Hành trang này là sự kết hợp hài hòa giữa năng lực chuyên môn sâu, năng lực số và AI, các kỹ năng mềm thiết yếu và những phẩm chất đạo đức nghề nghiệp vững vàng.
Ông Ngô Huy Tâm - chuyên gia giáo dục, ThS Thiết kế chương trình giảng dạy Đại học Houston (Mỹ) cho rằng, một giáo viên của tương lai cần được định hình bởi một khung năng lực đa chiều, bao gồm các thành tố sau:
Năng lực chuyên môn sâu và liên ngành
Với một giáo viên tương lai, kiến thức chuyên môn vững chắc vẫn là nền tảng không thể thiếu.
Tuy nhiên, kiến thức này cần được mở rộng theo hướng liên ngành, giúp giáo viên có khả năng kết nối các lĩnh vực khác nhau để thiết kế các dự án học tập giải quyết những vấn đề phức tạp trong thực tiễn.
Năng lực số và năng lực AI
Đây là yêu cầu bắt buộc và đã được thể chế hóa ở cấp quốc gia. Bộ GD&ĐT đã ban hành Thông tư số 02/2025/TT-BGDĐT quy định Khung năng lực số cho người học trong hệ thống giáo dục quốc dân. Với vai trò là người dẫn dắt và định hướng cho thế hệ tương lai, sinh viên sư phạm phải là những người đạt trình độ cao trong khung năng lực này.
Cụ thể, khung năng lực này bao gồm 6 lĩnh vực chính: Khai thác dữ liệu và thông tin; giao tiếp và hợp tác trong môi trường số; sáng tạo nội dung số; an toàn và an sinh số; giải quyết vấn đề trong môi trường số; ứng dụng Trí tuệ nhân tạo (AI).
Điều quan trọng là sinh viên sư phạm không chỉ được đào tạo để sử dụng các công cụ AI, mà còn phải được trang bị năng lực để dạy học sinh về AI, hướng dẫn các em sử dụng công nghệ một cách hiệu quả, có đạo đức và trách nhiệm.
Các kỹ năng mềm thiết yếu của thế kỷ 21
Các kỹ năng mềm thiết yếu của thế kỷ 21 cần trang bị cho giáo sinh gồm:
Tư duy phản biện và sáng tạo: Đây là năng lực cốt lõi để giáo viên có thể thiết kế các bài học ý nghĩa, đánh giá chất lượng thông tin do AI cung cấp và xây dựng các phương pháp kiểm tra, đánh giá mới mẻ, sáng tạo.
Giao tiếp và hợp tác: Kỹ năng này giúp giáo viên làm việc hiệu quả với đồng nghiệp, phụ huynh và cộng đồng trong các môi trường cộng tác số, đồng thời có khả năng dẫn dắt các dự án học tập theo nhóm của học sinh.
Trí tuệ cảm xúc (EQ): Trong một thế giới ngày càng bị chi phối bởi công nghệ, khả năng thấu cảm, xây dựng mối quan hệ và hỗ trợ sức khỏe tinh thần cho học sinh lại càng trở nên quan trọng. EQ là chìa khóa để tạo ra một lớp học nhân văn và giàu tình thương.
Khả năng thích ứng và học tập Suốt đời: Công nghệ thay đổi với tốc độ chóng mặt. Do đó, phẩm chất quan trọng nhất của một nhà giáo hiện đại là tinh thần sẵn sàng học hỏi, tự cập nhật kiến thức và kỹ năng một cách liên tục. Thầy cô phải là một "người học trò suốt đời".
Phẩm chất đạo đức và lòng yêu nghề
Sinh viên sư phạm cần được giáo dục sâu sắc về các nguyên tắc đạo đức trong việc sử dụng AI, bao gồm các vấn đề về bảo mật dữ liệu học sinh, tính công bằng, minh bạch của thuật toán và quyền sở hữu trí tuệ.
Trên hết, họ cần giữ vững "ngọn lửa" đam mê với nghề, niềm tin vào sức mạnh của giáo dục và tình yêu thương học trò. Đây chính là những giá trị cốt lõi, là kim chỉ nam giúp thầy cô không bị mất phương hướng trước những biến động của công nghệ.
Năng lực AI chuyên biệt cho sinh viên sư phạm
Theo ông Ngô Huy Tâm, việc trang bị năng lực cho sinh viên sư phạm đòi hỏi một bước tiến vượt bậc từ việc chỉ dạy năng lực số sang việc đào tạo chuyên sâu về phương pháp sư phạm AI.
Khung năng lực số của Bộ GD&ĐT (Thông tư 02) đặt ra một nền tảng chung, cần thiết cho mọi người học. Tuy nhiên, đối với sinh viên sư phạm, đây mới chỉ là điều kiện cần.
Điều kiện đủ và mang tính quyết định chính là năng lực sư phạm chuyên biệt trong môi trường có AI. Năng lực này không chỉ là biết cách sử dụng ChatGPT hay các công cụ khác, mà là biết cách dạy học với các công cụ đó.
Nó bao gồm khả năng thiết kế những câu lệnh (prompt) có thể kích thích tư duy phản biện thay vì chỉ tìm kiếm câu trả lời; khả năng hướng dẫn học sinh đánh giá và cải thiện nội dung do AI tạo ra; khả năng xây dựng các hình thức kiểm tra, đánh giá vừa "chống gian lận bằng AI", vừa tận dụng AI một cách sáng tạo để đo lường các năng lực tư duy bậc cao.
Lớp năng lực sư phạm chuyên biệt này chính là điểm khác biệt giữa một người dùng công nghệ thành thạo và một nhà giáo dục hiệu quả trong kỷ nguyên số. Do đó, các chương trình đào tạo cần phải vượt lên trên khung năng lực số chung để phát triển các học phần và hoạt động thực hành chuyên sâu về phương pháp sư phạm AI.
