Giải pháp để giáo viên tự bảo vệ mình trước các tình huống bạo lực

Sự việc một học sinh lớp 7A14, Trường THCS Đại Kim (Định Công, Hà Nội) có hành vi không chuẩn mực đối với giáo viên chủ nhiệm chiều 16/9 như kéo tóc, ghìm cô giáo xuống để giằng lại đồ chơi khi bị cô giáo thu giữ đồ chơi sắc, nhọn, có nguy cơ gây mất an toàn đặt ra câu hỏi, ta cần làm gì để bảo vệ nhà giáo trước các tình huống bạo lực học đường?

Là chuyên gia đến từ Viện Tâm lý Giáo dục và đào tạo (IPET), đồng thời là giáo viên Tiếng Anh tại Trường THPT Chất lượng cao Lê Lợi - Hà Đông - Hà Nội, Thạc sĩ Lê Trung Kiên cho rằng, đây là một hồi chuông cảnh tỉnh về cách ứng xử trong môi trường giáo dục, đặc biệt là giữa giáo viên và học sinh trong bối cảnh quy định về kỷ luật đang thay đổi.

Hình ảnh học sinh có hành vi chưa chuẩn mực với giáo viên tại Trường THCS Đại Kim, Hà Nội. Ảnh chụp màn hình.

Dưới đây là một số góc nhìn và cách ứng xử phù hợp của giáo viên trong các tình huống khác nhau.

Tình huống 1: Học sinh có vấn đề tâm lý hoặc bệnh lý (ví dụ: tự kỷ, rối loạn hành vi)

Giáo viên cần quan sát và nhận diện dấu hiệu sớm: Học sinh có biểu hiện bất thường cần được theo dõi kỹ lưỡng, không chỉ qua hành vi mà còn qua biểu cảm, giao tiếp, khả năng tương tác.

Không phản ứng bằng hình phạt tức thời, tránh tịch thu đồ vật hoặc quát mắng ngay lập tức. Thay vào đó, hãy dùng giọng nói nhẹ nhàng nhưng với các câu dứt khoát, mạch lạc, tạo cảm giác an toàn mà vẫn thiết lập được trật tự.

Tìm hiểu nguyên nhân hành vi: Đôi khi những vật thể học sinh cầm (cho dù là đồ chơi sắc nhọn) lại là công cụ giúp học sinh tự kỷ cảm thấy ổn định. Việc tịch thu mà không giải thích có thể gây hoảng loạn.

Phối hợp với nhà trường, phụ huynh và chuyên gia: Giáo viên không nên đơn độc xử lý mà cần phối hợp với chuyên gia tâm lý học đường, phụ huynh, và ban giám hiệu để xây dựng kế hoạch hỗ trợ cá nhân. Còn trong tình huống, đơn giản nhất là kêu gọi thêm sự trợ giúp từ đồng nghiệp để giải quyết mà tránh gây ra những nguy hiểm không đáng có cho cả giáo viên lẫn học trò.

Thạc sĩ Lê Trung Kiên tư vấn tâm lý cho học sinh lớp 12 trước kỳ thi tốt nghiệp THPT năm 2025. Ảnh: NVCC.

Tình huống 2: Học sinh không có bệnh lý, nhưng bị kích động nhất thời

Trong trường hợp này, Thạc sĩ Lê Trung Kiên cho rằng, giáo viên cần giữ bình tĩnh tuyệt đối. Khi học sinh có hành vi sai, nhất là khi có tính chất nguy hiểm, thầy cô cần tránh phản ứng cảm xúc như la mắng, đe dọa.

Tiếp đó nên dùng ngôn ngữ phi bạo lực: Hãy nói những câu như: “Em cứ bình tĩnh đã, để cô trao đổi với em”. Việc lặp đi lặp lại mệnh lệnh bình tĩnh, có những hành động phù hợp sẽ giúp học sinh vượt qua thời điểm mất kiểm soát. Tuyệt đối tránh ngôn từ nhạy cảm, hành động đường đột dễ gây phản ứng thái quá cho học sinh.

Tách học sinh khỏi tình huống nguy hiểm: Nếu học sinh đang cầm, nắm giữ những vật thể có thể gây hại, hoặc đang đứng ở những vị trí nguy hiểm (lan can, cửa kính, gần khu vực có nhiều đồ dễ vỡ…), giáo viên hãy mời học sinh ra khỏi lớp hoặc di chuyển tới vị trí phù hợp như Phòng Quản lý nề nếp, Phòng Tâm lý học đường hoặc nhờ đồng nghiệp hỗ trợ để tránh đối đầu trực tiếp.

Phân tích hành vi sau sự việc: Sau khi học sinh đã bình tĩnh, giáo viên nên cùng học sinh phân tích hậu quả, giúp em hiểu rõ hành vi sai mà không cảm thấy bị kết tội. Trong bối cảnh có những quy định mới của Bộ GD&ĐT về khen thưởng kỷ luật học sinh, việc không đình chỉ học sinh là một bước tiến nhân văn, nhưng cũng đặt ra thách thức lớn cho giáo viên.

Vì vậy, theo vị chuyên gia, giáo viên cần được đào tạo kỹ năng tâm lý học đường. Thầy cô không chỉ dạy kiến thức mà còn phải biết cách xử lý khủng hoảng, giao tiếp với học sinh có hành vi khó kiểm soát.

"Nhà trường cần có cơ chế hỗ trợ giáo viên như thành lập Tổ tư vấn tâm lý, đưa ra quy trình xử lý tình huống khẩn cấp và liên tục có sự đồng hành từ ban giám hiệu là rất cần thiết. Đồng thời, chú trọng xây dựng văn hóa lớp học tích cực. Nếu lớp học là nơi học sinh cảm thấy được tôn trọng, lắng nghe, thì khả năng xảy ra xung đột sẽ giảm đi đáng kể" - Thạc sĩ Lê Trung Kiên nhấn mạnh.

Thạc sĩ Lê Trung Kiên (phải) trong một hoạt động tư vấn tuyển sinh cho học sinh. Ảnh: NVCC.

Dưới đây là một số góc nhìn và cách ứng xử phù hợp của giáo viên trong các tình huống khác nhau.

Tình huống 1: Học sinh có vấn đề tâm lý hoặc bệnh lý (ví dụ: tự kỷ, rối loạn hành vi)

Tình huống 2: Học sinh không có bệnh lý, nhưng bị kích động nhất thời

"Nhà trường cần có cơ chế hỗ trợ giáo viên như thành lập Tổ tư vấn tâm lý, đưa ra quy trình xử lý tình huống khẩn cấp và liên tục có sự đồng hành từ ban giám hiệu là rất cần thiết. Đồng thời, chú trọng xây dựng văn hóa lớp học tích cực. Nếu lớp học là nơi học sinh cảm thấy được tôn trọng, lắng nghe, thì khả năng xảy ra xung đột sẽ giảm đi đáng kể" - Thạc sĩ Lê Trung Kiên nhấn mạnh.