đoàn thể.

Đối với nhà trường, cần tăng cường tư vấn tâm lý học đường thực chất, bảo đảm mỗi cụm trường có ít nhất một chuyên gia tâm lý được đào tạo bài bản. Xây dựng cơ chế phản ứng nhanh khi xảy ra vụ việc, kết nối với công an, chính quyền và cơ sở y tế để can thiệp kịp thời. Đối với xã hội, các nền tảng mạng xã hội cần có trách nhiệm hơn trong việc kiểm soát nội dung bạo lực, đồng thời rà soát, đánh giá hiệu quả triển khai Thông tư 19 để bảo đảm sự cân bằng giữa nhân văn và kỷ luật.

Bên cạnh đó, cần bổ sung các hình thức kỷ luật mang tính phục hồi nhưng vẫn đủ sức răn đe, giúp học sinh nhận thức được lỗi sai, chẳng hạn như lao động cộng đồng, tham gia chương trình tư vấn bắt buộc, thực hiện cam kết hành vi tích cực hoặc xin lỗi công khai dưới sự hướng dẫn của nhà trường. Đồng thời, xây dựng bộ tiêu chí kiểm định năng lực tư vấn tâm lý học đường để bảo đảm tính chuyên nghiệp và hiệu quả lâu dài.

Đại biểu Nguyễn Thanh Cầm nhấn mạnh, để ngăn chặn và đẩy lùi bạo lực học đường, cần có cách tiếp cận đồng bộ từ phía gia đình. Cha mẹ cần dành thời gian thấu hiểu, làm gương trong ứng xử, phối hợp chặt chẽ với nhà trường để xử lý mâu thuẫn sớm. Bộ GD&ĐT cần hướng dẫn các cơ sở giáo dục xây dựng văn hóa học đường, đẩy mạnh giáo dục đạo đức, kỹ năng sống và tâm lý học đường, hình thành môi trường giáo dục an toàn, thân thiện, hạnh phúc.

Cả gia đình và nhà trường cần nghiên cứu áp dụng phương pháp giáo dục kỷ luật tích cực, dựa trên nguyên lý tôn trọng và hợp tác, hướng dẫn hành vi đúng đắn cho trẻ thông qua khuyến khích và động viên, thay vì trừng phạt hay la mắng. Đồng thời, tăng cường phối hợp giữa ba môi trường giáo dục – gia đình, nhà trường, xã hội – để phòng, chống bạo lực học đường hiệu quả.

Bản thân học sinh cũng cần học kỹ năng giải quyết mâu thuẫn, tự bảo vệ và tìm kiếm sự giúp đỡ, mạnh dạn lên tiếng khi bị bắt nạt hoặc chứng kiến bạo lực. “Bạo lực học đường chỉ có thể được ngăn chặn khi mọi học sinh được nuôi dưỡng và học tập trong môi trường an toàn, văn minh và hạnh phúc”, đại biểu Nguyễn Thanh Cầm khẳng định.

Đại biểu Châu Quỳnh Dao (đoàn An Giang) nhìn nhận, hiện nay nhiều gia đình coi mạng xã hội và thiết bị điện tử như ‘bảo mẫu giữ trẻ’ để cha mẹ có thời gian làm việc, trong khi nhiều trường lại thiếu hoạt động ngoại khóa, khiến học sinh thiếu bản lĩnh, dễ sa vào thế giới ảo. “Các em đắm chìm trong thế giới ảo với những hình mẫu ‘tổng tài bá đạo’, nhưng kết cục thực tế lại nghiệt ngã”, đại biểu Châu Quỳnh Dao nêu thực trạng.

Đại biểu đề nghị Chính phủ rà soát hệ thống chính sách pháp luật, quy định rõ độ tuổi và thời gian sử dụng mạng xã hội của trẻ em; đồng thời, các trường học cần tổ chức dạy học hai buổi/ngày, tăng cường hoạt động ngoại khóa, đa dạng hóa hình thức học tập. Bà nhấn mạnh, cần lồng ghép tuyên truyền như “bình dân học vụ số” để giúp học sinh cai nghiện mạng xã hội, tăng “hệ miễn dịch” trước nội dung độc hại trên mạng.

“Mỗi gia đình phải tạo môi trường giáo dưỡng phù hợp, nghiêm khắc với con cái; trong bữa cơm, trước giờ ngủ, phải nói không với thiết bị điện tử. Trẻ em cũng cần có ý chí và quyết tâm vượt qua cám dỗ của thế giới ảo”, đại biểu Châu Quỳnh Dao nhấn mạnh.

“Một nền giáo dục không thể hạnh phúc nếu người dạy bị xúc phạm, người học bị bạo hành và cả hai cùng chịu tổn thương về thể chất và tinh thần. Hạnh phúc trong giáo dục chỉ có thể hình thành trên nền tảng kỷ cương - nhân ái - trách nhiệm”, đại biểu Nguyễn Thị Hà khẳng định.

Ngăn chặn và đẩy lùi bạo lực học đường, cần có cách tiếp cận đồng bộ từ phía gia đình. Ảnh minh họa: ITN

Hệ quả từ bạo lực học đường

Không chỉ là chuyện mâu thuẫn giữa học sinh với nhau

Tạo môi trường giáo dưỡng phù hợp

“Một nền giáo dục không thể hạnh phúc nếu người dạy bị xúc phạm, người học bị bạo hành và cả hai cùng chịu tổn thương về thể chất và tinh thần. Hạnh phúc trong giáo dục chỉ có thể hình thành trên nền tảng kỷ cương - nhân ái - trách nhiệm”, đại biểu Nguyễn Thị Hà khẳng định.