Phim chiến tranh Việt Nam: Sứ mệnh đã khác?

GD&TĐ - Sau nhiều thập kỷ vắng bóng, giờ đây dòng phim chiến tranh Việt Nam đang trở lại và chiếm lĩnh thị trường điện ảnh trong nước. Không chỉ dừng lại ở đích “hòa vốn là mừng”, mà còn trở thành “bom tấn” phòng vé, liệu rằng sứ mệnh của dòng phim này đã khác?



Đó là câu chuyện ra rạp của “Mưa đỏ” (đạo diễn Đặng Thái Huyền) đang vượt xa thành công của “Địa đạo: Mặt trời trong bóng tối” (đạo diễn Bùi Thạc Chuyên) và trở thành phim chiến tranh lịch sử có doanh thu cao nhất từ trước đến nay. Nhanh chóng vượt mốc 170 tỷ đồng mà “Địa đạo” đã thiết lập hồi tháng 4 vừa qua, bộ phim này tiếp tục thu hút sự quan tâm của công chúng một cách mạnh mẽ từ đó “thẳng tiến” tới doanh thu nổi bật có thể lên tới vài trăm tỷ - một con số không hề kém cạnh so với phim giải trí thương mại nổi bật thời gian qua.

Miễn phí hay ra rạp?

Có lẽ, khởi điểm của sự “tái xuất” này nên tính từ bộ phim “Đào, phở và piano” (Công ty Cổ phần Phim truyện I thực hiện theo đơn đặt hàng của Nhà nước), từng gây “sốt” vào đầu năm ngoái.

Đầu tiên phim được thực hiện nhân kỷ niệm Ngày Giải phóng Thủ đô nhưng mới chỉ là chiếu chiêu đãi ra mắt và dự thi Liên hoan Phim Việt Nam toàn quốc năm 2023 giành giải Bông sen Bạc. Nếu chỉ dừng ở đó thì chắc chắn rằng bộ phim này cũng lại “xếp kho” chờ đợt kỷ niệm chiếu miễn phí như nhiều phim khác. Nhưng đầu năm 2024, theo đề án của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch thí điểm cho bán vé duy nhất tại Trung tâm Chiếu phim Quốc gia Hà Nội, “Đào, phở và piano” (đạo diễn Phi Tiến Sơn) được chính thức ra rạp - chỉ chiếu duy nhất tại Trung tâm Chiếu phim Quốc gia (Hà Nội). Và từ review trên mạng xã hội của một khán giả mà phim bỗng dưng được nhiều người quan tâm khiến liên tục “cháy vé” và Ban tổ chức phải mở thêm hai hệ thống rạp tư nhân nhận phát hành là Beta Cinemas và Cinestar.

Dù tổng doanh số mới đạt khoảng hơn 20 tỷ đồng trong khi số tiền được đầu tư gần 22 tỷ đồng nhưng đến thời điểm đó vẫn là hiện tượng chưa từng có của phim về chiến tranh cách mạng được Nhà nước đặt hàng gây chú ý khi tổ chức chiếu rạp thương mại.

Nhìn lại, mấy thập kỷ qua, một số bộ phim về đề tài này, điển hình như: “Ký ức Điện Biên” (đạo diễn Đỗ Minh Tuấn, 2004), “Những người viết huyền thoại” (đạo diễn Bùi Tuấn Dũng, 2013), “Sống cùng lịch sử” (đạo diễn Nguyễn Thanh Vân, 2014)… do Nhà nước đặt hàng với số vốn cả chục tỷ cũng được ra rạp. Tuy nhiên, hầu như doanh thu không đạt được là bao. Trong đó, bộ phim có vốn thấp nhất – khoảng 10 tỷ đồng - thu được 500 triệu đồng là “Những người viết huyền thoại”. Còn “Ký ức Điện Biên” có vốn 13 tỷ đồng nhưng chỉ thu được 700 nghìn đồng. Nhất là “Sống cùng lịch sử” được đầu tư lên đến 21 tỷ đồng, song chỉ bán được… một vài vé.

Thực tế này từng để lại không ít băn khoăn về những bộ phim chiến tranh cách mạng sử dụng nguồn ngân sách Nhà nước không nhỏ, quy tụ đội ngũ sáng tạo tên tuổi song vì sao lại thất bại khi bán vé?

Ngoài ra, còn có một số phim khác như “Hà Nội 12 ngày đêm” (đạo diễn Bùi Đình Hạc, 2002), “Giải phóng Sài Gòn” (đạo diễn Long Vân, 2005), “Bình minh đỏ” (đạo diễn Nguyễn Thanh Vân và Trần Chí Thành, 2022) cũng được đầu tư chỉn chu, nghiêm túc; giới chuyên môn đánh giá cao về nội dung tư tưởng, giá trị nghệ thuật, thậm chí còn giành giải như Cánh diều Bạc lần thứ 20 cho “Bình minh đỏ”, giải Khuyến khích thể loại phim truyện nhựa Giải Cánh diều lần thứ I, năm 2003 cho “Hà Nội 12 ngày đêm”…, vậy nhưng, gần như chỉ được đem ra công chiếu miễn phí trong các ngày lễ, dịp kỷ niệm. Điều này khiến dư luận đặt câu hỏi, vì sao không đưa những bộ phim chiến tranh cách mạng chất lượng ra rạp vừa để quảng bá rộng rãi vừa thu hồi vốn, giảm gánh nặng cho ngân sách Nhà nước?

Cũng từng có không ít tranh luận về sứ mệnh của những bộ phim đó có nên chỉ dừng lại ở nhiệm vụ tuyên truyền như truyền thống mấy mươi năm qua và trở thành kinh điển như “Vĩ tuyến 17 ngày và đêm”, “Cánh đồng hoang”, “Nổi gió”… Hay chúng cần phải năng động hơn bằng cách chủ động bước ra rạp và khẳng định dòng phim chiến tranh cách mạng cũng có thể làm nên chuyện, thực sự trở thành một lựa chọn quan trọng trong nhu cầu thưởng thức nghệ thuật của khán giả hôm nay.



Những bước đột phá

Giờ đây, với sự “tiến công” mạnh mẽ và liên tiếp cùng trong năm nay của “Địa đạo” và “Mưa đỏ” thì câu trả lời đã được đưa ra phần nào. Thực ra, cả hai bộ phim ấy trước tiên được thực hiện để mừng các dịp lễ trọng đại của đất nước: 50 năm Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước (30/4/1975 - 30/4/2025); 80 năm Cách mạng Tháng Tám thành công và Quốc khánh 2/9 (1945 - 2025). Vậy nhưng, khác với cách công diễn miễn phí chào mừng, không bán vé mà những phim nhân dịp kỷ niệm trước đó thường làm, cả hai phim này đều thẳng tiến ra rạp thương mại.

Dễ dàng thấy, mục tiêu chinh phục khán giả ở phòng vé đã được nhà sản xuất đặt ra từ sớm chứ không phải chỉ lặng lẽ hoàn thành theo đúng tiến độ rồi trả hàng là hết nhiệm vụ. Thế nên, bên cạnh nỗ lực có được một tác phẩm điện ảnh chất lượng nhất có thể thì các đơn vị đã tích cực truyền thông tới công chúng ngay khi dự án triển khai cho đến lúc khởi chiếu, qua hình thức vừa trực tiếp (triển lãm hình ảnh, gặp gỡ, giao lưu…) vừa đẩy mạnh quảng bá trên mạng xã hội (hậu trường, dàn cast…).

Khi phim chính thức công chiếu thì hoạt động cinetour – giao lưu ê-kíp sáng tạo, diễn viên, nhân chứng lịch sử… với khán giả cũng được đẩy mạnh. Có thể thấy, đây là sự thay đổi lớn về cách đưa phim đến với thị trường, xóa bỏ được khoảng cách giữa sáng tạo và tiếp nhận, từ đó nhân lên những hiệu quả mới cho phòng vé.

Có thể ban đầu với “Địa đạo” - bộ phim được sản xuất bởi tư nhân - vẫn còn chút phấp phỏng để rồi cuối cùng thực sự vỡ òa vì “lãi rồi”. Đến “Mưa đỏ” - bộ phim do Điện ảnh Quân đội nhân dân sản xuất - là có thể khẳng định một điều chắc chắn rằng: Bên cạnh nhiệm vụ tuyên truyền thì dòng phim chiến tranh cách mạng của nước nhà cũng đủ sức cạnh tranh với các dòng phim khác ở phòng vé. Phim có thể vẫn được sản xuất nhân dịp các sự kiện lịch sử nhưng không phải vì thế mà “lép vế”. Trái lại, chính các bối cảnh, không gian, câu chuyện đó lại là dòng nước thuận đà đưa các bộ phim đến với khán giả đang mong chờ được hòa vào dòng lịch sử ở mọi lĩnh vực, trong đó có điện ảnh.

Thế nên, nếu vẫn cứ khư khư giữ quan điểm những bộ phim này sản xuất ra chỉ để chiếu vào ngày lễ hay đợt kỷ niệm thì đó chỉ là bảo thủ, ngụy biện cho sự trì trệ trong sáng tạo cũng như tâm lý chỉ muốn tiếp tục dựa dẫm vào ngân sách Nhà nước.



Tất nhiên, để “tròn vai” cùng lúc cho hai nhiệm vụ rất khó này thì chắc chắn rằng, từ nhà sản xuất đến ê-kíp sáng tạo luôn phải tính toán cân bằng cả hai yếu tố: Chất lượng và thương mại ngay từ khi ý tưởng được hình thành. Và để có được điều này không thuộc về cá nhân nào mà là của cả tập thể tài năng luôn tận tâm, tận lực, không được nửa vời với đứa con tinh thần của mình. Chẳng thế mà các đạo diễn đại diện cho ê-kíp làm phim như “Địa đạo”, “Mưa đỏ” đều chia sẻ rằng cả đoàn cùng cố gắng không phải là 100% sức lực mà còn: “Chúng tôi đã tận hiến đến 200% sức lực của mình dành cho “Mưa đỏ””, đạo diễn, NSƯT Đặng Thái Huyền cho biết.

Từ “Địa đạo” và “Mưa đỏ” có thể thấy trước tiên câu chuyện được kể phải đạt được sự chân thực, chiều sâu, chạm tới trái tim để vượt qua định kiến “chỉ là phim tuyên truyền” vốn cố hữu khá lâu trong cách nghĩ của nhiều người.

Như khi xem “Địa đạo” là cảm giác ngột ngạt tưởng như ngộp thở trước những khuôn hình tái hiện các du kích sống và chiến đấu dưới lòng địa đạo Củ Chi. Còn với “Mưa đỏ” là cảm giác ghê rợn có khi đến rùng mình trước hình ảnh tả thực vô cùng khốc liệt của những ngày bom đạn cày nát thành cổ Quảng Trị năm 1972 cũng như mất mát, hy sinh của những chiến sĩ quyết bám đất giữ thành. Hay như nhân vật phía địch là viên sĩ quan thuộc quân lực Việt Nam Cộng hòa trung úy Quang - được xây dựng là một con người có đủ xấu - tốt, có những rung động, trăn trở trước cuộc đời chứ không theo kiểu đã là địch thì phải độc ác, nham hiểm đến tận cùng. Chỉ vì khác biệt về lý tưởng, chỉ vì những hoàn cảnh trớ trêu mà những con người chiến đấu ở đây mới đứng trên những chiến tuyến đối lập.

Cùng với đó, bên cạnh sự hoành tráng mà chân thực nhất có thể thì phải đọng lại những phút giây khiến khán giả rung động, ám ảnh, đến từ một ánh nhìn, cử chỉ, lời nói hay biểu tượng... Điều này xuất hiện nhiều lần trong “Mưa đỏ”. Ví như, tâm hồn thật mát dịu khi gặp chú chim bé nhỏ vẫn bền cánh tung bay tìm về bầu trời tự do, một nhành hoa thắm sắc vẫn nở… giữa đạn bom ác liệt. Rồi thì, sau những cười vui lúc Tiểu đội trưởng Tạ còn sống sẽ lại lặng lẽ rơi nước mắt khi chứng kiến giây phút anh hy sinh cùng tiếng lòng của người chồng, người cha vọng về.

Hay người chiến sĩ nhỏ tuổi nhất tên Tú dù chưa đủ tuổi nhập ngũ nhưng vẫn viết quyết tâm thư xin ra trận đem đến một vẻ đẹp trong sáng, vô tư, hồn nhiên ngay cả giữa trận tiền để rồi nghẹn lòng trước hình ảnh bè chuối cột anh bị thương nặng ở trên trúng pháo địch và chìm dần xuống dòng Thạch Hãn.

Đặc biệt, người xem không khỏi ám ảnh trước khung hình hai người con ở hai đầu chiến tuyến ngã xuống, mỗi người cầm một mảnh khăn rằn xé nửa, tạo thành dáng hình chữ S. Ở đây không còn là đối đầu địch - ta, mà thực sự là nỗi đau chia cắt của anh em trong một nhà. Nối tiếp đó là hình ảnh hai người mẹ thả hoa xuống dòng Thạch Hãn khi cùng ngồi trên con đò lặng trôi. Phân đoạn được thể hiện đầy dụng công này đem lại sự buốt nhói khi nghĩ về nỗi đau của chiến tranh còn nguyên đó trong trái tim mỗi người mẹ Việt Nam. Dù bao năm qua vẫn lặng thầm gánh vác nhưng nước mắt mẹ không bao giờ tuôn rơi.

Chính các mẹ là mạch nguồn của sự hòa hợp dân tộc, dù rằng không tránh khỏi những nhức buốt và còn phải trải dài qua nhiều tháng năm nhưng cuối cùng sẽ đi đến chân lý: “Nước Việt Nam là một, dân tộc Việt Nam là một. Sông có thể cạn, núi có thể mòn, nhưng chân lý ấy không bao giờ thay đổi” (Chủ tịch Hồ Chí Minh).

Nói như vậy không có nghĩa là “Địa đạo” hay “Mưa đỏ” không có điểm hạn chế. Thế nên, bên cạnh những lời ca ngợi, hai bộ phim này cũng nhận được nhiều góp ý, nhất là về kịch bản, cách kể chuyện đôi khi chưa chặt chẽ, vẫn lọt chi tiết khá kịch, chưa logic, xây dựng một vài nhân vật còn gây tranh cãi... Nhưng phải khẳng định rằng, để có được thành công như thế ở phòng vé thì rõ ràng cả hai đã đạt được những giá trị nhất định và phần nào đáp ứng sự kỳ vọng của khán giả hôm nay. Mong rằng, thời gian tới, có nhiều hơn nữa những bộ phim Việt khai thác đề tài chiến tranh cách mạng hoàn chỉnh hơn, ấn tượng hơn để tiếp tục tròn sứ mệnh đặc biệt của mình.



Đó là câu chuyện ra rạp của “Mưa đỏ” (đạo diễn Đặng Thái Huyền) đang vượt xa thành công của “Địa đạo: Mặt trời trong bóng tối” (đạo diễn Bùi Thạc Chuyên) và trở thành phim chiến tranh lịch sử có doanh thu cao nhất từ trước đến nay. Nhanh chóng vượt mốc 170 tỷ đồng mà “Địa đạo” đã thiết lập hồi tháng 4 vừa qua, bộ phim này tiếp tục thu hút sự quan tâm của công chúng một cách mạnh mẽ từ đó “thẳng tiến” tới doanh thu nổi bật có thể lên tới vài trăm tỷ - một con số không hề kém cạnh so với phim giải trí thương mại nổi bật thời gian qua.

Miễn phí hay ra rạp?

Có lẽ, khởi điểm của sự “tái xuất” này nên tính từ bộ phim “Đào, phở và piano” (Công ty Cổ phần Phim truyện I thực hiện theo đơn đặt hàng của Nhà nước), từng gây “sốt” vào đầu năm ngoái.

Đầu tiên phim được thực hiện nhân kỷ niệm Ngày Giải phóng Thủ đô nhưng mới chỉ là chiếu chiêu đãi ra mắt và dự thi Liên hoan Phim Việt Nam toàn quốc năm 2023 giành giải Bông sen Bạc. Nếu chỉ dừng ở đó thì chắc chắn rằng bộ phim này cũng lại “xếp kho” chờ đợt kỷ niệm chiếu miễn phí như nhiều phim khác. Nhưng đầu năm 2024, theo đề án của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch thí điểm cho bán vé duy nhất tại Trung tâm Chiếu phim Quốc gia Hà Nội, “Đào, phở và piano” (đạo diễn Phi Tiến Sơn) được chính thức ra rạp - chỉ chiếu duy nhất tại Trung tâm Chiếu phim Quốc gia (Hà Nội). Và từ review trên mạng xã hội của một khán giả mà phim bỗng dưng được nhiều người quan tâm khiến liên tục “cháy vé” và Ban tổ chức phải mở thêm hai hệ thống rạp tư nhân nhận phát hành là Beta Cinemas và Cinestar.

Dù tổng doanh số mới đạt khoảng hơn 20 tỷ đồng trong khi số tiền được đầu tư gần 22 tỷ đồng nhưng đến thời điểm đó vẫn là hiện tượng chưa từng có của phim về chiến tranh cách mạng được Nhà nước đặt hàng gây chú ý khi tổ chức chiếu rạp thương mại.

Nhìn lại, mấy thập kỷ qua, một số bộ phim về đề tài này, điển hình như: “Ký ức Điện Biên” (đạo diễn Đỗ Minh Tuấn, 2004), “Những người viết huyền thoại” (đạo diễn Bùi Tuấn Dũng, 2013), “Sống cùng lịch sử” (đạo diễn Nguyễn Thanh Vân, 2014)… do Nhà nước đặt hàng với số vốn cả chục tỷ cũng được ra rạp. Tuy nhiên, hầu như doanh thu không đạt được là bao. Trong đó, bộ phim có vốn thấp nhất – khoảng 10 tỷ đồng - thu được 500 triệu đồng là “Những người viết huyền thoại”. Còn “Ký ức Điện Biên” có vốn 13 tỷ đồng nhưng chỉ thu được 700 nghìn đồng. Nhất là “Sống cùng lịch sử” được đầu tư lên đến 21 tỷ đồng, song chỉ bán được… một vài vé.

Thực tế này từng để lại không ít băn khoăn về những bộ phim chiến tranh cách mạng sử dụng nguồn ngân sách Nhà nước không nhỏ, quy tụ đội ngũ sáng tạo tên tuổi song vì sao lại thất bại khi bán vé?

Ngoài ra, còn có một số phim khác như “Hà Nội 12 ngày đêm” (đạo diễn Bùi Đình Hạc, 2002), “Giải phóng Sài Gòn” (đạo diễn Long Vân, 2005), “Bình minh đỏ” (đạo diễn Nguyễn Thanh Vân và Trần Chí Thành, 2022) cũng được đầu tư chỉn chu, nghiêm túc; giới chuyên môn đánh giá cao về nội dung tư tưởng, giá trị nghệ thuật, thậm chí còn giành giải như Cánh diều Bạc lần thứ 20 cho “Bình minh đỏ”, giải Khuyến khích thể loại phim truyện nhựa Giải Cánh diều lần thứ I, năm 2003 cho “Hà Nội 12 ngày đêm”…, vậy nhưng, gần như chỉ được đem ra công chiếu miễn phí trong các ngày lễ, dịp kỷ niệm. Điều này khiến dư luận đặt câu hỏi, vì sao không đưa những bộ phim chiến tranh cách mạng chất lượng ra rạp vừa để quảng bá rộng rãi vừa thu hồi vốn, giảm gánh nặng cho ngân sách Nhà nước?

Cũng từng có không ít tranh luận về sứ mệnh của những bộ phim đó có nên chỉ dừng lại ở nhiệm vụ tuyên truyền như truyền thống mấy mươi năm qua và trở thành kinh điển như “Vĩ tuyến 17 ngày và đêm”, “Cánh đồng hoang”, “Nổi gió”… Hay chúng cần phải năng động hơn bằng cách chủ động bước ra rạp và khẳng định dòng phim chiến tranh cách mạng cũng có thể làm nên chuyện, thực sự trở thành một lựa chọn quan trọng trong nhu cầu thưởng thức nghệ thuật của khán giả hôm nay.



Những bước đột phá

Giờ đây, với sự “tiến công” mạnh mẽ và liên tiếp cùng trong năm nay của “Địa đạo” và “Mưa đỏ” thì câu trả lời đã được đưa ra phần nào. Thực ra, cả hai bộ phim ấy trước tiên được thực hiện để mừng các dịp lễ trọng đại của đất nước: 50 năm Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước (30/4/1975 - 30/4/2025); 80 năm Cách mạng Tháng Tám thành công và Quốc khánh 2/9 (1945 - 2025). Vậy nhưng, khác với cách công diễn miễn phí chào mừng, không bán vé mà những phim nhân dịp kỷ niệm trước đó thường làm, cả hai phim này đều thẳng tiến ra rạp thương mại.

Dễ dàng thấy, mục tiêu chinh phục khán giả ở phòng vé đã được nhà sản xuất đặt ra từ sớm chứ không phải chỉ lặng lẽ hoàn thành theo đúng tiến độ rồi trả hàng là hết nhiệm vụ. Thế nên, bên cạnh nỗ lực có được một tác phẩm điện ảnh chất lượng nhất có thể thì các đơn vị đã tích cực truyền thông tới công chúng ngay khi dự án triển khai cho đến lúc khởi chiếu, qua hình thức vừa trực tiếp (triển lãm hình ảnh, gặp gỡ, giao lưu…) vừa đẩy mạnh quảng bá trên mạng xã hội (hậu trường, dàn cast…).

Khi phim chính thức công chiếu thì hoạt động cinetour – giao lưu ê-kíp sáng tạo, diễn viên, nhân chứng lịch sử… với khán giả cũng được đẩy mạnh. Có thể thấy, đây là sự thay đổi lớn về cách đưa phim đến với thị trường, xóa bỏ được khoảng cách giữa sáng tạo và tiếp nhận, từ đó nhân lên những hiệu quả mới cho phòng vé.

Có thể ban đầu với “Địa đạo” - bộ phim được sản xuất bởi tư nhân - vẫn còn chút phấp phỏng để rồi cuối cùng thực sự vỡ òa vì “lãi rồi”. Đến “Mưa đỏ” - bộ phim do Điện ảnh Quân đội nhân dân sản xuất - là có thể khẳng định một điều chắc chắn rằng: Bên cạnh nhiệm vụ tuyên truyền thì dòng phim chiến tranh cách mạng của nước nhà cũng đủ sức cạnh tranh với các dòng phim khác ở phòng vé. Phim có thể vẫn được sản xuất nhân dịp các sự kiện lịch sử nhưng không phải vì thế mà “lép vế”. Trái lại, chính các bối cảnh, không gian, câu chuyện đó lại là dòng nước thuận đà đưa các bộ phim đến với khán giả đang mong chờ được hòa vào dòng lịch sử ở mọi lĩnh vực, trong đó có điện ảnh.

Thế nên, nếu vẫn cứ khư khư giữ quan điểm những bộ phim này sản xuất ra chỉ để chiếu vào ngày lễ hay đợt kỷ niệm thì đó chỉ là bảo thủ, ngụy biện cho sự trì trệ trong sáng tạo cũng như tâm lý chỉ muốn tiếp tục dựa dẫm vào ngân sách Nhà nước.



Tất nhiên, để “tròn vai” cùng lúc cho hai nhiệm vụ rất khó này thì chắc chắn rằng, từ nhà sản xuất đến ê-kíp sáng tạo luôn phải tính toán cân bằng cả hai yếu tố: Chất lượng và thương mại ngay từ khi ý tưởng được hình thành. Và để có được điều này không thuộc về cá nhân nào mà là của cả tập thể tài năng luôn tận tâm, tận lực, không được nửa vời với đứa con tinh thần của mình. Chẳng thế mà các đạo diễn đại diện cho ê-kíp làm phim như “Địa đạo”, “Mưa đỏ” đều chia sẻ rằng cả đoàn cùng cố gắng không phải là 100% sức lực mà còn: “Chúng tôi đã tận hiến đến 200% sức lực của mình dành cho “Mưa đỏ””, đạo diễn, NSƯT Đặng Thái Huyền cho biết.

Từ “Địa đạo” và “Mưa đỏ” có thể thấy trước tiên câu chuyện được kể phải đạt được sự chân thực, chiều sâu, chạm tới trái tim để vượt qua định kiến “chỉ là phim tuyên truyền” vốn cố hữu khá lâu trong cách nghĩ của nhiều người.

Như khi xem “Địa đạo” là cảm giác ngột ngạt tưởng như ngộp thở trước những khuôn hình tái hiện các du kích sống và chiến đấu dưới lòng địa đạo Củ Chi. Còn với “Mưa đỏ” là cảm giác ghê rợn có khi đến rùng mình trước hình ảnh tả thực vô cùng khốc liệt của những ngày bom đạn cày nát thành cổ Quảng Trị năm 1972 cũng như mất mát, hy sinh của những chiến sĩ quyết bám đất giữ thành. Hay như nhân vật phía địch là viên sĩ quan thuộc quân lực Việt Nam Cộng hòa trung úy Quang - được xây dựng là một con người có đủ xấu - tốt, có những rung động, trăn trở trước cuộc đời chứ không theo kiểu đã là địch thì phải độc ác, nham hiểm đến tận cùng. Chỉ vì khác biệt về lý tưởng, chỉ vì những hoàn cảnh trớ trêu mà những con người chiến đấu ở đây mới đứng trên những chiến tuyến đối lập.

Cùng với đó, bên cạnh sự hoành tráng mà chân thực nhất có thể thì phải đọng lại những phút giây khiến khán giả rung động, ám ảnh, đến từ một ánh nhìn, cử chỉ, lời nói hay biểu tượng... Điều này xuất hiện nhiều lần trong “Mưa đỏ”. Ví như, tâm hồn thật mát dịu khi gặp chú chim bé nhỏ vẫn bền cánh tung bay tìm về bầu trời tự do, một nhành hoa thắm sắc vẫn nở… giữa đạn bom ác liệt. Rồi thì, sau những cười vui lúc Tiểu đội trưởng Tạ còn sống sẽ lại lặng lẽ rơi nước mắt khi chứng kiến giây phút anh hy sinh cùng tiếng lòng của người chồng, người cha vọng về.

Hay người chiến sĩ nhỏ tuổi nhất tên Tú dù chưa đủ tuổi nhập ngũ nhưng vẫn viết quyết tâm thư xin ra trận đem đến một vẻ đẹp trong sáng, vô tư, hồn nhiên ngay cả giữa trận tiền để rồi nghẹn lòng trước hình ảnh bè chuối cột anh bị thương nặng ở trên trúng pháo địch và chìm dần xuống dòng Thạch Hãn.

Đặc biệt, người xem không khỏi ám ảnh trước khung hình hai người con ở hai đầu chiến tuyến ngã xuống, mỗi người cầm một mảnh khăn rằn xé nửa, tạo thành dáng hình chữ S. Ở đây không còn là đối đầu địch - ta, mà thực sự là nỗi đau chia cắt của anh em trong một nhà. Nối tiếp đó là hình ảnh hai người mẹ thả hoa xuống dòng Thạch Hãn khi cùng ngồi trên con đò lặng trôi. Phân đoạn được thể hiện đầy dụng công này đem lại sự buốt nhói khi nghĩ về nỗi đau của chiến tranh còn nguyên đó trong trái tim mỗi người mẹ Việt Nam. Dù bao năm qua vẫn lặng thầm gánh vác nhưng nước mắt mẹ không bao giờ tuôn rơi.

Chính các mẹ là mạch nguồn của sự hòa hợp dân tộc, dù rằng không tránh khỏi những nhức buốt và còn phải trải dài qua nhiều tháng năm nhưng cuối cùng sẽ đi đến chân lý: “Nước Việt Nam là một, dân tộc Việt Nam là một. Sông có thể cạn, núi có thể mòn, nhưng chân lý ấy không bao giờ thay đổi” (Chủ tịch Hồ Chí Minh).

Nói như vậy không có nghĩa là “Địa đạo” hay “Mưa đỏ” không có điểm hạn chế. Thế nên, bên cạnh những lời ca ngợi, hai bộ phim này cũng nhận được nhiều góp ý, nhất là về kịch bản, cách kể chuyện đôi khi chưa chặt chẽ, vẫn lọt chi tiết khá kịch, chưa logic, xây dựng một vài nhân vật còn gây tranh cãi... Nhưng phải khẳng định rằng, để có được thành công như thế ở phòng vé thì rõ ràng cả hai đã đạt được những giá trị nhất định và phần nào đáp ứng sự kỳ vọng của khán giả hôm nay. Mong rằng, thời gian tới, có nhiều hơn nữa những bộ phim Việt khai thác đề tài chiến tranh cách mạng hoàn chỉnh hơn, ấn tượng hơn để tiếp tục tròn sứ mệnh đặc biệt của mình.