Thúc đẩy du lịch văn học trên quê hương văn nhân

Khách du lịch đến tham quan tại khu lưu niệm nhà văn Nam Cao tại xã Hòa Hậu (Lý Nhân, Hà Nam).

Ba tỉnh Hà Nam - Nam Định - Ninh Bình sau sáp nhập thành tỉnh Ninh Bình có thể tạo ra một hành trình kết nối độc đáo về du lịch văn học với các điểm tham quan, nhà lưu niệm nổi tiếng của các văn nhân: Trương Hán Siêu, Nguyễn Khuyến, Tú Xương, Nguyễn Bính, Nam Cao.

Nhờ Nam Cao, nhiều người mới biết cá kho Vũ Đại

Mới đây, tỉnh Hà Nam đã tổ chức Hội thảo khoa học “Phát huy giá trị di sản văn hóa trên quê hương nhà văn Nam Cao gắn với phát triển du lịch bền vững”, nhằm nâng tầm giá trị di sản văn hóa, đồng thời thúc đẩy hoạt động du lịch văn học trên địa bàn tỉnh Hà Nam.

Theo Sở VH,TT&DL tỉnh Hà Nam, Nam Cao là một trong những nhà văn có nhiều đóng góp quan trọng đối với việc hoàn thiện phong cách truyện ngắn và tiểu thuyết Việt Nam ở nửa đầu thế kỷ 20. Ông là cây bút xuất sắc của văn học hiện thực phê phán, nhà văn tiêu biểu của văn học kháng chiến và là một nhà nhân đạo chủ nghĩa tiêu biểu đối với nền văn học nghệ thuật Việt Nam.

Với những đóng góp to lớn, trong 70 năm qua, Đảng và Nhà nước đã có những việc làm ý nghĩa tưởng nhớ nhà văn Nam Cao - như truy tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh (1996), chương trình “Tìm lại Nam Cao”, Quy hoạch điểm du lịch nhân văn tưởng niệm nhà văn liệt sĩ Nam Cao tại quê hương…

Kể từ khi những tác phẩm của nhà văn Nam Cao được xuất bản, giới thiệu đến công chúng từ nửa đầu thế kỷ 20 đến nay, quê hương xã Hòa Hậu nói riêng và huyện Lý Nhân nói chung được nhiều bạn đọc và du khách biết đến. Không chỉ là mảnh đất của những giá trị văn hóa vật thể độc đáo như đình - đền Đại Hoàng hay Khu tưởng niệm nhà văn liệt sĩ Nam Cao, mà Hòa Hậu còn lưu giữ kho tàng văn hóa phi vật thể phong phú qua các phong tục tập quán, và đặc biệt là tri thức dân gian về ẩm thực với món cá kho làng Vũ Đại.

Sự kết hợp giữa di sản vật thể và phi vật thể tạo nên một bức tranh đa sắc, thu hút du khách và đem lại những trải nghiệm chân thực, sâu sắc về văn hóa, lịch sử và đời sống con người vùng đất chiêm trũng. Khai thác hiệu quả những giá trị văn hóa này không chỉ góp phần thúc đẩy kinh tế địa phương, mà còn bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa đặc trưng của quê hương Hòa Hậu.

Theo TS.KTS Nguyễn Thu Hạnh - Chủ tịch Liên hiệp Khoa học phát triển Du lịch bền vững, sáng kiến “Khu du lịch làng Vũ Đại ngày ấy” là mô hình khu du lịch văn học đầu tiên tại Việt Nam với nhiều sáng tạo độc đáo, biến các giá trị văn học phi vật thể, phi hình hài thành các không gian du lịch trải nghiệm phong phú, hấp dẫn, mang đậm bản sắc làng quê Việt Nam.

Sáng kiến này từng giành nhiều giải thưởng về kiến trúc và quy hoạch, được đánh giá cao về tính sáng tạo trong bảo tồn và phát huy di sản gắn với phát triển du lịch bền vững.

PGS.TS Nguyễn Thị Thu Phương - Viện trưởng Viện Văn hóa, Nghệ thuật, Thể thao và Du lịch Việt Nam cho rằng, di sản Nam Cao như một nguồn lực mềm của phát triển địa phương. Việc kết nối di sản văn học với mô hình phát triển bền vững, từ định hướng phát triển hành lang du lịch văn hóa - văn học; phát triển tour du lịch văn học trải nghiệm cho đến việc tích hợp bảo tồn với sinh kế cộng đồng.

Giới nghiên cứu cho rằng, du lịch văn học cần có tính “kết nối vùng văn nhân”, để di sản Nam Cao được tỏa sáng, phát triển bền vững cần có sự kết nối theo tour chuyến đến di sản của các văn nhân khác trong vùng như khu lưu niệm thi sĩ Nguyễn Bính, Tú Xương…

Từ đường Nguyễn Khuyến với những cây nhãn cổ thụ do nhà thơ Nguyễn Khuyến trồng.

Văn học thúc đẩy du lịch bền vững

Hội thảo “Phát huy giá trị di sản văn hóa trên quê hương nhà văn Nam Cao gắn với phát triển du lịch bền vững” diễn ra trước bối cảnh ba tỉnh Hà Nam - Nam Định - Ninh Bình hợp nhất thành tỉnh Ninh Bình.

Đây là các địa phương nằm trong cái nôi văn hóa đặc sắc nhất của xứ Sơn Nam xưa, không chỉ nổi tiếng là miền đất học với các nhà khoa bảng lừng danh, mà còn là vùng đất của văn nhân, văn chương và nghệ thuật.

Theo các chuyên gia, khi ba tỉnh hợp nhất sẽ tạo ra một mô hình du lịch với quy mô chiều sâu bậc nhất Việt Nam. Chỉ riêng trong hoạt động “du lịch văn học”, tỉnh Ninh Bình mới đã có hàng trăm điểm có thể kết nối để công chúng có thể trải nghiệm. Trong đó, tiêu biểu là “trục văn chương”: Trương Hán Siêu - Nguyễn Khuyến - Tú Xương - Nam Cao - Nguyễn Bính.

Nếu như điểm khởi đầu là Dục Thúy Sơn với các áng văn do Trương Hán Siêu và nhiều văn nhân khác được khắc trên vách đá núi Non Nước, thì các điểm tiếp theo trên hành trình du lịch văn học, sẽ dẫn công chúng đi qua những miền thương nhớ của Nguyễn Bính, thấy những ao thu tại quê hương cụ Tam nguyên Yên Đổ, hình dung nơi sông Lấp mà Tú Xương tiếc nhớ đến giật mình.

Ở mỗi điểm du lịch, khách tham quan sẽ được trải nghiệm không gian chân thực từ các di sản văn học, từ nhà lưu niệm tới các vật dụng mà các văn nhân từng sử dụng, từ đền thờ đến nơi yên nghỉ, các di tích gắn liền với cuộc đời, sự nghiệp và hoạt động sáng tác của họ.

Để thúc đẩy liên kết du lịch văn học trên quê hương văn nhân tại địa bàn tỉnh Hà Nam nói riêng và tỉnh Ninh Bình hợp nhất nói chung, một số nghiên cứu còn mạnh dạn đề xuất mô hình số hóa di sản văn học, bảo tàng sinh thái và xây dựng các sản phẩm sáng tạo từ nhân vật và tác phẩm.

Ví dụ như hình tượng Chí Phèo, Thị Nở, Lão Hạc... trong các tác phẩm của nhà văn Nam Cao không chỉ tồn tại trong trang sách, mà đã hóa thân thành bản sắc, thành tâm thức của cả một vùng quê, góp phần khắc họa chiều sâu nhân bản của người Việt. Nhiều làng nghề gốm sứ đã khai thác các hình tượng này để sản xuất các mô hình để phục vụ bán hàng lưu niệm, tiểu cảnh…

Từ việc khai thác nguồn tài nguyên văn học, có thể khẳng định du lịch văn học là xu hướng phát triển mà du lịch bền vững đang hướng tới. Đặc biệt, xu hướng du lịch trải nghiệm địa điểm văn học nổi tiếng đã và đang được khách du lịch quốc tế quan tâm, nhất là trong bối cảnh Việt Nam có nhiều danh thắng - di tích gắn liền với tên tuổi văn nhân.