Giữ 'lửa' tranh cổ động qua nửa thế kỷ

Ông chọn cọ vẽ làm vũ khí, lấy nghệ thuật làm mặt trận, dùng những bức tranh cổ động để cổ vũ tinh thần, khơi dậy ý chí quân dân giữa khói lửa chiến tranh.

Chiến sĩ trên mặt trận sắc màu

Tranh cổ động là thể loại khó, ít nghệ sĩ trẻ mặn mà. Với họa sĩ Hoàng Hữu Trí, đó là đam mê và ông đã ghi dấu ấn, con đường riêng của mình. Đặc biệt những bức tranh về Bác Hồ của ông mang giá trị tư tưởng lớn và lan tỏa thông điệp tích cực. Họa sĩ NGUYỄN VĂN DƯƠNG Chi hội trưởng Chi hội Mỹ thuật Việt Nam tỉnh Hà Tĩnh

Sinh năm 1946 tại xã Đức Lâm, huyện Đức Thọ (nay là Đức Thịnh, Hà Tĩnh), họa sĩ Hoàng Hữu Trí đến với nghệ thuật như một cơ duyên cả trời phú lẫn thời cuộc. Sau khi học lớp vẽ tranh cổ động tại địa phương, rồi theo học ngành Đồ họa tại Trường Cao đẳng Mỹ thuật Công nghiệp (nay là Đại học Mỹ thuật Công nghiệp Hà Nội), ông trở về quê công tác tại Phòng Thông tin cổ động, Ty Thông tin Hà Tĩnh. Chính nơi đây đã chứng kiến chặng đường hơn nửa thế kỷ ông đồng hành cùng tranh cổ động.

Một trong những nguồn cảm hứng trong tranh cổ động của họa sĩ Hoàng Hữu Trí chính là đề tài về Bác Hồ. Cột mốc đưa ông đến với đề tài Bác Hồ bắt đầu từ năm 1967, khi cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước đang ở giai đoạn ác liệt. Tổng cục Thông tin khi đó phát động cuộc thi vẽ tranh cổ động nhằm khơi dậy tinh thần yêu nước. Là một sinh viên mỹ thuật trẻ tuổi, ông Trí hào hứng tham gia.

Để hoàn thành bức tranh đầu tiên về Bác, ông phải tìm tòi tài liệu, ảnh tư liệu, đọc sách báo, thơ văn về Người trong suốt hai ngày liên tục. Dù chưa từng được gặp Bác ngoài đời, nhưng từ những câu chuyện, hình ảnh và bài viết, ông dần cảm nhận được thần thái giản dị mà vĩ đại, gần gũi mà sâu sắc ở vị lãnh tụ kính yêu.

Tác phẩm đầu tay của ông khắc họa chân dung Bác với gương mặt nhìn nghiêng, trán cao, chòm râu bạc, ánh mắt kiên định và quyết tâm. Ông còn trích câu nói nổi tiếng của Bác: “Hễ còn một tên xâm lược trên đất nước ta, thì ta còn phải tiếp tục chiến đấu quét sạch nó đi” để đặt vào tranh.

Bức tranh đã được chọn in và phát hành rộng rãi, trở thành một phần trong làn sóng cổ động tinh thần cả nước trong những năm tháng kháng chiến. Thành công đầu tiên ấy cũng trở thành động lực mạnh mẽ thôi thúc ông tiếp tục hành trình sáng tác tranh cổ động, đặc biệt là về Bác.

Theo họa sĩ Hoàng Hữu Trí, vẽ tranh về Bác Hồ không bao giờ là việc dễ dàng. Không chỉ vì hình ảnh Bác đã quá quen thuộc với người dân Việt Nam, mà còn bởi việc thể hiện được thần thái, tinh thần, trí tuệ và nhân cách của Người là điều vô cùng khó.

Đa phần các họa sĩ, kể cả ông, chưa từng gặp Bác ngoài đời mà chỉ được tiếp xúc với ảnh, sách báo và tranh tư liệu. Vì vậy, để mỗi nét vẽ đều sống động và mang chiều sâu nhân văn, người nghệ sĩ phải quan sát tinh tế, cảm nhận sâu sắc.

“Càng vẽ, tôi càng thấy mình trưởng thành hơn trong nhận thức và tình cảm đối với Bác. Đó không chỉ là đề tài sáng tác, mà là lý tưởng, là niềm tin”, ông chia sẻ.

Trong căn nhà đơn sơ tại thôn Lương Hội (Gia Hanh, Hà Tĩnh), ông Trí vẫn làm việc mỗi ngày, cầm cọ, sáng tác và gìn giữ từng bức tranh như những phần ký ức sống động. Với ông, mỗi tác phẩm cổ động không đơn thuần là nghệ thuật thị giác mà là thông điệp truyền cảm hứng. Nhiều tranh của ông đã đoạt giải tại các cuộc thi, triển lãm trong nước.

Gần đây nhất, ông giành giải Khuyến khích tại Giải thưởng sáng tác, quảng bá tác phẩm văn học, nghệ thuật, báo chí về chủ đề “Học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh” (đợt II, giai đoạn 2023 - 2025).

Họa sĩ Hoàng Hữu Trí - gần nửa thế kỷ bền bỉ gắn bó với dòng tranh cổ động cách mạng.

Giữ lửa tranh cổ động giữa thời đại số

Đối với họa sĩ Hoàng Hữu Trí, tranh cổ động không chỉ là một thể loại nghệ thuật, mà còn là vũ khí, cách ông tham gia vào cuộc chiến bảo vệ Tổ quốc trong những năm tháng khốc liệt nhất của lịch sử dân tộc.

“Sinh thời, Bác từng nói: ‘Văn hóa, nghệ thuật cũng là một mặt trận, anh chị em là chiến sĩ trên mặt trận ấy’. Và cọ vẽ, ngòi bút chính là vũ khí của chúng tôi”, họa sĩ Hoàng Hữu Trí chia sẻ.

Những năm làm việc tại Phòng Thông tin cổ động Hà Tĩnh là quãng thời gian họa sĩ Trí rong ruổi khắp các làng quê để vẽ tranh cổ động, khẩu hiệu trên tường làng, cổng chợ, bờ đê. Đó là thời ông cùng đồng đội lan tỏa tinh thần chiến đấu, động viên sản xuất, truyền lửa yêu nước qua từng bức vẽ. Không phải lúc nào cũng có điều kiện vật chất đủ đầy, nhưng chính sự thiếu thốn lại làm nổi bật tinh thần và nội lực trong từng nét bút.

Ông nhớ mãi một bức tranh treo tường ở thôn Lương Hội, với câu khẩu hiệu: “Chuồng ta hai lợn đầy phân - Đồng ta năm tấn đầy sân thóc vàng”. Đến nay, nhiều người dân vẫn nhắc lại câu đó như một phần ký ức sống động. Đó là minh chứng rõ nét cho sức lan tỏa của tranh cổ động - một hình thức nghệ thuật mang tính đại chúng cao, vừa gần gũi, vừa hiệu quả.

'Học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh' - tác phẩm sáng tác năm 2018 của họa sĩ Hoàng Hữu Trí.

Tác phẩm của họa sĩ Hoàng Hữu Trí được Cục Văn hóa cơ sở (Bộ VH-TT&DL) tuyển chọn trưng bày tại Nghệ An nhân kỷ niệm 130 năm Ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh (1890 - 2020).

Bộ sưu tập tranh cổ động tiêu biểu của họa sĩ Hoàng Hữu Trí, gắn liền với nhiều chặng đường lịch sử của đất nước.

Trong những đợt công tác, ông chứng kiến cảnh bom đạn tàn phá quê hương. Có lần, tại Đức Thọ, khi bom Mỹ dội xuống nhằm phá tuyến đường sắt, ông cùng đội tuyên truyền phải trèo lên cây đưa thi thể người dân xuống để an táng. Những ký ức đau thương ấy không khiến ông lùi bước, mà ngược lại, càng khiến người nghệ sĩ vững tin hơn vào vai trò của mình trong cuộc chiến - một chiến sĩ không mang súng, nhưng dùng cọ vẽ để cổ vũ tinh thần, nâng đỡ niềm tin của nhân dân giữa khói lửa chiến tranh.

Thời gian trôi qua, tranh cổ động không còn giữ vai trò trung tâm trong các chiến dịch truyền thông như trước. Tuy nhiên, họa sĩ Hoàng Hữu Trí vẫn miệt mài gìn giữ và làm mới nó, coi đó là sứ mệnh, là cách để kết nối quá khứ - hiện tại - tương lai. Ông không chỉ lưu giữ ký ức của một thời hào hùng, mà còn truyền đi những lý tưởng sống tích cực, niềm tin vào giá trị chân - thiện - mỹ thông qua từng bức tranh.

Giữa thời đại kỹ thuật số, dù công nghệ thay đổi cách con người tiếp cận hình ảnh, tranh cổ động vẫn giữ nguyên giá trị. Đó là dòng tranh không chỉ để ngắm, mà để cảm, để nhớ và để hành động.

Trong hành trình gìn giữ tinh thần ấy, họa sĩ Hoàng Hữu Trí vẫn âm thầm cống hiến, lặng lẽ nhưng không bao giờ dừng bước như chính lý tưởng mà ông theo đuổi, đồng thời vẫn kiên trì gửi gắm lý tưởng sống, lòng yêu nước và niềm tin vào từng nét vẽ tranh cổ động.

Họa sĩ Hoàng Hữu Trí là tác giả của nhiều tác phẩm gắn liền với những sự kiện lớn của đất nước. Tiêu biểu, bức “Địch phá một ta làm mười” đoạt giải Nhất năm 1968; tác phẩm “Asem 5 vì hòa bình, tự do và phát triển” được trưng bày tại Hà Nội năm 2004 và phát hành tới 39 quốc gia thành viên. Ông còn góp mặt trong nhiều triển lãm kỷ niệm trọng đại như 1.000 năm Thăng Long - Hà Nội (2009), 70 năm Tổng tuyển cử đầu tiên (2016), đồng thời nhận giải Khuyến khích tại cuộc vận động “Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh” năm 2015. Với những đóng góp cho mỹ thuật cách mạng, ông đã được Nhà nước trao tặng Huân chương Kháng chiến chống Mỹ hạng Ba, Huy chương Vì sự nghiệp Văn hóa và Huy chương Vì sự nghiệp Công đoàn.

Một góc trưng bày tranh cổ động của họa sĩ Hoàng Hữu Trí trong căn nhà nhỏ, chất chứa tâm huyết cả đời sáng tác.

Chiến sĩ trên mặt trận sắc màu

Tranh cổ động là thể loại khó, ít nghệ sĩ trẻ mặn mà. Với họa sĩ Hoàng Hữu Trí, đó là đam mê và ông đã ghi dấu ấn, con đường riêng của mình. Đặc biệt những bức tranh về Bác Hồ của ông mang giá trị tư tưởng lớn và lan tỏa thông điệp tích cực. Họa sĩ NGUYỄN VĂN DƯƠNG Chi hội trưởng Chi hội Mỹ thuật Việt Nam tỉnh Hà Tĩnh

Giữ lửa tranh cổ động giữa thời đại số

Họa sĩ Hoàng Hữu Trí là tác giả của nhiều tác phẩm gắn liền với những sự kiện lớn của đất nước. Tiêu biểu, bức “Địch phá một ta làm mười” đoạt giải Nhất năm 1968; tác phẩm “Asem 5 vì hòa bình, tự do và phát triển” được trưng bày tại Hà Nội năm 2004 và phát hành tới 39 quốc gia thành viên. Ông còn góp mặt trong nhiều triển lãm kỷ niệm trọng đại như 1.000 năm Thăng Long - Hà Nội (2009), 70 năm Tổng tuyển cử đầu tiên (2016), đồng thời nhận giải Khuyến khích tại cuộc vận động “Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh” năm 2015. Với những đóng góp cho mỹ thuật cách mạng, ông đã được Nhà nước trao tặng Huân chương Kháng chiến chống Mỹ hạng Ba, Huy chương Vì sự nghiệp Văn hóa và Huy chương Vì sự nghiệp Công đoàn.