Văn hoá, con người là nền tảng, nguồn lực, sức mạnh nội sinh và là động lực to lớn, hệ điều tiết sự phát triển xã hội bền vững - đây là luận điểm rất cơ bản trong Dự thảo Văn kiện Đại hội XIV, thể hiện sinh động nhận thức mới của Đảng về vai trò của văn hoá, con người trong xây dựng, phát triển đất nước và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.
Phóng viên Báo Nhà báo và Công luận đã có cuộc trao đổi với Thạc sĩ Ngô Hương Giang - chuyên gia, nhà nghiên cứu văn hóa để làm rõ luận điểm trên.
+ Thưa ông, Dự thảo Văn kiện Đại hội XIV của Đảng khẳng định: “Văn hoá, con người là nền tảng, nguồn lực, sức mạnh nội sinh và là động lực to lớn, hệ điều tiết sự phát triển xã hội bền vững”. Ông nhìn nhận thế nào về luận điểm này - một bước phát triển mới trong tư duy lý luận của Đảng về vai trò của văn hoá, con người?
- Chuyên gia văn hóa Ngô Hương Giang: Theo tôi, đây là quan điểm có tính bản chất, cốt lõi và xuyên suốt trong quá trình lãnh đạo, chỉ đạo về đường lối phát triển văn hóa Việt Nam của Đảng ta.
Cần nhìn nhận quan điểm này theo hai hướng đột phá: Một là xem văn hóa, con người là nền tảng cho sự phát triển xã hội. Hai là, “văn hóa soi đường cho quốc dân đi”.
Trong bối cảnh mới, thời đại mới, văn hóa không chỉ làm mới mình trên cơ sở bảo tồn, phát huy giá trị bản sắc, mà còn trở thành động lực chính để các hình thức xã hội khác dựa vào đó định hướng, phát triển.
+ Trong xu thế hội nhập toàn cầu, sự giao thoa mạnh mẽ của các giá trị văn hoá đặt ra thách thức lớn cho việc giữ gìn bản sắc. Theo ông, đâu là ranh giới giữa bảo tồn bản sắc và mở rộng sáng tạo để văn hoá Việt Nam không bị “đóng khung” nhưng cũng không bị “hoà tan”?
- Chuyên gia văn hóa Ngô Hương Giang: Con người Việt Nam hiện đại chính là “đường biên” nằm dọc, ngăn cách giữa bản sắc cổ truyền và sáng tạo tương lai. Điều này có nghĩa, phát triển văn hóa đồng nghĩa với phát triển con người Việt Nam toàn diện, thống nhất.
Con người Việt Nam hiện đại không chỉ am tường giá trị di sản dân tộc, mà còn đủ tri kiến khoa học để vận dụng các giá trị bản sắc ấy vào trường hợp cụ thể, tiếp cận với tiến bộ văn minh nhân loại, áp dụng công nghệ để làm mới các giá trị cổ truyền đã ổn định. Điều này nhấn mạnh đến tư duy văn hóa hiện đại của người Việt Nam, biết “khoan dung”, ‘hài hòa” các giá trị văn hóa, biết kết hợp giữa yếu tố cổ truyền với yếu tố “liên văn hóa” đến từ bên ngoài.
Tư duy văn hóa quyết định hành vi văn hóa. Nhận thức văn hóa của con người Việt Nam có đầy đủ, toàn diện thì những biểu hiện của văn hóa ra bên ngoài mới đa dạng, bứt phá được.
+ Phát triển công nghiệp văn hoá và kinh tế sáng tạo đang được xem là hướng đi hiện thực hoá luận điểm “văn hoá là nguồn lực phát triển”. Theo ông, đâu là điều kiện tiên quyết để lĩnh vực này thực sự trở thành một trụ cột kinh tế – văn hoá của đất nước?
- Chuyên gia văn hóa Ngô Hương Giang: Thứ nhất, cần có sự đầu tư bài bản, chiến lược dài hạn đối với phát triển văn hóa, đặc biệt là đầu tư phát triển các sản phẩm văn hóa đặc thù, mũi nhọn.
Thứ hai, muốn có công nghiệp văn hóa thì cá nhân, tổ chức làm văn hóa phải không ngừng nâng cao tính chuyên nghiệp và sáng tạo đối với các sản phẩm văn hóa.
Thứ ba, công nghệ là thứ không thể thiếu được với công nghiệp văn hóa. Muốn có công nghệ tốt thì đầu tư hạ tầng thôi là chưa đủ, cần có thêm nhân lực chất lượng cao, đáp ứng được sự cạnh tranh với thị trường công nghệ văn hóa trên thế giới.
Thứ tư, cần “gỡ rào thể chế”, giảm bớt gánh nặng hành chính trong các khâu tổ chức, xét duyệt sản phẩm văn hóa.
+ Với kinh nghiệm nghiên cứu và gắn bó sâu sắc với đời sống văn hoá, ông có kiến nghị cụ thể nào muốn gửi tới Ban Soạn thảo Văn kiện Đại hội XIV, nhằm thể chế hoá quan điểm phát triển văn hoá, con người thành các chính sách thực chất, khả thi?
- Chuyên gia văn hóa Ngô Hương Giang: Thứ nhất, cần cụ thể hóa vai trò của văn hóa, con người Việt Nam trong giai đoạn mới của đất nước. Văn kiện Đại hội XIV cần phân tích, dự báo những cơ hội và thách thức đối với sự phát triển văn hóa Việt Nam.
Thứ hai, cần cụ thể hóa các mục tiêu phát triển văn hóa, con người Việt Nam bằng những phạm trù cụ thể, có tính ứng dụng thực tiễn.
Thứ ba, nghiên cứu đề xuất phương án đầu tư nguồn lực để phát triển văn hóa, con người Việt Nam theo chiến lược dài hạn, có tính hệ thống, tránh manh mún, dàn trải và không thực chất.
+ Xin trân trọng cảm ơn ông!
